اقبال جهانی برای ساخت هتل در ایران

تهران-ایرنا-عضو شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی وگردشگری معتقد است گردشگری باید اولویت نخست دولت در دوره جدید در عرصه توسعه باشد، چراکه این صنعت، اقتصاد کشور را از تک محصولی خارج کرده و سبب رونق اقتصادی، بهبود فضای کسب و کار و ایجاد اشتغال می شود. او در این راستا از استقبال سرمایه گذاران خارجی برای ساخت هتل در ایران خبر می دهد.

به گزارش ایرنا، صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران از لحاظ شرایط اقلیمی و آب و هوایی به گونه ای است که گردشگران در همه فصول سال می توانند به جای جای این کشور سفرکرده و از مناطق زیبای آن لذت ببرند.
به عقیده کارشناسان، صنعت گردشگری در ایران تاکنون از توسعه‌ای که شایستهٔ آن است برخوردار نبوده ‌است. از دلایل کم رونق بودن صنعت گردشگری در ایران می‌توان به آماده نبودن بسترهای اقتصادی مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری در ساخت هتل و سایر صنایع جانبی این حوزه اشاره کرد.
از دیگر دلایل کم رونق بودن گردشگری در ایران را می توان بی‌خبر بودن سرمایه‌گذاران از زمینه‌های موجود در ایران و تبلیغات ضعیف و نیز انتشار اخبار نادرست و منفی از ایران، محدودیت‌های اجتماعی و مذهبی برای گردشگران خارجی و همچنین مشکلات سیاسی در روابط با برخی کشورهای غربی برشمرد.
کارشناسان بر این باورند که با رویکرد اعتدالی دولت یازدهم شرایط برای جذب سرمایه گذار در حوزه گردشگری و ورود گردشگران خارجی به مراتب از گذشته خیلی بهتر شده است اما برای توسعه این صنعت باید زیرساخت های آن از جمله احداث هتل های استاندارد چهار و پنج ستاره که بتواند خدمات خوبی درحد هتل های استاندارد جهانی ارائه کنند فراهم شود.
در همین راستا، با دکتر غلام حیدر ابراهیم بای سلامی عضو شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، رییس انجمن علمی گردشگری کشور، استاد دانشگاه تهران و مدیرعامل هلدینگ گردشگری تامین اجتماعی(هـگتا)گفت وگو کرده ایم.
نماینده دوره های پنجم و ششم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه خواف و رشتخوار در استان خراسان رضوی و دو دوره ریاست شورای بین المجالس (I P U) ایران از دیگر سوابق ابراهیم بای سلامی است.

مشروح این گفت وگو را پیش رو دارید:
* ایرنا: به نظر می رسد یکی از مشکلات جدی ما در حوزه گردشگری، فقدان یک راهبرد و استراتژی مدون و روشن است. آیا در این زمینه اقدامی صورت گرفته است؟
– دکتر ابراهیم بای سلامی: خوشبختانه، از نظر تدوین نظریه های گردشگری و گرفتن آدرس از تئوری هایی که تا به حال از گفتمان گردشگری به وجود آمده است، کارهای خوبی در سالهای اخیر در کشور انجام شده است.
در واقع توانسته ایم نظریه های موفق و کاربردی راجع به گردشگری ایران را احصا کنیم، در این خصوص مطالعات ملی و بین المللی صورت گرفته، مرور اجمالی بر آنچه که خارجی ها درخصوص خاورمیانه و غرب آسیا انجام داده اند انجام شده و الآن از نظر تئوریک خوشبختانه در وضع خوبی هستیم.
با توجه به موقعیت سرزمینی ایران و با محور آمایش سرزمین، مطالعات ما بسیار کارگشا بوده و توانسته ایم حد وسط و میزانی برای توسعه صنعت گردشگری پیدا کنیم. حد وسط یعنی اینکه می دانیم چه راهکارهایی را باید داشته باشیم تا اینکه ایران را یک کشور – موزه بکنیم یعنی در هر جای ایران؛ کردستان، خوزستان، تا جنوب، شمال، دریای مازندران، خلیج فارس، تهران، اصفهان، شیراز و دیگر مناطق یک جاذبه های گردشگری داریم، یعنی توانسته ایم ظرفیت های گردشگری ایران را شناسایی کنیم.
از طرف دیگر، رویکردهایی را در باره گردشگری موجود در ایران، هم از دیدگاه گردشگری ورودی و هم گردشگری داخلی توانسته ایم برنامه ریزی کنیم.
در مجموع، برنامه های بسیار مناسبی داریم که بتوانیم گردشگری داخلی را مهار و امکانات بیشتری را در ایران فراهم کنیم.
رفتن به خارج کار مثبتی است ولی اگر خانواده ها برای تفریحاتی می روند که ما می توانیم در ایران فراهم کنیم می توانیم در سال حدود 10 میلیارد دلار سرمایه ارزی داشته باشیم.

