مناظره «آزاد‌سازی مواد مخدر»، یکی از پرچالش‌ترین برنامه‌های یازدهمین کنگره بین‌المللی دانش اعتیاد بود.
به گزارش ، اعتماد نوشت: از اوایل تابستان امسال، بحث‌هایی که موافقان و مخالفان، متولیان مقابله با اعتیاد در عرصه دولتی و غیر دولتی درباره توزیع کنترل شده مواد مخدر با یکدیگر داشتند، در فواصل چند کیلومتری و در حاشیه‌ای امن بود.
در این کنگره، 4 کارشناس، حسن نوروزی؛ سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، پرویز افشار؛ سخنگو و معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر، آذرخش مکری؛ معاون مرکز ملی مطالعات اعتیاد و حسن رفیعی؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، در فاصله‌ای کمتر از دو متر نشستند تا موافقت و مخالفت با اقدامی که نه تنها آینده قطعیت و اجرای آن نامعلوم است، بلکه حتی عوارض و مزایای ناشناخته دارد - چون از آخرین تجربه دولت وقت درباره توزیع تحت نظارت یک ماده مخدر، بیش از 40 سال می‌گذرد- رو در روی هم مطرح کنند.
حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در سخنان خود تاکید بر این داشت که برای دفاع از معتادان به عنوان انسان‌های بی‌سرپرست و رها شده در این مناظره شرکت کرده و در توضیح علت طرح پیشنهاد توزیع کنترل شده مواد مخدر با هدف کاهش مصرف و قطع ارتباط مصرف‌کننده و قاچاقچی در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس گفت: «ما در حال بحث درباره کاهش مجازات اعدام قاچاقچیان بودیم و به این نتیجه رسیدیم که حذف سالانه 10 قاچاقچی بین‌المللی، بهتر از حذف سالانه 6هزار قاچاقچی جزء و توزیع‌کننده خرد است.
مطالعات علمی و آماری به ما نشان داد که بعد از اعدام یک حامل و فروشنده 30 گرم شیشه، باید منتظر ورود همسر و پسر و دختر او به عرصه خرید و فروش مواد مخدر باشیم و در واقع با دست خودمان برای عرضه مواد مخدر سرباز درست می‌کنیم. طی 8 ماه مطالعه و کار در کمیسیون و صحن مجلس و کسب نظر قضات و چهره‌های دانشگاهی، این طرح را به شورای نگهبان هم فرستادیم اما قانون ما قانون خدا نیست و هروقت متوجه اشتباه‌مان شدیم باید اصلاح کنیم. در همین اثنا، آقای دهقان (عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس و طراح پیشنهاد عرضه کنترل شده مواد مخدر) در حضور مسوولان ستاد مبارزه با مواد مخدر پیشنهادی درباره توزیع کنترل شده مواد مخدر داد که البته چون طرح اولیه، صرفا درباره کاهش مجازات اعدام بود و به شورای نگهبان ارسال شده بود، این پیشنهاد حذف شد.
اما طرح جدید در دست است و مبنای آن هم سیاست‌های کلی نظام و بندهای مربوط به مبارزه با مواد مخدر است که در این سیاست‌ها بر اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه در مقابله با تهدیدات و ایجاد و گسترش امکانات عمومی برای تشخیص و درمان و بازتوانی تاکید شده است.»نوروزی افزود: « بنا بر آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر، 3 میلیون معتاد در کشور داریم. درمان و بازتوانی مصرف‌کنندگان یعنی چه؟ یعنی اینکه معتاد را در چهارراه سیروس یا میدان شوش رها کنیم ؟ آمار معتادان بی‌مکان در سطح تهران 120 هزار نفر است. من در میدان شوش شاهد تزریق مواد بودم.
