آشنایی با پارک‌های ملی (۲)

پارک ملی خجیر 

پارک ملی خجیر همانند پارک ملی سرخه حصار در شرق تهران و در 45/35 الی 36/35 عرض شمالی و40/51 الی49/51 طول شرقی واقع شده و مساحت آن در حدود 10013 هکتار می‌باشد. 

پوشش گیاهی: بنه، بادام کوهی، ارس، داغداغان، چنار، سپیدار، پده، بید، زالزالک تبریزی، افرا ، زبان گنجشک، عرعر، اقاقیا، کاج، تنگرس،‌ تمشک، گز، شیشعان، روناس،‌ زرشک، سوفورا،‌ شیرخشت،‌ سیاه تلو، دغدغک، ارمک. 

پستانداران: کل و بز، قوچ و میش البرز مرکزی، گراز، پلنگ، کفتار، روباه قرمز، شغال، گورکن، گربه وحشی، خرگوش‌. 

پرندگان: انواع گونه‌های پرنده اعم از مهاجر آبزی،‌ کنار آبزی و ‌شکاری. 

خزندگان: مار کرمی، کورمار دوسر، مار آتشی، مار پلنگی، مار دستی، مار آبی، ‌مار شتری، شتر مار،‌ یله مار، تیر مار، سوسن مار، افعی شاخدارایرانی، افعی کوفی، قورباغه معمولی، وزغ سبز، لاک‌پشت ممیزدار غربی‌. 

پارک ملی سرخه حصار 

پارک ملی سرخه حصار در شرق تهران و در43/35 الی 36/35عرض شمالی و30/51 الی 38/51 طول شرقی واقع شده و مساحت آن در حدود 9168 هکتار می‌باشد. 

پوشش گیاهی: بنه، بادام کوهی، ‌ارس،‌ داغداغان، چنار، سپیدار، ‌پده،‌ زالزالک، زبان گنجشک، عرعر و کاج. 

پستانداران: کل و بز، قوچ و میش البرز مرکزی،‌ آهو، گراز،‌ پلنگ،‌ کفتار، ‌روباه قرمز، شغال، گربه وحشی، گورکن، تشی و خرگوش. 

پرندگان:‌ حواصیل خاکستری، حواصیل شب،‌ بوتیمار، اگرت بزرگ،‌ سرسبز،‌ اردک ارده‌ای،‌ خوتکا،‌ اردک نوک پهن، فیلوش، ‌عقاب ماهیگیر،‌ کورکور،‌ قرقی، ‌طرلان،‌ عقاب طلایی،‌ عقاب شاهی،‌ سارگپه،‌ کرکس، دال سیاه،‌ دلیجه، ‌بالابان،‌ بحری، ‌شاهین، ‌آبچلیک و ‌آبیا. 

خزندگان و دوزیستان: مار کرمی، کورمار دوسر،‌ مار آتشی، مار پلنگی، مار دستی، مارآبی، ‌مار شتری، شترمار، یله مار، تیر مار، ‌سوسن مار، افعی شاخدار ایرانی، افعی کوفی، قورباغه معمولی، وزغ سبز، لاک‌پشت ممیزدار غربی از روزگار آغا محمدخان قاجار منطقه جاجرود به‌عنوان قرق انتخاب گشت و در روزگار فتحعلیشا همه منطقه جاجرود خجیر و سرخه حصار به صورت قرق درآمد. در 1310 ه.ش حدفاصل اراضی و کوه‌های جاجرود و ورجین بنام تلوو هزار دره به این مناطق افزوده شد. 
در 1342 با الحاق کوه‌های اراکوه و قره اغاج به منطقه مساحت آن به حدود 130000 هکتار رسید. پس از 1350 به منظور قرق کامل منطقه بخشی از اراضی که در داخل منطقه قرار داشت مانند ده ترکمن از اهالی خریداری و منطقه کلاً به شکارگاه سلطنتی تبدیل شد. در 1358 این شکارگاه به سازمان محیط زیست واگذار گشت. و یک قسمت از اراضی را به‌عنوان پارک ملی و قسمتی دیگر را به‌عنوان محیط حفاظت شده تعیین و بقیه در اختیار اهالی منطقه برای تعلیف دامداری گذاشته شد. در نتیجه پارک ملی سرخه حصار به مساحت 9380 هکتار و پارک ملی خجیر به مساحت 1570 هکتار و منطقه حفاظت‌شده جاجرود به مساحت 51650 هکتار زیر نظر سازمان محیط زیست قرار گرفت. 
مجموعه جاجرود را می‌توان در اقلیم نیمه صحرایی- کوهستانی در شمال و شمال شرقی ایران قرار دارد. آب و هوای این منطقه به‌طور کلی خشک است و تفاوت درجه حرارت روز و شب یاد و میزان بارندگی سالانه حدود 250 میلیمتر است. بلندترین نقطه مجموعه قله اراکوه، 2649 متر و پست‌ترین نقطه آن دشت سنگ تراشان به بلندی 1100 متر از سطح دریا است. منابع آب مجموعه از دو رود مهم جاجرود و دماوند و تعداد زیادی چشمه‌های دائمی و فصلی تامین می‌شود. 

پوشش گیاهی: به علت نزدیکی به ناحیه گرمسیری و رامین از یک سو و متاثر از ارتفاعات البرز مرکزی از سوی دیگر و به دلیل داشتن پستی و بلندی‌های بسیار از نظر پوشش گیاهی دارای سیمای متفاوتی است.