**ایرنا: چه امکانات و تفریحاتی می توانید ارائه کنید؟
– ابراهیمبای سلامی: همان چیزی که کشورهای دیگر ارائه می کنند. وقتی مردم ما به دبی یا به ترکیه می روند اکثرا’ سفرهای گران خانوادگی است. در واقع برای فرار از یکنواختی، برای آرامش، و تجدید روحیه. بیشتر آنان تفریحات اکوتوریستی، بازار خرید، سوغات، صنایع دستی و امکان تغییر اقلیم را پیگیری می کنند. این در ایران کاملا میسر است که بتوانیم بخشی از خانواده ها را در تورهای مناسب ساماندهی کنیم.
بیشتر مردم ایران اصلا ایرانگردی نکرده اند. ممکن است کسی چند بار به پاریس یا به امارات یا به ترکیه سفر کرده باشد ولی به کردستان، همدان یا یزد نرفته باشد ولی سفرهای خارجی اش مرتب انجام شده است.
گردش مالی در صنعت گردشگری بیش از صنعت خودرو و حتی چند برابر صنعت خودرو است. وقتی در سال 8 میلیارد دلار از ایران سرمایه در قالب گردشگری خارج می شود یعنی 8 میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری انجام نمی شود و چیزی حدود همین 8 میلیارد دلار نیز سرمایه گذاری و گردش مالی در گردشگری داخلی صورت می گیرد. وقتی در مشهد 25 میلیون نفر به زیارت می آیند یا در شمال ایران حدود 30 میلیون نفر مراجعه می کنند یا به شهرهای شیراز، اصفهان تعداد انبوهی از گردشگران وارد می شوند این نشان می دهد که گردش مالی گردشگری در ایران بالاست و یا حتی خود تهران. با مباحثی تهرانگردی و با مباحث دیگری که در استان تهران است می توانیم این موضوع را باز کنیم.
این اتفاقی که دارد در کشور می افتد به ما نشان می دهد دیدگاهی که تاکنون در مورد صنعت گردشگری و اصلا شیوه هایی که تاکنون در گردشگری وجود داشته، محدود، سنتی و پراکنده است.

** ایرنا: ما می توانیم بگوییم اصلا صنعت گردشگری در ایران داریم؟
– ابراهیم بای: بله، با این مشخصات سنتی، محدود و پراکنده. سنتی به این دلیل که گردشگری ما تقاضا محور است یعنی ما هنوز عرضه محور نشده ایم و امکان بازاریابی و تبلیغ وسیع نه در داخل و نه در خارج از کشور نداریم.