تزریق می‌کرد و از من پرسید: حاج‌آقا چکار می‌کنی؟ گفتم، تماشا می‌کنم. جلوگیری از تغییر الگوی مصرف یعنی چه؟ مسوولان بگویند که چند کمپ ترک اعتیاد داریم و دولت چند کمپ ایجاد کرده؟ ما نمی‌گوییم توزیع مواد مخدر آزاد شود. این همه سال مبارزه کردیم اما امروز با تنوع مواد مواجهیم. ما آمار می‌خواهیم. آمار دقیق از تعداد معتادان مصرف‌کننده مواد سنتی و صنعتی. سال 1356 اعلام می‌شد دو میلیون معتاد داریم ولی سال 1396 اعلام کردند 800 هزار معتاد داریم در حالی که معتادان در خیابان رها شده‌اند. آمار بدهید که امروز در تهران چند کیلو مواد سنتی یا صنعتی مصرف می‌شود ؟ اعلام کنید که از این تعداد اعدامی، جرم چند نفر کشت مواد مخدر بوده است. 30 هزار و 327 نفر مبتلا به ایدز هستند که 67 درصدشان به دلیل تزریق مواد مخدر مبتلا شده‌اند. با وجود این آمار وقتی از توزیع کنترل شده مواد مخدر حرف می‌زنیم می‌گویند وا اسلاما. وقتی می‌گوییم به معتادان سرنگ تمیز بدهید، می‌گویند اعتیاد جرم است.
ما گفتیم جوان‌مان را را از این کمپ‌های ترک اعتیاد که حیوان را هم بیمار می‌کند، نجات بدهید. ما می‌گوییم اگر قوه‌قضاییه عرضه مدیریت زندان‌ها را ندارد، ما این زندان‌ها را اداره می‌کنیم. 10 سال در زندان‌ها و اردوگاه‌های عراق اسیر بودم اما یک مورد خلاف در زندان ندیدم. چرا در زندان لاجورد چناران، 600 نفر از 800 زندانی معتادند؟در ایران، نبود پول معنا ندارد. اگر می‌گویند پول نیست، دروغ است. یک نفر گفت آنهایی که با پول قاچاقچیان رفتند مجلس، از قاچاقچی دفاع می‌کنند. من با پول قاچاقچی رفتم مجلس؟ من بچه کارگرم. ما نگفتیم ترانزیت و توزیع مواد مخدر آزاد شود، ما از دولت خواستیم معتادان را رها نکند که با این تعداد مبتلای ایدز مواجه شویم. گفتیم زندان‌ها را کارخانه کنید.
در ام‌القرای اسلام بد است که در تهران شاهد تزریق مواد مخدر باشیم و 10 نفر با یک سوزن تزریق کنند. چطور برای ساخت مترو تا مرقد حضرت امام 1000 میلیارد تومان هزینه می‌کنیم؟ 200 میلیارد تومان کم بگذاریم و کمتر بسازیم و این پول را برسانیم به درمان آن جوان. اینها بچه‌های خودمان هستند.»پرویز افشار، سخنگو و معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر به دنبال اظهارات نوروزی و در مخالفت با هرگونه اقدامی که به توزیع آزادانه و غیرکارشناسی شده مواد مخدر تعبیر شود، گفت: «مجموع آمار سنوات چندساله احکام صادره اعدام که با قانون اخیر به حبس تبدیل شد حدود 5 هزار نفر است ضمن آنکه بر اساس گزارش‌های رسمی از مبادی انتظامی، تعداد معتادان متجاهر در کل کشور، 50 الی 60 هزار نفر است که به نظر ما این رقم، حدود 40 هزار نفر است زیرا بخشی از مجموعه آسیب‌دیدگان اجتماعی، متجاهرند و باقی را زنان خیابانی، کودکان کار، بیماران روانی مزمن، متکدیان، کارگران فصلی و اتباع بیگانه بی‌سرپناه تشکیل می‌دهند.
در عین حال، تعداد معتادان متجاهر در شهر تهران هم حدود 15 هزار نفر است که البته نیازمند برنامه‌های درمانی جامع هستند. اما برای درمان این افراد هم مواد 15 و 16 اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر محقق نشده و تاکیدات این مواد قانونی درباره مشخص مراکز درمانی و معافیت داوطلبان درمان از تعقیب کیفری به اجرا در نیامده است. اگر این قانون اجرا می‌شد، هیچگاه با حدت و شدت اعتیاد و عوامل سوق‌دهنده معتادان به سمت خیابان خوابی مواجه نمی‌شدیم.»
