با گسترش آنفلوآنزای H1N1 در سرتاسر دنیا و افزایش موارد مرگ و میر این بیماری، به تدریج جلوه‌های دیگری از این بیماری مرموز و به شدت مسری نمودار می‌شود. خبرهایی که از سرتاسر دنیا مخابره می‌شود چندان امیدوارکننده نیست: افزایش گسترش این بیماری در سرتاسر جهان، موارد ابتلای حیوانات خانگی به این بیماری، مقاومت آنفلوآنزا در بعضی از بیماران نسبت به داروی تامی‌فلو و همچنین موارد واکنش‌های حساسیتی خطرناک پس از تزریق واکسنی که به تازگی برای این بیماری تهیه شده است.
واقعیت آن است که ویروس آنفلوآنزا با تمام موجودات میکروسکوپی که باعث ایجاد بیماری در انسان می‌شوند، متفاوت است. مهم‌ترین خصلت این ویروس، تغییرات آن در طول زمان است. در مورد اکثر بیماری‌ها، مثلا فلج اطفال، واکسن این بیماری انسان را تا آخر عمر در برابر آن مصون می‌کند اما تغییرات پدید آمده در ویروس آنفلوآنزا باعث می‌شود تا واکسنی که سال گذشته برای این بیماری تهیه شده است، با گذشت یک سال، کارایی خود را کاملا از دست بدهد. در هفته‌ای که گذشت، اخبار زیادی درباره جهش‌های مشاهده شده در ویروس آنفلوآنزای H1N1 در سرتاسر جهان منتشر شد. این جهش‌ها نه تنها در کشورهای آسیایی مانند چین که حتی در کشورهای اروپایی مانند فنلاند نیز دیده شد. اینکه این جهش‌ها تا چه حد ممکن است بر وخامت اوضاع کنونی تاثیر بگذارند و یا باعث ایجاد مقاومت دارویی شوند، هنوز چندان مشخص نیست. با این وجود، نگرانی درباره تغییر در ویروس H1N1 و ایجاد گونه جدیدی با قابلیت‌های بیشتر و بیماری‌زایی شدیدتر، در میان دانشمندان وجود دارد.
چرا آنفلوآنزا؟
ویروس آنفلوآنزا سه گونه متفاوت دارد که با نام‌های A ، B و C شناخته می‌شوند. در این میان گونه‌های B و C از اهمیت چندانی برخوردار نیستند و به دلایلی که بعد گفته خواهد شد، نگرانی چندانی درباره آنها وجود ندارد. آنچه که بیش از همه در طول تاریخ، بیماران را – و البته پزشکان را – آزار داده است ویروس آنفلوآنزای نوع A است. روی سطح خارجی ویروس آنفلوآنزا، دو نوع پروتئین خاص به نام‌های هماگلوتینین و نورآمینیداز وجود دارد. این دو پروتئین در واقع باعث و بانی اکثر خواص بیماری‌زای این ویروس هستند. هماگلوتینین وظیفه اتصال ویروس به سطح خارجی سلول‌های میزبان را بر عهده دارد و نورآمینیداز نیز به ویروس‌های تکثیر یافته در درون سلول میزبان کمک می‌کند تا از سلول خارج شوند. از آنجا که این دو پروتئین سطحی، عوامل اصلی بیماری‌زایی در ویروس آنفلوآنزا هستند، اکثر داروهای ضدویروس آنفلوآنزا در واقع با از کار انداختن این دو پروتئین باعث سرکوب بیماری می‌شوند. همچنین آنتی‌بادی‌ها - مواد شیمیایی که بدن در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌سازد- با تاثیر بر این دو پروتئین اثر ضدویروسی خود را اعمال می‌کنند. ویروس‌های آنفلوآنزا بر اساس انواع مختلف این دو پروتئین نامگذاری می‌شوند و با نام‌های اختصاری مانند H1N1 (حرف H مخفف هماگلوتینین و حرف N مخفف نورآمینیداز) خوانده می‌شوند.
برخورد نزدیک از نوع آنفلوآنزایی
ویروس آنفلوآنزای نوع A وقتی وارد سلول‌های بدن میزبان می‌شود شروع به تکثیر می‌کند. برای این‌کار، ویروس باید از ماده ژنتیکی درون خود که از 8 قطعه جداگانه تشکیل شده است کپی‌برداری کند. به دلایل خاص، گاه در حین کپی‌برداری از ماده ژنتیکی ویروس، یک اشتباه در کپی‌برداری صورت می‌گیرد به نحوی که ماده ژنتیکی به دست آمده، دقیقا برابر با ماده اصلی نیست. این‌گونه تغییرات در واقع نوعی جهش ژنتیکی در ویروس آنفلوآنزای نوع A هستند. اگر این تغییر در ماده ژنتیکی، باعث ایجاد تغییر در دو پروتئین H و N در ویروس شود، نوع جدیدی از ویروس به وجود می‌آید که ممکن است توانایی‌ها و خصوصیت‌های آن متفاوت از ویروس قبلی باشد. این‌گونه جهش‌های کوچک، عامل اصلی تغییر در ویروس‌های آنفلوآنزای فصلی هستند. در واقع به همین دلیل، واکسن‌هایی که در یک سال علیه آنفلوآنزای فصلی استفاده می‌شوند در سال آینده کارایی کامل نخواهند داشت. زیرا این واکسن‌ها علیه ماده ژنتیکی قبلی ساخته شده‌اند و برای سال جدید، نیاز به واکسن جدیدی است.