**ایرنا: امکانش را نداریم یا برنامه اش را؟
– ابراهیم بای: الان امکانش را نداریم. اگر بخواهیم امکانش را داشته باشیم راه حل هایی دارد. در حال حاضر بازاریابی در کشور برای گردشگری در سطح وسیع انجام نمی شود. حتی در شهر مشهد که 52 درصد اقامتگاه های کشور را در خود جای داده است، ما امکان بستن تورهای منظم و متوالی چه از داخل و چه از خارج را نداریم.
هتل ها با ظرفیت زیر 50 درصد در سال در مشهد کار می کنند. تورهایی وجود دارند که لازم است برای مشهد از طرف گردشگران داخلی و خارجی ساماندهی شوند یعنی مردم معمولا به شکل پراکنده مراجعه می کنند و محدود هستند تورهای منظم و سازماندهی شده ای که حتی به مشهد می روند گردشگری زیارتی است و برای سایر نقاط کشور این مساله عمده تر و بیشتر است. تورهای منظم و متوالی به اصفهان، شیراز، قم، همدان، کاشان، کرمانشاه و اهواز، نداریم.
مهمترین دلیلش در سایر نقاط کشور علاوه بر دیدگاه سنتی این است که اقامتگاه های مناسب نداریم یعنی وقتی شما امکان اقامتی ندارید امکان بستن تور ندارید، وقتی امکان بستن تور ندارید امکان تبلیغات و بازاریابی ندارید بنابر این راه بزرگ کردن بازار گردشگری و رهایی از محدودیت که آیتم دوم وضعیت گردشگری است این است که ما بازار را بزرگ کنیم.
یعنی ما برای شهر اصفهان روزی حداقل سه هزار نفر در قالب تور وارد کنیم و سه هزار نفر را از این شهر خارج کنیم و برای این کار، امکانات و زیرساخت ها را باید فراهم کرد.
در شهر اصفهان حتی 5 هتل پنج ستاره نداریم در صورتی که این استان حداقل 20 هتل چهار ستاره و پنج ستاره نیاز دارد حتی ما برای مسافران خارجی تورهای ارزان و گرانقیمت نداریم و این موضوع خیلی مهمی است.
در تهران امکان بستن تورهای منظم و متوالی نداریم یعنی تعداد اقامتگاه های چهار ستاره و پنج ستاره محدود هستند و به همین خاطر هتل ها در تهران هم تقاضا محور هستند. یعنی کسی از اروپا، ترکیه ، امارات، استرالیا یا آمریکا برای تهران تور جدی بالای 100 نفر معرفی نمی کند.

** ایرنا: چرا؛ آیا ظرفیت نداریم؟
– ابراهیم بای: بله ما در وهله اول ظرفیت اقامتی نداریم. اگر ما ظرفیت اقامتی خالی داشته باشیم می توانیم تبلیغ کنیم.

** ایرنا: شاید شناخت وجود ندارد؟
– ابراهیم بای: خیر، شناخت به اندازه کافی هست. من قبول دارم که شناخت یک موضوع جدی برای توسعه گردشگری است ولی اینکه 70 درصد تورها متقاضی به اصفهان از کشورهای اروپایی برگشت می خورد، فقط به دلیل نداشتن امکان اقامت است نه شناخت و این اطلاعات من بر اساس یک گزارش رسمی است.

**ایرنا: پس حتی اگر شناخت هم ایجاد شود، معتقدید با امکانات موجود نمی توان به علاقه مندان پاسخ مناسب داد؟
– ابراهیم بای: متاسفانه به هیچ عنوان نسبت به تقاضایی که درد بخش گردشگری وجود دارد عرضه نداریم. شما در بخش گردشگری تقاضا محور هستید یعنی از قدیم چند هتل ، مثلا هتل عباسی و چند هتل در حد سه ستاره، و چهار ستاره دیگر داریم که منتظریم تورها آنها را پر کند.
ما هیچ وقت برای اصفهان، یک سوم ایتالیا یا یک دهم آنتالیا نمی توانیم در بازارهای جهانی تبلیغ کنیم چون مردم اگر بیایند برایشان جا نداریم.
شما وقتی می توانید در دنیا برای گردشگری ایران تبلیغ کنید که برای مشتریان امکانات داشته و پکیج گردشگری و بسته تور تعریف کرده باشید. حضور ما در نمایشگاه های بین المللی وقتی موثر است که بازار و ظرفیت کافی در داخل ایران داشته باشیم. متاسفانه الان اکثر تورهای ما برای شهرهای مهم و توریستی و مراکز استان با کمبود اقامتگاه روبرو هستند.

