اسرا ، ۱۱۱، در این آیه صراحتا اعلام شده خدا ولی ای ندارد!

پرسش:
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَم یَکُن لَّهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَلَمْ یَکُن لَّهُ وَلِیٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَکَبِّرْهُ تَکْبِیرًا.  اسرا (111) در این آیه صراحتا اعلام شده خدا ولی ای ندارد! و خدا در قرآن از حضرت علی به عنوان ولی مردم یاد کرده: إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ.  مائده (55) توضیح بدین لطفا

پاسخ:
آیه فوق هیچ ارتباطی با ولی خدا بودن علی (ع) ندارد، واساسا آیه شریفه در صدد بیان موضوع دیگر است (خود شما هم فرمودید که خدا ولی ندارد و علی هم ولی مردم است نه ولی وسرپرست خدا و اگر در اذان هم گفته می شود علی ولی الله است مراد این است که علی سرپرستی است برای مردم که از طرف خدا انتخاب شده )
با این توضیح که،خدای متعال به پیامبرش (ص)  می فرماید: «وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ؛ (1) بگو حمد و سپاس مخصوص خداوندی است که نه فرزندی برای خود انتخاب کرده و نه شریکی در حکومت و مالکیت جهان دارد، و نه سرپرستی برای حمایت در برابر ذلت و ناتوانی" و چنین خدایی با چنان صفات از هر چه فکر کنی، برتر و بالاتر است؛ بنا بر این او را بزرگ دار و به عظمت بی‏انتهایش آشنا شو" ؛ (وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً ).
در آیه فوق به سه قسمت از صفات خدا اشاره شده که با توجه به فرمان ذیل آیه به چهار صفت تکمیل می‏شود:
نخست نفی فرزند است، چرا که داشتن فرزند هم دلیل بر نیاز، هم جسمانی بودن، هم شبیه و نظیر داشتن است. خداوند نه جسم است و نه نیاز دارد و نه شبیه و نظیر!
دوم ، نفی شریک است چرا که وجود شریک دلیل بر محدودیت قدرت و حکومت، و یا عجز و ناتوانی، و یا وجود شبیه و نظیر است. می‏دانیم خدا از همه این صفات پاک است. قدرتش همچون حکومتش نامحدود و هیچ شبیهی برای او نیست.
سومی ، نفی ولی و حامی در برابر مشکلات و شکست ها است. نفی این صفت نیز از خداوند بزرگ و بی نهایت بدیهی است.
این آیه هر گونه کمک ‏کار و شبیه را از خداوند نفی می‏کند، چه آن کس که پائین‏تر باشد (همچون فرزند) و آن کس که همسان باشد (همچون شریک) و آن کس که برتر باشد (همچون ولی). (2)
با این تو ضیح روشن شد که آیه هیچ ارتباطی با ولی خدا بودن علی (ع) ندارد، زیرا هیچ شیعه ای نگفته و نمی گوید که خدا محتاج کمک علی است، بلکه می گوید چون علی (ع) دوست و محبوب خدا و سرپرست تعیین شده  از طرف خداست و خدا او را به ولایت و زعامت مومنان پس از پیامبر( ص) انتخاب کرده و از همه مسلمانان خواسته ولایت اورا بپذیرند و از او اطاعت کنند ، اما امام علی (ع) ,طبق آیات قرآن , بخصوص آیه دوم یکی از اولیای خدا به شمار آمده است و بر ولایـت وی بـر مومنان تصریح شده "انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین آمنوا  الذین یقیمون الصلوه و یوتون الزکوه و هم راکعون ؛ (3) تـنـهـا سـرپـرسـت شـما خدا و رسول او و کسانی هستند که ایمان به خدا و به پیامبرش آورده اند و نماز را به پای می دارند و در حال رکوع , زکات می دهند" .
این مطلب در صـحـاح و مـسـانـیـد اهل سنت نیز تصریح گردیده (4) که آیه شریفه در مقام و منزلت علی (ع) نازل شده است، آن گاه که در حال رکوع , انگشتر خود را به فقیر بخشید. وقتی این آیه نازل شد , حسان بن ثابت این واقعه را چنین به  نـظم درآورد :فانت الذی اعطیت اذا انت راکع         فدتک نفوس القوم یا خیر راکع
فانزل فیک اللّه خیر  ولایـه           و بینها فی محکمات الشرایع ؛
یا علی ، کسی هستی که در حال رکوع , بخشش نمودی  جان ها فدای تو باد ای برترین رکوع کنندگان . پس خدا بهترین ولایت را درباره تو برمومنان فرو فرستاد . وعلی سرپرست انتخاب شده از طرف خداست. با این توضیح ولایت او در استمرار ولایت خداوند خواهد بود .
به هر حال با این توضیح روشن شد که مفهوم این دو آیه ارتباطی با هم ندارند. زیرا همانطور که گفته شد آیه اول در باره نفی شریک و کمک کار و ... بحث می کند و آیه دوم در باره مقام امام علی (ع) است که از طرف خدا بعنوان ولی و سرپرست مو منان قرار داده شده است .

پی نوشت ها:
1. اسراء (17) آیه ،111،
2. مکارم شیرازی ، تفسیر نمونه ، چاپ هیجدهم ، تهران ، دارالکتب الاسلامیه، 1362 ش ، ج4،ص 424 و ج‏12، ص 331.
3. مائده (5) آیه 55.
4. عبدالحسین شرف الدین ، رهبری امام علی در قرآن و سنت (تر جمه المراجعات )، محمد جعفر امامی چهارم ، تهران ، چاپخانه سپهر ،1383 ش ، ص 278 .