از نشانههای ابتلا به هاری، احساس گزگز در ناحیه گزش است که میتواند ماهها قبل اتفاق افتاده باشد.
به گزارش ، همشهری نوشت: این احساس جای خود را بهتدریج به پرش عضلانی و تحریکپذیری عصبی میدهد و پس از آن بیمار حالت تهوع پیدا میکند. عدمترشح بزاق و هذیانگویی نشانهای است که پس از آن، زندگی بیمار در کمتر از 10روز به مرگ منتهی میشود. هیچ درمان شناختهشدهای برای این بیماری در دنیا وجود ندارد و هرکس که مبتلا به آن شود فوت میکند، جز موارد انگشتشماری از بهبود در کل دنیا که هنوز دلیل آن مشخص نیست. اما پیشگیری بموقع از آن بسیار ساده و تقریبا 100درصد مؤثر است. با توجه به اینکه فصل مدرسهها شروع شده و بیشترین گزشها مربوط به پسران نوجوان است و همچنین به روز جهانی هاری نزدیک میشویم، با دکتر حسین عرفانی، رئیس اداره مبارزه با بیماریهای قابلانتقال بین حیوان و انسان وزارت بهداشت به گفتوگو نشستهایم.
- طرحهای ریشهکنی که مدتهاست مطرح شده،اجرا شدنی است؟
بیماریهایی که بین انسانها در گردش است مانند فلج اطفال یا سرخک که در برنامههای وزارت بهداشت است، قابل ریشهکن شدن است اما وقتی صحبت از بیماری مشترک بین انسان و حیوانات اهلی و وحشی میشود نیاز به اراده ملی و منطقهای است. بنابه گزارش مراکز درمان- پیشگیری وزارت بهداشت، موارد گزش در ایران از 20سال پیش تاکنون افزایش داشته است. بهطوری که در سال گذشته 170هزار مورد گزش انسان توسط حیوانات مشکوک در این مراکز ثبت شده و افراد، خدمات دریافت کردهاند. بیش از 700مرکز درمان-پیشگیری در این زمینه داریم که در همه ساعات روز خدمات رایگان (شستوشو، ضدعفونی، تزریق واکسن و سرم) ارائه میدهند. اگر افراد به موقع مراجعه و درمان 3 یا 5نوبته واکسن و سرم دریافت کنند، نزدیک به 100 درصد نسبت به بیماری ایمن میشوند. در سالهای گذشته موارد ابتلا به هاری کمتر از انگلستان بوده است ولی باید توجه داشت که هیچ منطقهای از کشور عاری از این ویروس نیست.
- بیشترین عامل انتقال بیماری چه حیوانی است؟
هر حیوان پستاندار، خونگرم، اهلی و وحشی میتواند ناقل بیماری به انسان باشد. بیشترین گزشها و انتقال بیماری مربوط به سگ است ولی همه پستانداران خونگرم حتی گاو، الاغ و اسب هم میتوانند بیماری را منتقل کنند.
- آیا میتوان امیدوار بود که در مرحله انسانی، بیماری به کل ریشهکن شود؟
در بخش مبارزه با بیماری هاری 3هدف کلی داریم. نخستین هدف، کنترل بیماری است؛ یعنی بیماری اتفاق میافتد اما این اتفاق در میدان مراقبتی وزارت بهداشت است و میتوانند آن را درمان کنند. ایران توانسته است براساس استانداردهای سازمان جهانی بهداشت به این هدف برسد. درمان و پیشگیری هاری سالانه میلیاردها تومان برای کشور هزینه دارد. هزینههای درمان- پیشگیری هاری برای هر مورد گزش یکمیلیون تومان است. به این ترتیب هدف دوم یعنی حذف هاری در انسان را دور از ذهن نمیبینیم. در این مرحله، بیماری وجود دارد ولی چرخه انتقال آن شکسته شده و به حدی رسیده که نمیتواند مشکل عمومی ایجاد کند. در درجه اول انتظار داریم سگهای صاحبدار که میتوانند ناقل باشند 70تا 75درصد واکسینه شوند، سپس جمعیت سگهای ولگرد با روشهایی که برپایه اصول اخلاقی - علمی و آخرین ضوابط پذیرفتهشده جهانی است، کنترل شوند و فرهنگسازی در مورد مراجعه به مراکز درمانیپس از گزش گسترش یابد. این هدف بهدلیل امکانات موجود و هماهنگی سازمانهای وزارت بهداشت، سازمان دامپزشکی و محیطزیست و مشارکت مردمی، دور از ذهن نیست. هدف سوم هم ریشهکنی کلی است که با توجه به ویژگیهای جغرافیایی ایران، عملا امکانپذیر نیست. فقط کشورهایی توانستهاند این بیماری را بهطور کامل حذف کنند که بهصورت جزیره بودهاند. بنابراین در ایران که مرزهای گستردهای با کشورهای همسایه دارد، عملا بحث ریشهکنی فرض محالی است.