** ایرنا: برای برون رفت ازاین وضعیت چه باید کرد؟
– ابراهیم بای: باید بخش خصوصی را وارد عمل کرد چون تکیه صنعت گردشگری در دنیا بر بخش خصوصی و غیردولتی است. بالاخره، گردشگری یک تجارت و صنعت است اما دولت باید ظرفیت خود را در زمینه تحقیق و پژوهش در این عرصه و تربیت نیروهای متخصص به کار گیرد.
من معتقدم بزرگترین کمک دولت به گردشگری این است که در کار گردشگری دخالت نکند و مانع توسعه آن نشود. در این صورت، بخش خصوصی و شبه خصوصی و نهادهایی مثل سازمان تامین اجتماعی که از اعتبار اقتصادی بالایی برخوردارند، خودشان پیشران توسعه اقتصادی گردشگری خواهند شد. تنها درخواست ما این است که دولت فقط مانع نشود.
مطالعات نشان می دهد که اگر بخواهیم سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه که از سوی مقام معظم رهبری تدوین شده است، تحقق پیدا کند و ایرانگردان داخلی به پنج برابر ظرفیت کنونی برسد ما به 776 هتل 4 ستاره و 5 ستاره در کشور نیاز داریم، این در حالی است که شمار هتل های 4 و 5 ستاره ما در حال حاضر کمتر از 150 واحد است.
در مطالعات دیگری که شرکت های معتبر انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند که برای ایران نیاز به ساخت 500 تا 700 هتل قطعی است. حتی اگر ما فرض را بر این بگیریم که شرایطی مثل بحران منطقه ای، وضعیت سیاسی و امنیتی ایران و بسیاری از فاکتورهای دیگر هم باید لحاظ شود، حتی با همین نگاه بدبینانه نیز به این نتیجه می رسیم که ساخت 400 هتل ضروری است. این موضوع در برنامه ششم و در برنامه مطالعاتی که داشتیم پیش بینی شده و لازم است اتفاق بیفتد.
در همین چارچوب، بیانیه و مانیفستی در چارچوب طرح توسعه کسب و کار تهیه کرده ایم تا بتوانیم به یک چهارم تقاضاها در این بخش پاسخ بدهیم. این طرح براساس مطالعات بین المللی ارائه شده و فرایند رشد گردشگری را تا سال 2030 بررسی کرده است. به عبارت دیگر،در چارچوب این طرح توسعه کسب و کار در حوزه گردشگری یک راهبرد توام با اقدام و عمل است که در نوع خودش در کشور ما بی نظیر است.