افشار افزود: «حدود 9 هزار مرکز درمان اعتیاد در انواع مختلف در کشور فعال است که 91 درصد این مراکز، غیر دولتی است و سهم دولت و حاکمیت در درمان اعتیاد بسیار کم است. در عین حال، صرفا افراد متمکن می‌توانند به این مراکز بروند اما اگر اعتیاد را یک بیماری می‌دانیم و قانونگذار هم به صراحت اعلام کرده که دولت باید هزینه درمان اعتیاد افراد بی‌بضاعت را پرداخت کند، آیا زمینه اجرای بیمه همگانی درمان اعتیاد فراهم شده؟»آذرخش مکری؛ معاون مرکز ملی مطالعات اعتیاد از جمله موافقان تامل بر مزایا و عوارض توزیع کنترل شده مواد مخدر بود و در سخنان خود گفت: «تصمیم حاکمیت برای تزریق کنترل شده مواد مخدر در جامعه، صددرصد مذموم نیست و ارزش فکر کردن دارد.
زمانی که شربت تریاک تولید و در مراکز درمانی توزیع شد، همه نگران بودند که تریاک، کل ایران را می‌گیرد در حالی که اتفاقا قاچاق و سوءمصرف شربت تریاک در مقایسه با متادون بسیار کم بود. شرارت در ذات ماده مخدر نیست بلکه در تعامل جامعه با آن ماده نهفته است. متاسفانه، سال‌هاست که طب اعتیاد این‌گونه به مواد مخدر نگاه می‌کند؛ مار شروری که دایم در حال گزیدن مردم است اما این تئوری اشتباه است چرا که رابطه بین انسان‌ها و مواد، آن ماده را به یک مار شرور تبدیل می‌کند. فردی که از زندگی خوبی برخوردار است در مقابل قوی‌ترین مواد اعتیادآور هم مقاوم است و حتی اگر کوکایین مصرف می‌کند، بعد از مدتی آن را کنار می‌گذارد.»مکری افزود: «علم دو راهکار به ما می‌دهد.
مواد مخدر در جامعه تزریق کنیم یا جامعه را از دسترسی به مواد مخدر محروم کنیم. با محدود کردن جامعه، گرفتار خشونت از نوع گانگستری و مشابه مکزیک خواهیم شد. البته ما در ایران، باندهای خشونت نداریم. شاید توزیع‌کننده‌های مواد مخدر با هم درگیر شوند ولی مثل باندهای مکزیک، کشتار دسته جمعی راه نمی‌اندازند. شاید به این دلیل که ما در ایران با قحطی مواد مخدر مواجه نیستیم. به هر حال شربت تریاک و متادون در مراکز درمانی توزیع می‌شود و همین توزیع، تجمع فشار تقاضا را کاهش داده. اما تاکید می‌کنم که شرایط و زندگی ناشاد باعث وابستگی افراد به مواد مخدر می‌شود و نه وفور مواد مخدر در جامعه. شرارت در مواد مخدر نیست، شرارت در زندگی آدم‌هاست.
درمانگران اعتیاد سال‌ها مرتکب این خطا بودند و هستند که اگر افراد را از مواد مخدر دور نگه داریم، درمان می‌شوند در حالی که اینطور نیست و صرف دور ماندن از مواد به بهبودی نمی‌رسد. اگر مواد مخدر را از آدم‌های ناشاد و ناموفق و ناراضی بگیریم، با چیز دیگری خودشان را مشغول می‌کنند. قرنطینه معتادان باعث بهبودی نمی‌شود و بنابراین، سرمایه کشور را برای احداث مراکز اقامتی درمان اعتیاد هزینه نکنیم. ممکن است سوال شود پس باید کمپ‌های ترک اعتیاد تعطیل شوند و اصلا چرا خانواده‌ها از وجود این کمپ‌ها استقبال می‌کنند؟
چون کمپ‌ها، اثرات و عوارض حاد مصرف مواد را کنترل می‌کنند و بنابراین، حتما به این کمپ‌ها نیاز داریم. این مراکز باید باشد ولی با وجود این مراکز هم معتاد، بهبود پیدا نمی‌کند و با این مراکز نمی‌توانیم اعتیاد را ریشه کن کنیم. درمان اعتیاد، درمان روانی اجتماعی است. پیشگیری واقعی با 10 هزار میلیارد تومان هم ممکن نیست.