پیوند نامیمون
در چرخه تکثیر ویروس آنفلوآنزا اتفاق دیگری نیز می‌افتد که بسیار جالب و نادر است. اگر به طور همزمان، دو یا چند گونه آنفلوآنزا در یک سلول انسان حضور داشته باشند، مواد ژنتیکی آنها – که به صورت قطعه‌های هشت تایی است – می‌تواند با یکدیگر جابه‌جا شود. حاصل این جابه‌جایی ایجاد ویروسی است که ماده ژنتیکی آن ترکیبی از ماده ژنتیکی 2 یا چند نوع ویرس خاص است. این ویروس جدید می‌تواند «آنچه خوبان همه دارند» را یک‌جا داشته باشد و در واقع همه نقاط قوت ویروس‌های قبلی را از خود بروز دهد. این‌گونه تغیرات در هر چند سال، باعث بروز یک همه‌گیری جدید از آنفلوآنزا می‌شود. در واقع به نظر می‌رسد آنچه در مورد ویروس آنفلوآنزای خوکی رخ داده است، حاصل چنین تبادلی بین 3 نوع ویروس آنفلوآنزا باشد.
در مورد آنفلوآنزای نوع B و C به این علت که این دو نوع از آنفلوآنزا تقریبا تنها در انسان‌ها دیده می‌شوند و تغییرات ژنی در آنها به ندرت اتفاق می‌افتد، نگرانی خاصی از نظر بروز همه‌گیری یا ایجاد گونه‌های جدید ویروسی وجود ندارد. در واقع اکثر انسان‌ها در همان سال‌های اول عمر خود، معمولا به این دو نوع آنفلوآنزا دچار می‌شوند و به طور معمول اکثر انسان‌های در سنین بلوغ خود ایمنی نسبی در برابر این دو نوع آنفلوآنزا دارند.
جاده آنفلوآنزا
بیشترین نگرانی‌ها در مورد جهش‌ها و تغییرات در ماده ژنتیکی ویروس، در مورد کشورهای خاور دور، به ویژه چین بود. تعداد بالای جمعیت این کشور، تعداد زیاد مبتلایان و همچنین وجود همزمان آنفلوآنزای خوکی و آنفلوآنزای پرندگان – که از سال‌های قبل در چین باقی مانده است – محیط مناسبی را برای بروز گونه‌های جدید و جهش‌های متنوع ویروس پدید آورده بود به ویژه آنکه آنفلوآنزای پرندگان از قدرت تهاجمی نسبتا بالایی برخوردار است و ترکیب این دو گونه می‌تواند باعث ایجاد یک گونه ویروسی خطرناک‌تر شود. همان طور که انتظار می‌رفت، در هفته گذشته وزارت بهداشت چین اعلام کرد که در هشت مورد، ویروس جهش یافته در بیماران این کشور یافت شده است و با این وجود به نظر می‌رسد این جهش تغییر چندانی در خاصیت بیماری‌زایی، یا تاثیر داروها بر این ویروس پدید نیاورده است. در نروژ نیز دو مورد ویروس جهش یافته مشاهده شد. یکی از این ویروس‌ها جهشی را نشان می‌داد که باعث مقاومت ویروس به داروی تامی‌فلو - داروی اصلی برای مبارزه با آنفلوآنزای H1N1- می‌شد.
آنچه مسلم، است آن است که این‌گونه جهش‌ها در مورد ویروس آنفلوآنزا غیر قابل اجتناب است به شکلی که یکی از محققان تغییر در ویروس آنفلوآنزا را به تغیرات روزانه در وضعیت آب و هوا تشبیه کرده است. با این وجود در صورتی که تلاش‌های جهانی برای کاهش گسترش این ویروس با موفقیت روبه‌رو شود، امکان بروز جهش‌های خطرناک نیز کمتر خواهد بود. رعایت اصول اولیه بهداشتی باعث می‌شود از هم‌زمانی ابتلا به چند نوع ویروس آنفلوآنزا کاسته شود و به این شکل، شرایط برای این جهش‌های خطرناک نیز نامساعد خواهد بود.
منبع:http://www.salamat.com