بشر باید توبه ای کند به عمق تاریخ ...(۱)

وظایف شیعه در عصر غیبت
 

بشر باید توبه ای کند به عمق تاریخ و شیعیان دراین میان باید توبه ای کنند عمیق تر،چرا که کلید سعادت بشریت در دستان آنهاست .
در شرمساری ما همین بس که امام زمان ما، همواره به یاد ماست و ما از آن وجود مقدس غافلیم .ما چشم به راه ظهور امام عصر هستیم و آن بزرگوار نیز چشم انتظار بیداری ما.

تفاوت شیعه و محب
 

محبت اهل بیت و به ویژه ولی الله الاعظم در شمار واجبات برای شیعیان قرار دارد.اما دراینجا می باید بلافاصله بیفزاییم که این محبت تنها،نشانه تشیع نیست،بلکه شیعه حقیقی را شرایط بسیاری است که محبت خالص اهل بیت تنها یکی از شرایط است.
آری می توان با عرض محبت به پیشگاه معصومین خود را محب خواند اما هرگز نمی توان با عرض محبت تنها، خود را شیعه دانست روایت زیرین به خوبی براین مطلب دلالت دارد.
«زمانی که جناب ولایت مدار حضرت رضا(علیه السلام) در سرزمین مرو به سر می بردند.گروهی از ایرانیان برای تشرف به محضر حضرت به خراسان رفتند این گروه وقتی به منزل حضرت رسیدند، در جواب غلام آن حضرت که از کیستی آنان سوال کرد، از جانب حضرت نقل کردند که :«اینان دروغ می گویند که شیعه امیرالمومنین علی (علیه السلام)هستند درب منزل را نگشایید و راهشان ندهید.» ایرانیان نیز بازگشتند.این ماجرا تا پنجاه ونه روز تکرار شد و حضرت پیاپی از پذیرفتن آنان سرباز زدند.
پس از این مدت آن گروه زائر خسته از آنچه پیش آمده بودتصمیم گرفتند که از مرو کوچ کنند اما به منازل خویش باز نگردند چون نمی دانستند جواب خویشان و همشهریان خود را چه بگویند. با این فکر برای بار شصتم خدمت حضرت رسیدند و از غلام خواستند که تنها یک سوال از حضرت داشته باشند. به امر امام به محضر ایشان رسیدند و علت را سوال کردند که چرا از ملاقات با ایشان منعشان کردند. حضرت فرمودند:«ادعای شما در مورد شیعه بودن دروغ بود. اثری از تشیع در شما وجود ندارد شیعه امیرالمومنین سلمان است.اویس قرنی، رشید هجری، کمیل بن زیاد است .»عرض کردند پس چگونه خود را معرفی کنیم؟ فرمودند :«بگویید ما محبین شما هسیتم .»آنان نیز از گفته خود استغفار کردند و خود را محب خواندند .دراین حال امام تمام قامت برخاستند و فرمودند:«الی الی جلو بیایید! شما از دوستان ما هستید» ایشان را در آغوش کشیدند بوسیدند و پذیرایی کردند. سپس از غلام پرسیدند:« این گروه چندروز به منزل ما مراجعه کردند؟ عرض کرد یابن رسول الله !شصت روز .حضرت فرمودند:«از فردا شصت مرتبه به خانه اینان برو و سلام مرا به یکایک آنها برسان واز آنان عذر بخواه !» آنگاه هدایای بسیاری به هریک از آنان اهدا نمودند !
مقصود به آداب و تکالیف عصر غیبت اعتقاد و کارهایی است که هر مسلمان خصوصاً شیعیان امام زمان (علیه السلام) باید داشته باشند .زیرا معتقدیم که آن حضرت زنده است و لذا این امر وظایف و تکالیفی را بر ما واجب می کند که به برخی از آنان پرداخته خواهد شد.

انتظار منتظران
 

یکی از وظایف بسیار مهم شیعه در عصر غیبت این است که در انتظار ظهور امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)به سر ببرد. البته این وظیفه هیچ سود مادی و معنوی برای امام زمان ندارد اگر می گوییم شیعه در برابر امامش وظیفه دارد همه این وظیفه ها برای حفظ خود شیعه و برای محفوظ بودن مکتب تشیع و مرام شیعه است.
همه کس طالب یارند، چه هوشیار و چه مست
همه عالم از حیوانات وحشی بیابانی گرفته تا شریف ترین اولیاء و انبیاء از مردان خدا تا خود خداوند همه باری ظهور مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف)لحظه شماری می کنند و منتظر قیام ایشان می باشند. فرج همه انبیاء هم درآمدن امام زمان است مانند حضرت عیسی که به صراحت می گفتند:«انا منتظر روح الله »(2)من چشم به راه امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هستم.
امامان معصوم نیز فرمودند:«وقتی مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیاید فرج همه ما اهل بیت خواهد بود»بالاتر از این ها حتی خود خداوند هم چشم به راه ظهور است عجیب است ! خدا هم می فرماید پس چشم به راه باشید که من هم با شما از منتظرانم.
مساله ظهور در بیش از نود روایت صادره ازپیامبر اکرم و اهل بیت اهمیت مکرم ایشان مورد تاکید و بررسی قرار گرفته است که نشان از شدت اهمیت مطلب دارد و انتظار ظهور آن حضرت و آمادگی برای اطاعت محض در مقابل اوامر ایشان از وظایف مهم همه مسلمانان است.
انتظار از نظر ریشه لغوی به معنای درنگ در امور،نگهبانی، چشم به راه بودن و نوعی امید داشتن به آینده است . آنچه با مراجعه به کتب لغوی معلوم می شود این است که انتظار یک حالت روحی به همراه درنگ و تامل است ولی از این معنا می توان دونوع برداشت کرد.
یکی این که این حالت روانی و چشم به راهی ،انسان را به عزلت واعتزال و انزوا بکشاند، دست روی دست بگذارد وضعیت فعلی را عحمل کند و به امید آینده مطلوب فقط انتظار بکشد. برداشت دیگر این که چشم به راهی و انتظار باعث حرکت پویایی و اقدام و عامل عمل و آمادگی وسیع تر گردد. حال با مراجعه به منابع دینی باید بررسی کنیم که کدام یک از این دو نوع برداشت حقیقت انتظار صحیح و مقصود رهبران است.