ببینید که کدام کشورها کمترین مشکل را از بابت مواد مخدر دارند؛ ژاپن، آلمان، بلژیک، فنلاند، سوئد، اتریش، هلند و فرانسه. اما بدترین وضعیت را امریکا دارد چون رفاه و عدالت اجتماعی، قدرتمندترین سلاح در مقابل اعتیاد است و اتفاقا امریکا از این بابت بدترین کارنامه را دارد. پیشگیری واقعی، توزیع رفاه و عدالت اجتماعی است.»حسن رفیعی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی که سال 1386، با انجام ارزیابی سریع اعتیاد در ایران، اعداد تکان‌دهنده‌ای از وضعیت سوءمصرف مواد مخدر و نفوذ زیر پوستی مواد صنعتی در جامعه ایرانی ارایه داد، سخنران دیگری در این مناظره بود که به عنوان مخالف توزیع کنترل شده مواد مخدر و صنعتی، از نوع با تاثیر و عواقب کم یا زیاد، سخن گفت.
«در امریکا بعد از بحث‌های بسیار به این نتیجه رسیدند که مصرف طبی ماری جوانا در برخی ایالت‌ها آزاد شود. در ایالت‌های موافق آزادی، ظرف مدت 3 سال، مصرف غیرقانونی ماری‌جوانا دچار افزایش قابل توجه شد. در جمعیت 300 میلیون نفری امریکا، 20 میلیون نفر وابسته به مصرف مواد مخدر هستند و این رقم، یعنی 6 درصد جمعیت این کشور. توزیع آزادانه مواد مخدر، چگونه منجر به قطع ارتباط مصرف‌کننده و قاچاقچی می‌شود؟ در ایالت کلرادو، موارد مرگ در تصادفات رانندگی ناشی از توهم حشیش 48 درصد افزایش یافت. در ایالت‌هایی که مصرف ماری جوانا آزاد بود، مصرف مواد مخدر 63 درصد و در ایالت‌های مخالف آزاد‌سازی، 21 درصد افزایش داشت.
آیا تجربه توزیع کوپنی تریاک در زمان شاه را فراموش کرده‌ایم؟ سال 1353، وزیر بهداری وقت در نشستی در رامسر اعلام می‌کند که مصرف تریاک 6 برابر افزایش یافته و کوپن‌ها به دست جوانان 20 ساله رسیده است. بنابراین، با توزیع آزادانه مواد مخدر، ارتباط مصرف‌کننده با قاچاقچی قطع نمی‌شود، شدت اعتیاد هم پایین نمی‌آید. در زمان شاه، توزیع ماده سبک را آزاد کردند که مصرف ماده سنگین گسترش نیابد اما اتفاقا در اوج توزیع کوپن تریاک، هرویین وارد شد. بنابراین، افزایش دسترسی مانع از ورود مواد سنگین‌تر هم نمی‌شود.
ما دنبال شادکامی و هدفمندی هستیم اما افراد، شادی و ناشادی را به مصرف مواد مخدر ضمیمه می‌کنند. من هم موافقم که عدالت و رفاه اجتماعی می‌تواند از اعتیاد پیشگیری کند اما باید آزادی را هم به این مولفه‌ها اضافه کنیم. وقتی بیش از 30 درصد جوانان ما بیکارند، نمی‌توانیم مدافع توزیع آزادانه مواد مخدر باشیم. اعتیاد یک بیماری است و باید درمان شود. من به جای جرم‌زدایی از مصرف، قائل به کیفر زدایی از مصرف هستم. با معتاد فقط باید به 3 روش برخورد کنیم؛ درمان، درمان، درمان.»
