استان چهارمحال و بختیاری

پیشینه تاریخی

براساس مطالعات وپژوهشهای باستان شناسی قدیمی ترین آثار شناسایی شده در استان چهارمحال وبختیاری به دوره فراپارینه سنگی و به حدود 11 هزارسال قبل تعلق دارد. کشف تپه ها ومحوطه های بسیاری از دوران پیش از تاریخ بویژه دوران مس و سنگ نشانگر حضور فعال انسانها در محدوده زمانی هزاره هفتم قبل از میلاد به بعد در استان چهارمحال وبختیاری است. در طول دوران هخامنشی واشکانی این استان تحت سیطره حکام محلی الیمایی اداره می شد. از آثار شاخص این دوره دراستان می توان به نقش برجسته های« شیرین او» و «یه شووه الگی » اشاره کرد با انقراض حکومت الیمائی بدست ساسانیان نقش مردم این استان در تاریخ این استان در تاریخ ایران کم رنگ می شود.

تا پیش از تسلط اتابکان بر این سرزمین ساکنین آن بصورت گرو ههای نیمه یکجانشین وکوچرو زندگی می کردند.ازحدود قرن ششم هجری تا قرن نهم اتابکان لربزرگ بواسطه حضور چشمگیر در تحولات سیاسی ایلخانان مغول برای خود نام وآوازه ای دست وپا کردند.از اتابکان لربزرگ آثار بسیاری در این استان همچون کاروانسراهای قلعه مدرسه ، طاق سنگیهای جونقان و مسجداتابکان برجای مانده است. در دوره صفویه شخصی به ناممیرجهانگیرخان به حکومت بختیاری ها منصوب شد. در زمان همین شخص تونل معروف به« کارکنان » یا « شاه عباس » در نزدیکی محل تونل فعلی کوهرنگ حفر شد که به دلیل ضعف فناوری وعدم تسلط بر طبیعت کوهستانی منطقه عملیات حفاری آن ناتمام ماند.

پس از فوت میر جهانگیرخان برادر وی « میرخلیل خان » از ریاست طایفه آستریک خلع شد و طوایف بختیاری و تعدادی از تیره ها درحیطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوایف هفت لنگ نیز به ریاست دودسته خوانین « دورکی » و « بختیاروند » از طوایف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.

از اواسط پادشاهی قاجار، حسینقلی خان ( رئیس طایفه دورکی ) با شکست قطعی خوانینبختیاروند ( بهداروند )، همه طوایف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ایلخان » وبرادرانش را « ایل بیگی » نامید و ریاست ایل هفت لنگ و اداره امور کل منطقه بختیاریرا به عهده گرفت. حکام وخوانین محلی در تحولات واتفاقات دوران معاصر بوِیژه نقش پررنگ ساکنان این استان در پیروزی انقلاب مشروطه از دیگر وقایع مهم و تاریخی در استان چهارمحال وبختیاری محسوب می شود.

پس از فوت میر جهانگیرخان برادر وی « میرخلیل خان » از ریاست طایفه آستریک خلع شد و طوایف بختیاری و تعدادی از تیره ها درحیطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوایف هفت لنگ نیز به ریاست دودسته خوانین « دورکی » و « بختیاروند » از طوایف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.

از اواسط پادشاهی قاجار، حسینقلی خان ( رئیس طایفه دورکی ) با شکست قطعی خوانینبختیاروند ( بهداروند )، همه طوایف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ایلخان » وبرادرانش را « ایل بیگی » نامید و ریاست ایل هفت لنگ و اداره امور کل منطقه بختیاریرا به عهده گرفت. حکام وخوانین محلی در تحولات واتفاقات دوران معاصر بوِیژه نقش پررنگ ساکنان این استان در پیروزی انقلاب مشروطه از دیگر وقایع مهم و تاریخی در استان چهارمحال وبختیاری محسوب می شود.

جغرافیای استان

استان چهارمحال‌وبختیاری در بخش مرکزی رشته کوههای زاگرس بین پیش کوههای داخلی واستان اصفهان واقع شده استو از شمال و مشرق به استان اصفهان و جنوب به استان کهکیلویه وبویراحمد و از مغرب استان خوزستان و از شمال غربی به استان لرستان محدود است. وسعت این استان در حدود 16533کیلومتر مربع می‌باشد. این استان ناحیه‌ای است کوهستانی در سلسه جبال زاگرس که درباختر آن کوههای مرتفعی قرار گرفته است و این ارتفاعات سرچشمه سرشاخه‌های دورودخانه دائمی زاینده رود و کارون می‌باشد

از مهمترین ارتفاعات غرب استان زردکوه است که با ارتفاع 4548 متر در شمال غربی استان قرار دارد و درتمام سال پوشیده از برف است . بخش عمده ای از کوههای دیگر منطقه که بیش از 3000متر ارتفاع دارند دنباله زردکوه بوده و از کانونهای آبگیر دائمی ایران به حساب می‌آید.