**ایرنا: این رویکرد در واقع یک کار اقتصاد مقاومتی است.؟
– ابراهیمبای: بله. درسته. این طرح در واقع با رویکرد اقتصاد مقاومتی نوشته و در بیانیه آن، ابعاد کار و زوایای مختلف آن به روشنی دیده شده است. بطور مثال، در آن پیش بینی شده است که از قبل ساخت هتل چه کسب و کارها، مشاغل و صنایع دیگری در کشور رونق می گیرد مثل صنعت ساختمان، صنعت مبل، صنعت پرده، مبلمان، تزیینات دکوراسیون داخلی، ظرف و ظروف، چرم، شیشه ، آهن، سیمان و کسب و کارهایی که در حین بهره برداری و ساخت هتل و یا بعد از بهره برداری هتل اتفاق می افتد.
امروزه مفهوم هتل در جهان دیگر مثل گذشته نیست. در حال حاضر، 36 نوع هتل در دنیا در حال عرضه خدمات به مردم و گردشگران هستند یعنی صنعت هتل مثل صنعت خودرو خدمات مختلفی با کیفیتهای متفاوت برای سلیقه های گوناگون عرضه می کند؛ صنعت خودروسازی از پراید و تراکتور دارد تا پروشه و لامبورگینی، صنعت هتل نیز همینطور است.
به همین خاطر، صنعت هتل سازی دارای تکنولوژی ها و تفاوت های مشخص است. در واقع هتل، یک پدیده اقتصادی است که فقط جای استراحت و خواب نیست بلکه در آن همایش ها، سمینارها و سخنرانی های مختلف و جلسات گوناگون برگزار می شود. در واقع، هتل می تواند یک پروژه پیشران توسعه برای هر شهر باشد.
این طرح خوشبختانه علاوه بر اینکه از عمق تئوریک و نظریه بالایی برخوردار است و ما نظرات متخصصان مختلف دنیا در ارتباط با توسعه اقامتگاه ها و توسعه گردشگری را گردآوری کرده ایم، از متخصصان محلی و اقلیم در کشور، استانداران، معاونین عمرانی و دفاتر فنی استانداری ها و مدیران میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی هم دعوت کردیم تا همه نظر بدهند. در واقع، این طرح مبتنی بر دیدگاه های نظری روشن و مبتنی بر اقدامات عملی روشن و مشارکت مردم و مشارکت محلی است.
ما یک هدف مشخص داریم و آن رفع کمبود اقامتگاه های مناسب در سراسر کشور برای بستن تورهای گردشگری است. ما نباید فقط برای اصفهان، مشهد و شیراز تورهای گردشگری داشته باشیم بلکه باید برای تمام نقاط کشور بتوانیم بسته های مناسب مسافرتی تهیه و عرضه کنیم.
طرح ما مبتنی بر دو تجربه تاریخی است؛ تجربه تاریخی اول برمی گردد به یک هزار کاروانسرایی که شاه عباس در سراسر ایران ساخت به گونه ای که بعضی ها می گویند انحطاط تمدن ایرانی با انحطاط کاروانسراها شروع شد چون مردم دیگر نمی توانستند در جاده ابریشم تردد و اطراق کنند و در نتیجه، رفت و آمدها و تبادل بین میزبان و میهمان که کاروانسرواها کانون آن بود، کم شد .
تجربه دوم، طرحی است که در نتیجه شرکت های ایرانگردی و جهانگردی در انقلاب شکل گرفت و در نتیجه آن، 200 میهمانسرای جهانگردی در سراسر کشور ساخته شد.
طرح جدید با تکیه بر این تجارب و بر اساس مطالعات جدید ارائه شده و خوشبختانه در داخل مورد استقبال قرار گرفته است. در همین چارچوب، ما 174 پروژه ساخت هتل را در کتاب کسب و کار ارایه کرده ایم که باید از میان آنها 100 طرح برای اجرا انتخاب شود.

**ایرنا: در واقع ، شما با این کار، به سرمایه گذاران بخش هتل سازی پیشنهاد می دهید؟
– ابراهیم بای: ما به عنوان «هگتا» (هولدینگ گردشگری تامین اجتماعی)در اینجا نقش کاتالیزور را داریم. در واقع هم طرح ارایه می دهیم و هم در اجرای آن با سرمایه گذاران داخلی و خارجی، مشارکت می کنیم.
ما از حضور سرمایه گذاران بین المللی در هتل سازی استقبال می کنیم چون به دانش و تکنولوژی ساخت هتل و نحوه مدیریت و بهره برداری از آن براساس دانش نوین در جهان به شدت نیازمند هستیم. ما باید دانش خودمان را در این زمینه ها ارتقا دهیم و از طرف دیگر ما نیازمند این هستیم که مشارکت محلی و ملی داشته باشیم.
در همین راستا، سرمایه گذاران را دعوت کرده ایم که با استقبال خوبی روبرو شده است و با جلب مشارکت محلی در شهرستان ها و استان های مختلف، زمینه سرمایه گذاری در این صنعت را با طرح «100 هتل، 100طرح توسعه کسب و کار» فراهم کرده ایم. هدف ما بزرگ کردن بازار گردشگری، امکان بستن تور، رهایی از گردشگری سنتی و محدود و پراکنده است و مهمتر از آن یک زنجیره ملی و بین المللی درست می کند که این حداقل 30 درصد هزینه ها را در زمینه های مختلف از جمله طراحی، مبلمان، ظرف و ظروف و فرنیچر کاهش می دهد.
هدف ما فقط ساخت ساختمان برای هتل ها نیست بلکه می خواهیم جاذبه های هتل نیز بر اساس فرهنگ و معماری همان شهر با آیتم اقلیمی و بومی و در نهایت فرهنگ ملی ایران ساخته شود تا وقتی گردشگر به ایران می آید تفاوت را احساس کند و دریابد که در یک فضای ممتاز و ملی با فرهنگ غنی قرار گرفته است.