حقیقت انتظار فرج
 

اندیشه پیروزی نهایی نیروی حق، صلح و عدالت بر نیروی باطل و ستیز و ظلم، استقرار کامل وهمه جانبه ارزش های انسانی، تشکیل مدینه فاضله و جامعه ایده آل و بالاخره اجرای این ایده عمومی و انسانی به وسیله شخص مقدس و عالیقدر که در روایات اسلامی از او به (مهدی)نام برده شده است.اندیشه ای است که کم و بیش همه فرق ومذاهب اسلامی با اختلافاتی به آن مومن و معتقدند. این اندیشه بیش از هرچیز مشتمل بر عنصر خوش بینی نسبت به جریان کلی نظام طبیعت و سیرتکاملی تاریخ و اطمینان به آینده و طرد عنصر بدبینی نسبت به پایان کار بشر است که طبق بسیاری از نظریه ها و فرضیه ها تاریک و ابتر است. امید و آرزوی تحقق این نوید جهانی در زبان روایات اسلامی انتظار فرج خوانده شده است.

عناصر تشکیل دهنده انتظار
 

انتظار ظهور منجی هیچ گاه به حقیقت نمی پیوندد مگر در صورتی که سه عنصر اساسی درآن محقق شود.
1-عنصر عقیدتی: شخص منتظر باید ایمان راسخی به حتمی بودن ظهور منجی و نجات بخشی او داشته باشد.
2-عنصر نفسانی: شخص منتظر باید در حالت آمادگی دائمی به سر برد.
3-عنصر عملی و سلوکی: شخص منتظر باید به قدر استطاعت خود در سلوک و رفتارش زمینه های اجتماعی و فردی را برای ظهور منجی فراهم نماید.
اگر هریک از این سه عنصر اساسی برای انتظار نباشد، انتظار حقیقتاً معنا پیدا نمی کند.

انواع انتظار فرج
 

انتظار فرج دو گونه است
1-انتظاری که سازنده است ،تحرک بخش و تعهد آور است .این انتظار با فضیلت ترین عبادت هاست.
2-انتظاری که ویرانگر است ،بازدارنده است ،فلج کننده است و نوعی اباحیگری محسوب می شود.
انتظار ویرانگر: انتظار ویرانگر برداشت قشری از مردم در مورد مهدویت و انقلاب مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)است که صرفاً ماهیت انفجاری دارد فقط و فقط از گسترش و اشاعه و رواج ظلم ها و تبعیض ها و اختناق ها و حق کشی ها و تباهی ها ناشی می شود.
آنگاه که صلاح به نقطه صفر می رسد و حق و حقیقت هیچ طرفداری نداشته باشد فرد صالحی در جهان نباشد این انفجار رخ دهد و دست غیب برای نجات حقیقت ،نه اهل حقیقت(زیرا حقیقت طرفداری ندارد)از آستین بیرون می آید.
این نوع برداشت از آن جهت که با اصلاحات مخالف است و فسادها و تباهی ها را به عنوان مقدمه یک انفجار مقدس، موجه و مطلوب می شمارد باید شبکه (دیالکتیکی) خواند. با این تفاوت که این تفکر با اصلاحات از آن جهت مخالفت می شود و تشدید نابسامانی ها از آن جهت اجازه داده می شود که شکاف وسیع تر شود و مبارزه پیگیر تر و داغ تر گردد ولی این تفکر عامیانه فاقد این مزیت است فقط به فساد و تباهی فتوا می دهد که خود به خود منجر به نتیجه مطلوب شود.
این نوع برداشت از ظهور و قیام حضرت مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف)و این نوع انتظار فرج که منجر به تعطیلی در حدود و مقررات اسلامی می شود و نوعی اباحیگری باید شمرده شود به هیج وجه با موازین اسلامی و قرآنی موافقت ندارد.
انتظار سازنده:از مجموعه آیات و روایات اسلامی استفاده می شود که ظهور مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف) حلقه ای است از حلقه های مبارزه اهل حق و اهل باطل که به پیروزی نهایی اهل حق منتهی می شود.سهیم بودن یک فرد در سعادت موقوف به این است که آن فرد عملاً در گروه اهل حق باشد.
امامان معصوم در هجران الهی به طور روشن و صریح با ارائه تصویری مناسب از انتظار،روی برداشت اول خط بلان کشیده و برای اینکه هرگز آن معنا به ذهن مخاطب خطور نکند به قسمت مهم و اساسی مفهوم انتظار اشاره کرده اند که انتظار عمل است آن هم افضل و بزرگ ترین اعمال.آنجا که می فرماید:«افضل الاعمال انتظار الفرج من الله عزوجل».
بنابراین بعضی که انتظار را خاموشی و گوشه گیری و اعتزال معرفی کرده و بدین وسیله آن را مورد هجوم قرار داده اند به خطا رفته اند چون حقیقت آن را درک نکرده اند و تیری در تاریکی انداخته اند اینک با توجه به معنای لغوی و روایات پیرامون انتظار می توان گفت که انتظار نه احتزاز است و نه گوشه گیری و نه مجرد اعتراض و نفی طاغوت ها بلکه انتظار به معنای جامع، عمل واقدام است ،پویایی وحرکت است . انتظار هم جنبه منفی دارد و هم جنبه اثباتی زیرا به معنای آمادگی و اقدام است که احتیاج به هر دو جنبه دارد وبه معنای آینده نگری و دگرگونی است که احتیاج به زمینه سازی دارد.