جغرافیای سیاسی :

. بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی کشور، استان چهارمحال بختیاری دارای 7شهرستان 27شهر و 19بخش و 41دهستان می‌باشد.

این منطقه دارای یک درصد از کل وسعت ایران می‌باشد که در بستر سلسله جبال زاگرس واقع شده است. با وجود مساحت کم، ده درصد از منابع آب کشور را در اختیار دارد. به علت ماهیت کوهستانی مرتفع و قرار داشتن در مسیر بادهای مرطوب مدیترانه‌ای، این استان دارای بارش نسبتا مناسبی می باشد. ریزشهای جوی، برف و باران منشا سرشاخه‌های رودخانه کارون و زاینده رود هستند. منطقه چهار محال و بختیاری با در اختیار داشتن طبیعت زیبا و بکر، در فصول بهار، زمستان و تابستان، پذیرای مسافران و توریست های داخلی و خارجی است و اکوتوریسم این استان از جاذبه‌های بارز آن محسوب می‌شود.در حال حاضر این استان دارای هفت شهرستان: شهرکرد، بروجن، فارسان، لردگان، اردل ، کوهرنگ وکیار به همراه 27 شهر، 19 بخش، و42 دهستان، می باشد.

ویژگی‌های ایل بختیاری :

مجموعه ایل بختیاری همراه با سنن و شیوه‌های خاص زندگی، به تنهایی یکی ازجاذبه‌های بی‌نظیر و چشم گیر این منطقه است. زندگی ایلی با الگوی سکونت و آداب ورسوم ویژه، مورد علاقه سیاحان و دیدار کنندگان داخلی و خارجی است. این جاذبه علاوهبر آن‌که دیدار کنندگان عادی را به سوی خود جلب می‌کند، می‌تواند مورد توجهدانشجویان و دانش پژوهان علوم اجتماعی و انسانی قرار گیرد.

یکی از دیدنی‌های جالب توجه استان چهارمحال و بختیاری کوچ ایل بختیاری است. اگرچه در دهه‌های آغازین قرن حاضر گروههای کثیر ایل بختیاری نیز همانند سایر ایلات وعشایر ایران تخته قاپو (یکجانشین) شدند، اما هنوز هم بخشی از ایل، کوچ رو و متحرکاست. کوچ روهای بختیاری، زمستان را دشت‌های شرق خوزستان و تابستان را در بخشهایغربی منطقه چهارمحال و بختیاری به سر می‌برند.

آنها هر ساله از اواخر اردیبهشت‌ماه از پنج مسیر مختلف همراه با مبارزه‌ای خستگیناپذیر با سختی‌های طبیعت، ضمن عبور از رودخانه‌ها، دره‌ها و پشت سر گذاشتنبلندی‌های زرد کوه در مناطق معینی از دامنه‌های زاگرس پراکنده می‌شوند و قریب سهماه در این منطقه می‌مانند و با چرای دام‌ها در مراتع سرسبز به رمه‌داری مشغولمی‌شوند. نحوه معیشت و زیست، الگوی سکونت و باورها، سنت‌ها و آداب و رسوم از جملهجاذبه‌های دیدنی این شیوه زندگی است

جغرافیای اقتصادی :

صنایع و معادن:

صنایع استان چهارمحال و بختیاری به دو دستهماشینی و دستی تقسیم می شوند. صنایع ماشینی استان چهارمحال و بختیاری بیش تردرشهرهای شهرکرد، بروجن و فارسان استقرار یافته‎اند.از مهم ترین کارخانه های صنعتیاستان چهارمحال و بختیاری می توان به کارخانه قند شهرکرد، کارخانه ریسنده گی بروجنو صنایع شیرو لبنی شهرکرد اشاره نمود.

در استان چهارمحال و بختیاری تولید صنایعدستی بسیار رایج بوده و در میان عشایر بختیاری رونق به سزایی دارد. از صنایع دستیمهم استان می توان به قالی بافی، قفل سازی و انواع بافته های خانگی نظیر کلاه نمدی،عبا، نمد، گهواره (ته ده) و کوبه دراشاره کرد که تولید آن ها به طور عمده برایمصارف خانوار عشایری و روستایی صورت می گیرد.

کشاورزی و دامداری:

با توجه به میزان نزولات جوی و جاری شدن رودخانههای پرآب، کشاورزی یکی از مهم ترین ارکان اقتصادی به ویژه در شرق استان چهارمحال وبختیاری محسوب می شود. از میان محصولات سالانه این استان غلات از اهمیت قابل توجهیبرخوردار است، به طوری که بیش ترین درصد از کل سطح زیر کشت محصولات سالانه به غلاتاختصاص داده شده است. بعد از غلات، نباتات علوفه‎ای درصد بیش ترین میزان سطح زیرکشت محصولات سالانه را به خود اختصاص داده اند.