- چرا فرهنگسازی در زمینه هاری مهم است، مگر افراد برای درمان مراجعه نمیکنند؟
وقتی به نمودار سنی و جنسی گزش نگاه میکنیم میبینیم که بیشترین گزش سگها بین پسرها و در سنین نوجوانی رخ میدهد. این افراد اگر آموزش ببینند که از تحریک و مواجهه با سگها خودداری کنند، درصد قابلتوجهی از موارد گزش کم میشود. امسال 2 مورد هاری در استانهای هرمزگان و گلستان و 7 مورد در بخش سیستان استان سیستان و بلوچستان رخ داده است. از ابتدای سالجاری موارد گزش در این بخش زیاد شده است و بهدلیل مراجعه دیرهنگام یا عدممراجعه موارد فوت نیز بیشتر از سالهای قبل است.
- آیا واکسن مورد استفاده در کشور، تولید داخل است؟
متأسفانه سرم و واکسن، از خارج وارد میشود البته با همکاری انستیتو پاستور قرار است که واکسن حیوانی و انسانی در آینده نزدیک تولید شود.
- منظورتان از بهموقع بودن چه زمانی است؟
دوره کمون هاری از چند روز تا چند ماه طول میکشد، بنابراین بلافاصله بعد از گزش باید به مراکز درمانی مراجعه کرد. هر چه محل گزش نسبت به سیستم عصبی نزدیکتر و شدت جراحات بیشتر باشد میتواند در کوتاهشدن دوران کمون و اولیه بیماری مؤثر باشد. بیمار در هر زمانی مراجعه کند درمان دریافت میکند اما مواردی بوده که بر اثر مراجعه دیرهنگام بهخاطر التهاب سیستم عصبی، فرد زودتر از مقاومت بر اثر مصرف دارو جان خود را از دست داده است.
- آیا گربههای شهری هم میتوانند بیماری را منتقل کنند؟
گربهسانان پنجههای خود را لیس میزنند و از طریق بزاق ویروس را به ناخنها منتقل میکنند. خراش پنجه گربههایی که ویروس هاری را دارند نیز میتواند خطرساز باشد.
- آیا آزمایشی برای تشخیص وجود ویروس هاری در بدن وجود دارد؟
پس از ابتلا به بیماری از بزاق و تکهبرداری از پوست گردن و تکهبرداری از مخچه پس از مرگ برای تشخیصهای افتراقی، آزمایش انجام میشود. در موارد مشکوک به مرگ ناشی از هاری باید این آزمایش انجام شود. پیش از ابتلا چنین آزمایشی نداریم و درصورت شک به گزش درمان پیشگیری انجام میشود.
- حیوانی که مبتلا به بیماری هاری است، چه ویژگیهایی دارد؟
تابلوی بالینی هاری در حیوانات دو نوع است؛ حیوان یا حالت تهاجمی دارد و پس از چند روز بهدلیل التهاب سیستم عصبی دچار مشکلات بلع و تنفس میشود و میمیرد. یا اینکه حیوان مبتلا حالت انزوا پیدا میکند و با سیر طولانیتری از بیماری میمیرد.