وضعیت محیطبانان به‌عنوان سربازان خط مقدم محیط‌زیست آن‌چنان اسفناک است که صدای اعتراض بسیاری از آنها را بلند کرده است. گرچه در دولت یازدهم پای لایحه‌ای به‌منظور حمایت از این قشر به میان آمد، اما هنوز وضعیت آن به‌طور شفاف مشخص نیست.
به گزارش ، اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست درباره وضعیت محیطبانان در گفت‌و‌گو با روزنامه آرمان می‌گوید: «هیچ تجهیزاتی برای محیطبانان وجود ندارد. در واقع نه‌تنها ماشین به‌اندازه کافی نداریم، بلکه بنزین هم به‌اندازه کافی موجود نیست. اگر بگویم که منطقه کویر خارتوران سه خودرو لندرور دارد که همیشه یکی از آنها در تعمیرگاه است، جای بسی تعجب دارد. باید گفت که سازمان حفاظت محیط‌زیست شیر بی‌‌‌یال‌ودم است و ما افتخار می‌کنیم به وجود محیط‌بانانی که با توجه به شرایط نامناسب به این کشور خدمت میکنند.»
شغل محیط‌بانی شغل سخت و زیانباری است، چراکه محیطبانان باید در سرما و گرما و در برخورد با متخلفان از محیط‌زیست کشور حفاظت کنند. برای بهبود وضعیت آنها طی یک سال گذشته چه اقداماتی صورت گرفته است؟
حدود یک‌سال قبل خانم معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست در دولت یازدهم، یک لایحه در زمینه تعیین و بهبود وضعیت معیشت محیطبانان تهیه کردند و در ظاهر به مجلس هم تحویل داده شد، ولی تاکنون این لایحه مسکوت مانده؛ یعنی هیچ‌اقدامی درباره آن انجام نشده است. این درحالی است که محیطبانان دو برابر کارمندان دولت کار میکنند و تقریبا نصف آنها حقوق می‌گیرند. بنده محیط‌بانی را می‌شناسم که با 14سال سابقه زیر یک‌میلیون تومان حقوق می‌گیرد. از سوی دیگر، یکی از محیطبانان با من درد دل می‌کرد و می‌‌گفت من حتی پول ندارم از کرج به پارک خان‌‌توران در شاهرود بروم. محیطبانان دو هفته در کوه و کمر به‌دور از خانواده، شهر و روستای خود زندگی میکنند و فرزاندنشان توسط همسرانشان بزرگ می‌شود و آنها اصلا از مدرسه و دانشگاه‌رفتن فرزندان خود خبر ندارند، به این دلیل که سرگرم خدمت هستند. محیطبانان عشق دارند و تمام زندگی‌شان حفاظت از محیط‌زیست است. با این وجود، با حداقل حقوق زندگی میکنند. معمولا پنج تا شش محیطبان در یک پاسگاه با دو اتاق کار میکنند؛ آن هم با حقوق بسیار ناچیز. آقای عیسی کلانتری، مدیر سازمان حفاظت محیط‌زیست، به محیطبانان توجه کرده و اخیرا درباره آنها صحبت‌هایی به میان آورده است. تعداد محیطبانان ما 2700نفر است که بسیاری از آنها در مرز بازنشستگی قرار دارند و بعضا مصدوم و مجروح هستند و 119 محیطبان هم از اول انقلاب تاکنون در اثر خدمتی که انجام داده‌اند به دست متخلفان شهید شده‌اند. آقای کلانتری گفته‌اند که اگر تعداد محیطبانان 4700نفر هم باشد، نمی‌توان به‌راحتی از محیط‌زیست حفاظت کرد، چرا که وظایف محیطبانان بسیار سنگین است.
کم‌وکیف لایحه حمایت از محیطبانان چگونه است؟
لایحه حمایت از محیطبانان لایحه خوبی است و می‌‌تواند به ارتقای معیشت محیطبانان کمک کند، ولی اشکالاتی دارد. تعدادی از محیطبانان بیش از 15 تا 16سال است که قراردادی هستند و هنوز رسمی نشده‌اند. علاوه بر آن ما بارها و بارها در مدیریت‌های قبلی استخدام محیطبانان جدید را درخواست کرده‌ایم، اما هیچ‌وقت مجلس محترم موافقت نمی‌‌کند و می‌گوید که بودجه نداریم. براساس استانداردهای دنیا 10درصد از خاک کشور ما باید تحت‌کنترل سازمان حفاظت محیط‌زیست باشد. برای این 10درصد حداقل به 10هزار محیطبان نیاز است. بنابراین باید گفت 2700محیطبان فشار کاری بسیاری دارند. اگر در ابتدا به معیشت آنها رسیدگی و سپس اجازه استخدام داده شود، فشار کار از روی محیطبانان فعلی برداشته می‌شود.
