کاهو و سکنجبین

زهرا نادری، دکتر حسن مظفری خسروی

روی هم رفته دو دسته کاهو وجود دارد:

1-‌ کاهوی پرورشی و اهلی: که در سالاد استفاده می‌شود که کاهوی گرد HEAD LETTUCE و کاهوی ایرانی  ROMAINE LETTUCE  از انواع مهم آن است.

کاهوی ایرانی از نظر مواد غذایی از کاهوی گرد بهتر است. کاهوی گرد ارزش غذایی چندانی ندارد، زیرا دارای مقدار زیادی الیاف است که تولید گاز و نفخ در معده می‌کند. بعلاوه میزان کلروفیل یا سبزینه آن نیز کمتر می‌باشد.

2- کاهوی وحشی 

فواید کاهو برای سلامتی بدن

کاهو از نظر طب قدیم ایران سرد و مرطوب است. دانشمندان علم تغذیه و گیاه‌شناسی برای کاهو خواص متعددی را بیان کرده‌اند که در ذیل به تعدادی از آنها می‌پردازیم:

1- کاهو، یک داروی تسکین دهنده و آرام‌بخش طبیعی است، زیرا شامل مقدار کمی از یک ماده‌  شیمیایی به نام لاکتوسین (Lactucin) است که وقتی به مقدار زیاد مصرف گردد، موجب سستی در بدن می‌شود. 

2- کاهو خون را صاف و تمیز می‌کند. لذا امام صادق (ع) فرمود: کاهو بخورید، زیرا خون را صاف می‌کند.

3- کاهو بویژه نوعی از آن که دارای برگ‌های زرد است، غذایی زودهضم است، بنابراین برای اشخاص عصبی و کسانی که مبتلا به بی‌خوابی هستند، مفید است. اشخاصی که مبتلا به تپش قلب هستند می‌توانند هنگام شب، قبل از خواب کاهو بخورند.

4- کاهو سرشار از آب می‌باشد و به افراد مبتلا به یبوست توصیه می‌شود.

5- چنانچه شصت گرم کاهو را در یک لیتر آب به مدت یک ساعت با حرارت ملایمی بجوشانید، جوشانده‌ای به دست می‌آید که خواب‌آور و بطور ملایم ملین (نرم کننده) است و کبد را از سموم پاک می‌کند و برای اختلالات کبدی بخصوص یرقان (زردی) مفید است.

6- کاهو دارای مقداری آهن است که برای خونسازی در بدن لازم است.

7- برگ‌های سبز کاهو بیشتر از برگ‌های سفید دارای ویتامین C و کلروفیل است و علاوه بر آن مقدار نسبتاً زیادی ویتامینA  و ویتامین E  دارد.

8- کاهو، بینایی را تقویت می‌کند.

9- کاهو موی سر را به رنگ سیاه زیبایی در می‌آورد، به خصوص اگر ناشتا خورده شود.

10- کاهو قوای جنسی را تقویت می‌کند.

11- کاهو برای افزایش شیر زنان شیرده مفید است.

12- کاهو ضد تورم است و ورم غدد لنفاوی را برطرف می‌کند البته افراد دارای ورم حتماً‌ به پزشک مراجعه کنند.

13- چنانچه کاهو مخلوط با عصاره هویج‌خورده شود، بر خاصیت آن افزوده می‌گردد.

14- کاهو ملین و ادرار‌آور است و برای بهبود بند آمدن ادرار تجویز می‌شود.

15- اگر کاهو  با سکنجبین یا سرکه مصرف شود، اشتها‌آور است.

16- اگر پودر کاهوی سوخته را بر روی جوش‌ها و زخم‌ها بپاشید، برای التیام جراحات و ترمیم آنها مفید است.

17- با اینکه کاهو فواید زیادی دارد، ولی زیاده‌روی در خوردن آن باعث کم شدن قدرت جنسی، فراموشی و کم شدن حافظه، ضعف دید چشم و نفخ شکم می‌شود.

سکنجبین

سکنجبین یک شربت سنتی ایرانی است که داری طبع سرد و خنک بوده و تمام منافع سرکه را داشته و در بریدن صفرا شهرت فراوانی دارد. نام اصلی آن سرکنگبین است چراکه سابقا با سرکه و عسل آن را درست می‌کردند و گاهی از شیره نیز در تهیه آن استفاده می‌شود که در این صورت سرکه شیره نامیده می‌شود که در مقایسه با سکنجبین از فواید بیشتری برخوردار است.

خواص سکنجبین

1- شربت سکنجبین تشنگی را رفع وصفرا را برطرف می‌کند و از التهاب ناشی از گرما می‌کاهد و در نهایت سموم بدن را به همراه ادرار یا عرق بیرون می‌آورد.

2- می‌تواند ملین و مسهلی مفید باشد.

3- اگر سکنجبین با تخم کاسنی و کمی گلاب تهیه شود، نوشیدنی پرسودی خواهد شد و خصوصا برای آنهایی که طبعی گرم داشته یا کسانی که مبتلا به نفخ هستند منافع زیادی دارد، ولی برای مبتلایان به زخم معده زیان‌بخش است. 

4- مصرف آن نفوذ غذا به سلول‌های بدن از جمله سلول‌های کبد را افزایش می‌دهد.

موارد منع مصرف سکنجبین

-‌ در معده‌های سرد و ضعیف

- مبتلایان به ضعف اعصاب

- مبتلایان به دردها و مشکلات رحمی

- مبتلایان به تکرر و قطره قطره آمدن ادرار و سایر مشکلات مثانه

- مبتلایان به زخم‌های گوارشی

- در زمان حالت تهوع 

در این موارد هرقدر ترشی سکنجبین بیشتر باشد عارضه بیشتری دارد.

 بهترین زمان مصرف سکنجبین

استفاده از سکنجبین در افراد گرم مزاج و در فصل تابستان مناسب است که به ویژه همراه با کاهو برای کاهش حرارت و ایجاد آرامش توصیه می‌شود.

طرز تهیه سکنجبین

شکر 3 کیلوگرم

آب 8 لیوان

سرکه سفید  نیم لیتر

اسانس نعنا چند قطره

طرز تهیه سکنجبین

ابتدا شکر را با آب مخلوط کنید و روی شعله بگذارید تا شکر در آب کاملا حل شود و به قوام برسد. اگر شکر شفاف نیست یکبار آن را صاف کنید. سپس سرکه را اضافه کنید و بگذارید یک جوش بزند. در آخر اسانس را اضافه کنید و زیر شعله را خاموش کنید. وقتی سرد شد درون شیشه ریخته و در جای خنک نگهداری کنید. 

اگر از نعنای تازه استفاده می‌کنید، آن را تمیز شسته بگذارید آبش کاملا خشک شود. همانطور دسته‌ای آن را با نخ ببندید چند دقیقه به آخر کار مانده، آن را درون ظرف قرار داده سپس از ظرف درآورید و دور بریزید.

یادآوری: باید توجه داشت که شربت سکنجبین شیرین و چاق‌کننده است و باید در مصرف آن اعتدال را رعایت نمود.