** ایرنا: این طرح اکنون در چه مرحله ای هستید؟
– ابراهیم بای: برخی پروژه های این طرح از جمله در اصفهان در مرحله صدور مجوزها است اما در تلاش هستیم تا ستاد اقتصاد مقاومتی هم آن را تصویب کند تا اجرای آن با سرعت و هماهنگی بیشتری پیش برود. خوشبختانه دکتر جهانگیری طرح را به ستاد اقتصاد مقاومتی ارجاع داده اند و ما منتظریم نتیجه آن ستاد را هم داشته باشیم.
معتقدیم این کار به نفع کشور و رونق اشتغال، اقتصاد و گردشگری است. خوشبختانه شرکت های بزرگ بین المللی در زمینه گردشگری نیز از این طرح استقبال بسیار خوبی کرده اند. اگر بخواهم اسم ببرم حداقل دهها شرکت معتبر بین المللی را شامل می شود و این چشم انداز بسیار مثبت و روشنی را پیش روی صنعت گردشگری کشور می گشاید.

** ایرنا: آیا استقبال خارجی ها برای سرمایه گذاری در صنعت هتل سازی در کشور از آثار برجام است؟
ـ ابراهیمبای: بله. برجام تاثیر مثبتی برای استقبال از سرمایه گذاری خارجی داشته و در این شکی نیست. رویکرد دولت، مذاکرات و حمایت های دولت نیز هم از دیدگاه کلان در این روند تاثیر زیادی داشته است. همایش سرمایه گذاری در صنعت توریسم با محور «صد هتل صد کسب و کار» که اخیرا برگزار شد و در آن نزدیک 70 نفر از 32 شرکت از 17 کشور شرکت کردند، هم ثمره برجام بود. ما از ابتدا که برجام امضا شد و حتی یک مقدار قبل از آن، مذاکرات با شرکت های اروپایی را شروع کردیم. الان به جمع بندی رسیده ایم و برای توسعه گردشگری می خواهیم «هگتا» پیشران توسعه گردشگری کشور باشد چون بخشی است که وابسته به سازمان بازنشستگی و تامین اجتماعی کشور است یعنی مال مردم است. 40 میلیون نفر صاحب این شرکت هستند.

** ایرنا: ارزیابی شما از اقدامات دولت در بخش گردشگری در این چهار سال چطور بوده است؟
– ابراهیمبای: اقدامات دولت در بخش گردشگری در حد خوبی بوده است، به خاطر اینکه فضایی که دولت ایجاد کرده فضای مناسبی بوده ولی دولت هنوز گردشگری را در اولویت جدی قرار نداده است. ما پیشنهاد کردیم در برنامه ششم توسعه، گردشگری اولویت اول دولت باشد، به این دلیل که گردشگری می تواند اقتصاد کشور را از تک محصولی خلاص کند. کارکردهای گردشگری بیش از آن چیزی باید باشد که تاکنون بوده است، چون درآمدزا، اشتغال آفرین، فقرزدا و عدالت گستر است و موجب پایداری و حفظ محیط زیست می شود. گردشگری یک صنعت فرابخشی مثل لوکوموتیو است که بقیه صنایع را به کار می گیرد و برای اقشار فقیر و غنی جامعه امکان فعالیت و سرمایه گذاری و اشتغال را فراهم می کند.