اوایل سال جاری، معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت که لایحه حمایت از محیطبانان منجر به افزایش حمایت‌های قانونی از محیطبانان خواهد شد و محیطبانان در این لایحه از حمایت‌های قانونی نیروهای مسلح برخوردار خواهند شد ...
این‌گونه نیست. ما در ابتدای دولت یازدهم حدود شش‌نفر محیطبان در زندان داشتیم و برای دو نفر از آنها حکم اعدام صادر شد که با کوشش سازمان حفاظت محیط‌زیست و پرداخت پول به اولیای دم این افراد آزاد شدند. نکته این است که مطابق قانون، محیطبانان فاقد شرایط، امکانات و ویژگی‌هایی هستند که قانون برای پرسنل نیروی انتظامی در نظر گرفته است و به بیان دیگر حق تیر ندارند؛ یعنی محیطبان تفنگ دارد اما حق تیر ندارد. در این صورت اگر در منطقه با متخلفان مواجه شوند و اگر درگیری اتفاق بیفتد و متخلف کشته یا مجروح شود، به دلیل همان شرایط قانونی محیطبان در وضعیت دشواری قرار می‌گیرد و اگر متخلفان ابتدا شلیک کنند، محیطبانان شهید می‌شوند؛ این تنگنای قانونی باید به شکل کارشناسی‌شده برطرف شود. هم‌اکنون یکی از محیطبانان ما در کرمان پرونده دارد و گرفتار شده است.
از دیگر مشکلات درباره محیطبانان این است که اگر اتفاقی برای محیطبانان یا متخلفان بیفتد، روند رسیدگی با دشواری‌ها و ملاحظاتی همراه می‌شود و همین روند رسیدگی به چنین پرونده‌هایی را طولانی می‌کند. آیا طولانی‌شدن روند دادرسی از بازدارندگی قوانین نمی‌کاهد؟ ارزیابی شما از این ماجرا چگونه است؟
همین‌طور است. اسعد تقی‌زاده، محیط‌بانی بود که رسیدگی به پرونده او هشت سال طول کشید و سال گذشته از زندان آزاد شد. همچنین پرونده‌های مربوط به غلامحسین خالدی هفت سال و ماشاء‌ا... مهنایی پنج سال طول کشید. باید یادآوری کرد که مقامات مسئول می‌خواهند دقت بهتر و بیشتری داشته باشند. از این رو رسیدگی این پرونده‌ها با دقت و حوصله انجام می‌شود. در حال حاضر شرایط به‌گونه‌ای نیست که بتوان به آسانی به چنین پرونده‌هایی خارج از نوبت رسیدگی کرد. البته در مورد جرایم خاطیان هم وضع به همین شکل است و روند رسیدگی با تانی و حوصله انجام می‌شود.
تجهیزات محیطبانان مناسب نیست و همین امر فضا را برای تخلف چپاولگران فراهم کرده است. در عین حال، حفاظت از محیط‌زیست به امکانات نیاز دارد که ما در این زمینه با خلأ بسیار روبه‌رو هستیم ...
سازمان حفاظت محیط‌زیست از نظر پرسنل، بودجه، وسایل و تجهیزات در تنگنا قرار دارد. در واقع نه‌تنها ماشین به اندازه کافی نداریم، بلکه بنزین هم به اندازه کافی موجود نیست. در دوره خانم ابتکار حرفی به میان آمد بر این اساس که محیطبانان مانند قدیم از اسب استفاده کنند که بسیار هم خوب بود، چرا که اغلب محیطبانان ما روستایی هستند و سوارکاری بلدند. با همه این تفاسیر، ما از نظر تجهیزات صفر هستیم. اگر بگویم منطقه کویر خارتوران سه خودرو لندرور دارد که همیشه یکی از آنها در تعمیرگاه است، جای بسی تعجب دارد. همچنین ما از نظر تجهیزاتی مثل قایق در جایی که دریاچه و رودخانه وجود دارد یا هلی‌کوپتر برای گشت هوایی فقیر هستیم. به عبارت دیگر ما حتی یک هلی‌کوپتر نداریم که در منطقه گشت بزند تا در صورت مشاهده آتش‌سوزی گزارش دهد تا زودتر اطفای حریق شود. باید گفت سازمان حفاظت از محیط‌زیست شیر بی‌‌‌یال‌ودم است و ما افتخار می‌کنیم به وجود محیط‌بانانی که با توجه به شرایط نامناسب به این کشور خدمت میکنند.