1) پوشش گیاهی منطقه گرمسیری: عبارتست از گز- تاغ- قیچ- اشنان- جغجغه- کاروان کش- پرند- کور- گون- درمنه- خارشتر و اسپند.
2) پوشش گیاهی استپی کوهپایه: درمنه- ریز- بز و گونه‌های بالشتکی مانند کلاه حسن- گون- چوبک و گیاهان دارویی مانند آویشن- قدومه- بومادران- کاکوتی و پونه کوهی.

درختان و درختچه: زالزالک- گوجه وحشی- زرشک- انجیر- شیر خشک و بادامک- سرو کوهی- زیرک چال و بارجمالی و درخت ارس. 

پستانداران: قوچ و میش، کل و بز، آهو، پلنگ، کاراکال، گراز 

پرندگان: پرندگان مهاجر در زمستان و اوایل بهار در طول رود جاجرود و پرندگان بومی در سطح منطقه وجود دارند. کبک- باقرقره- کلاغ- زاغ- زاغی و انوع گنجشک- اردک سرسبز و خوتکا- حواصیل خاکستری- حواصیل سفید و طرلان و پرندگان شکاری نیز از جمله پرندگان این منطقه‌اند.

خزندگان: چند نوع مارـ سوسمار و مارمولک و احتمالآ یک نوع لاک‌پشت همچنین دو نوع ماهی قزل‌آلا- ماهی سیاه یا ماهی بومی نیز در رودهای این منطقه وجود دارد. 

پارک ملی کلاه قاضی 

پارک ملی کلاه قاضی در استان اصفهان بین 45/51 الی 15/52 طول شرقی و 32 الی 30/32 عرض شمالی واقع شده است. مساحت آن درحدود 47142 هکتار می‌باشد. 

پوشش گیاهی: انجیر، ‌بادام کوهی، ‌انار، ‌عناب،‌ شیپوری، ‌بید، خارشتر،‌ درمنه،‌ اسپند، ‌گل جالیز، شنگ،‌ انواع گرامینه، کلاغک،‌ گل مریم، ‌سلین،‌ انواع گون، گل گندم، ‌علف شوره، علف مار، ‌ریواس،‌ اسپرس، چوبک. 

پستانداران: کل و بز و قوچ و میش،‌ آهو،‌ خرگوش، پلنگ،‌گرگ،‌‌ کفتار، یوزپلنگ، ‌روباه،‌ شغال،‌ تشی و گربه وحشی. 

پرندگان: کبک، ‌تیهو، باقرقره،‌ کلاغ سیاه، ‌چکاوک، ‌کاکلی، ‌دم جنبانک، زاغ نوک سرخ، زاغی، ‌گنجشک‌سانان و عقاب‌ها. 

خزندگان: مارجعفری، ‌افعی شاخدار،‌ مارقیطانی، ‌مار پلنگی،‌ مارمولک، ‌لاک‌پشت. 

کوه کلاه قاضی 

کوه کلاه قاضی قسمتی از رشته کوه ماهدشت می‌باشد. بلندترین قله این کوه به ارتفاع 2534 متر می‌باشد که در جنوب خاوری اصفهان واقع و شکلی شبیه کلاه قاضیان در ادوار گذشته دارد. کوه کلاه قاضی از مناطق حفاظت شده شکار ممنوع و پناهگاه حیات وحش می‌باشد و دارای پاسگاه‌های مختلف شکاربانی است و چشمه‌های زیادی در دامنه‌های این کوه وجود دارد که گله‌های حفاظت شده بز و پازن از آن استفاده می‌کنند. این کوه را معمولأ از گردنه‌ای موسوم به گردنه لاشتر در فاصله حدود 30 کیلومتری اصفهان در جاده اصفهان به شهرضا صعود می‌کنند. این کوهستان دارای دره‌های متعدد شمالی و جنوبی است و وجه تسمیه آن شکل کاملاً مشخصی است که قله آن دارد و از شهر اصفهان به شکل کلاه قاضیان قدیم دیده می‌شود.
کوه کلاه قاضی دارای دیواره‌های بلند با سنگ‌های مناسب جهت صخره‌نوردی می‌باشد به همین دلیل مورد توجه صخره‌نوردان قرار گرفته و مسیرهای گوناگونی در آن گشایش شده است.
در دره‌ای به نام دره شاهین که در قسمت جنوب خاوری کوه واقع شده، گروه کوهنوردی چکاد کوهستان اصفهان به همت سایر علاقه‌مندان، در صدد ایجاد محلی با مسیرهای متنوع آموزشی می‌باشد که تا پایان سال 1381 هیجده مسیر مختلف در آن باز گردیده است.

راه دسترسی: از میدان دروازه شیراز اصفهان به وسیله خودروهای دربستی یا خودروهایی که به شهر مبارکه یا شهرضا می‌روند می‌توان به دیواره‌ها دسترسی پیدا کرد.

منطقه حفاظت‌شده سارى‌‌گل، اسفراین

این منطقه به وسعت 000‚28 هکتار در شمال شرقى اسفراین قرار دارد و انواع درختان اُرُس، کرکو، بید وحشى، زالزالک، سیاهدانه، بوته گَوَن و انواع گیاهان از گندمیان و نعناعیان را در خود جاى داده است. حدود 4500 قوچ و میش نیز در این منطقه وجود دارد.