انتظار در مکاتب غیردینی
 

انتظار ظهور منجی در آخرالزمان و نجات بشر از وضعیت موجود اختصاص به اسلام و حتی ادیان آسمانی ندارد بلکه مکاتب فلسفی غیردینی و مادی نیز معتقد به این نظریه می باشند.
راسل می گوید:«انتظار منجی و اعتقاد به ظهور نجات بخش در آخرالزمان اختصاص به ادیان آسمانی ندارد بلکه مکاتب غیردینی و مادی نیز در انتظار ظهور منجی برای جامعه بشریت و گسترش دهنده عدل و داد به سر می برند.(3)»

ابعاد انتظار
 

انسان اززوایای مختلف دارای ابعاد گوناگون است از سویی از بعد نظری و عملی برخوردار است و از سوی دیگر دارای بعد فردی و اجتماعی است و از زوایای دیگر در کنار بعد جسمی بعد روحی و روانی دارد بدون تردید در همه ابعاد یاد شده نیاز به چهارچوب مشخص است تا در قالب آن راه صحیح زندگی باز شود و مسیرهای انحرافی به روی آدمی بسته گردد و آن راه درست همان مسیر انتظاراست.انتظار موعود جهانی در همه ابعاد زندگی منتظر تاثیر می گذارد در بعد فکری و نظری که زیربنای اعمال و رفتار انسان است باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ می کند . به بیان دیگر انتظار صحیح می طلبد که منتظر، بنیان های اعتقادی و فکری خود را تقویت کند تا در دام مکتب های انحرافی گرفتار نشود و یابه خاطر طولانی شدن دوره غیبت امام عصر به چاه یاس و نا امیدی سقوط نکند.امام باقر (علیه السلام) فرمود:«روزگاری بر مردم خواهد آمد که امام ایشان غایب خواهد شد پس خوشا به حال آنان که درآن زمان برامر ولایت ما ثابت واستوار بمانند.»
یعنی دوره غیبت که دشمنان با انواع شبهه ها می کوشند تا اعتقادات درست شیعیان را از بین ببرند به برکت قرار گرفتن در سنگر انتظار مرزهای عقیدتی حفظ می شود.
در بعد عملی، انتظار به همه اعمال و رفتار انسان جهت می دهد منتظر باید در میدان عمل بکوشد تا زمینه های ظهور دولت حق فراهم گردد بنابراین منتظر دراین بخش هم به ساختن خود هم به سامان دادن جامعه همت می گمارد. در بعد فردی هم به حیات روحی و روانی خود و کسب فضیلت های اخلاقی روی می آورد و هم به تقویت جنبه جسمی و بدنی می پردازد تا نیرویی کارآمد برای جبهه نور باشد.
ویژگی انتظار آن است که آدمی را از محدوده خود فراتر می برد و او را با تک تک افراد جامعه مرتبط می سازد یعنی انتظار نه تنها در زندگی فردی منتظر مؤثر است که در حوزه رابطه فرد با جامعه نیز طرح و برنامه دارد و او را به تاثیرگذاری مثبت در جامعه وا می دارد و از آنجا که شرط ظهور دولت حق آمادگی جمعی است هرکس به اندازه توان خود برای اصلاح جامعه می کوشد و در برابر هنجارهای اجتماعی ساکت و بی تفاوت نمی ماند چرا که منتظر مصلح جهانی در اندیشه وعمل، مسیر صلاح و راستی را طی می کند.(4)
منبع : ماهنامه موج عصر شماره 13 و 14