قشلاق ایل بختیاریدر شمال شرقی استان خوزستان و در منطقه کوهستانی شهرستان های دزفول، شوشتر، مسجدسلیمان، هفتگل، بهبهان و ایذه قراردارد. محدوده قشلاق ایل بختیاری از طرف غرب بهرودخانه دز، از طرف شرق به حد فاصل بین شهرستان های بهبهان و ایذه و از طرف جنوب بهمنطقه کوهستانی و دشت خوزستان محدود می شود.منطقه ییلاقی عشایر بختیاری محدودههای شهرستان های کوهرنگ ،فارسان،اردل، بروجن ولردگان است.

معرفی شهرستانهای استان :

شهرستان شهرکرد

این شهرستان دارای 3004 کیلومترمربع وسعت شامل 4 بخش ،10 شهر و 8 دهستان است که شهرکرد مرکز استان باارتفاع 2100 ازسطح دریا بلندترین مرکز استان در ایران است وبهمین سبب به بام ایران شهرت یافته است.

مراکز تاریخی و دیدنی

-امامزاده دومعصوم

-مسجد خان (جامع)

-اتاق آئینه

-موزه باستان شناسی

-موزه هنرهای سنتی

-مجموعه فرهنگی تاریخی چالشتر

-آبگیر بن

-پل زمانخان

-پارک وموزه سرچشمه فرخشهر

-منطقه حفاظت شده تنگ صیاد

-چشمه زنه هفشجان

-چشمه مایک سورشجان

شهرستان بروجن

شهرستان بروجن با وسعت 2256 کیلومترمربع دارای 3 بخش ،6 شهر و 5 دهستان است.بروجن در ناحیه شرقی استان وبفاصله 60 کیلومتری شهرکرد قراردارد.

مراکز تاریخی و دیدنی

– پل مصلی

– چشمه سیاه سرد

– تالاب های گندمان ،چغاخور ودهنو

– امامزاده حمزه علی

– چشمه علی امام قیس

– طبیعت گردبیشه

شهرستان اردل

این شهرستان شامل 2 بخش ،1شهر و4 دهستاندرحدود 1834 کیلومتربع وسعت دارد. اردل مرکز این شهرستان در 77 کیلومتری شهرکرد مرکز استان واقع است.

مراکز دیدنی

-چشمه سرداب رستم آباد

-چشمه مولا آلیکوه

-تنگ گندمکار

-چشمه سرخون

-پارک جنگلی شیاسی

-منطقه عشایری دیناران

-سواحل آبگیر سدکارون4

شهرستان فارسان

فارسان مرکز این شهرستان به فاصله 35 کیلومتری شهرکرد قراردارد. این شهرستان دارای 558 کیلومترمربع وسعت وشامل 1 بخش ،3 شهر و2 دهستان است.

مراکز دیدنی

·چشمه قلعه فارسان

·چشمه پیرغاروسنگ نوشته های مشروطیت

·تنگ درکش ورکش جونقان

·غار سراب

·غارسید عیسی

شهرستان لردگان

لردگان کهن ترین شهر استان که بارها نام آن درمتون تاریخی ذکر شده است این شهرستان با وسعت 3353 کیلومترمربع در جنوب استان واقع است .دارای 4 بخش ،3 شهر و10 دهستان است . شهر لردگان بفاصله 160 کیلومتری شهرکرد قراردارد.

مراکز دیدنی

-چشمه برم لردگان ومالخلیفه

-حاشیه رودخانه برم

-آبشار آتشگاه

-پارک جنگلی پروز

-چشمه سندگان

شهرستان کوهرنگ

مرتفع ترین شهرستان استان در ناحیه شمال غرب با وسعت1834 کیلومترمربع شامل 3 بخش ،1 شهر و9 دهستان است .چلگرد مرکز این شهرستان به فاصله 85 کیلومتری شهرکرد قراردارد.
مراکز دیدنی

-تونل اول کوهرنگ

-آبشار شیخ علیخان

-چشمه دیمه

-دشت لاله های واژگون

-غاریخی چما

-چشمه های پرک وغلام آباد

-حاشیه رودخانه زاینده رود

-ارتفاعات زردکوه

-حاشیه رودخانه بازفت

شهرستان کیار

این شهرستان باوسعت 1660 کیلومترمربع در مرکز استان واقع است ودارای 2بخش ،3 شهر و4 دهستان است.شلمزار مرکزآن بفاصله 35 کیلومتری شهرکرد قراردارد.

مراکز دیدنی

-دریاچه شلمزار

-باغات تاکستان گهرو

-قلاع تاریخی دزک وسورک

-چهل چشمه دهنو

-پل سیمی دوپلان

-آبشاردره عشق وحاشیه رودخانه کارون

-آبشارسرآسیاب ناغان

-منطقه حفاظت شده سبزکوه