سوغات خراسان جنوبی چیست؟

سرویس سبک زندگی فردا: سوغات استان خراسان جنوبی مانند سوغات استان‌های دیگر کشور عزیزمان، شامل انواع مواد خوراکی و محصولات کشاورزی و صنایع دستی مختلف است. از مشهورترین آنها می‌توان به زعفران و زرشک قائنات اشاره کرد که شهرت جهانی دارند. برای آشنایی بیشتر با سوغات این استان، در ادامه این مطلب را به نقل از کجارو بخوانید.

استان خراسان جنوبی در شرق ایران قرار دارد و سومین استان پهناور کشور است. پهناورترین شهرستان کشور یعنی شهرستان طبس نیز در این استان قرار دارد. این استان، بیابان‌های وسیعی دارد و از این نظر، سومین استان بیابانی کشور است. به عنوان نمونه، شهرستان طبس استان خراسان جنوبی به تنهایی ده درصد از بیابان‌های کشور را در اختیار دارد. مرکز استان خراسان جنوبی، شهر بیرجند است که در بین شهرهای ایران، سوابق درخشانی در زمینه‌های گوناگون دارد.

اولین سازمان آب‌رسانی ایران که به همت خیرین تاسیس شد، بنگاه خیریه‌ی آب لوله‌ی بیرجند بود. با فعالیت این سازمان در بیرجند، این شهر پس از تهران دومین شهر ایران بود که از لوله‌کشی آب شهری برخوردار شد. مدرسه‌ی شوکتیه‌ی بیرجند پس از مدارس دارالفنون تهران و رشدیه‌ی تبریز، سومین مدرسه‌ی آموزش به سبک جدید بود که پس از مکتب‌خانه‌های سنتی دایر شدند.

فرودگاه بیرجند پس از فرودگاه قلعه مرغی تهران و فرودگاه بوشهر، سومین فرودگاه قدیمی کشور است. استان خراسان جنوبی از استان‌های برتر در زمینه‌ی کشاورزی است. این استان علاوه بر اینکه در تولید زرشک و عناب، رتبه‌ی اول و در تولید زعفران و پنبه، رتبه‌ی دوم کشور را در اختیار دارد و ششمین تولیدکننده‌ی انار و هشتمین تولیدکننده‌ی چغندرقند در کشور است.

استان خراسان جنوبی در بخش معدن نیز از ظرفیت بالایی برخوردار است. تنها ذخایر منیزیت ایران و بزرگ‌ترین معدن پنبه‌کوهی کشور در این استان قرار دارد. معادن مس، بنتوتیت، گرانیت، بازالت، تراورتن و بوکسیت، تنها بخشی از معادن در حال بهره‌برداری این استان هستند. استان خراسان جنوبی علاوه بر این که از مناطق مهم تاریخی است، به عنوان خاستگاه برخی از تمدن‌های ناشناخته‌ی پیش از تاریخ در ایران، شناخته می‌شود و همواره مورد توجه پژوهشگران تاریخی و باستان‌شناسان است. سابقه‌ی سکونت بشر در برخی از مناطق استان، به دوره‌ی پارینه‌سنگی میانی برمی‌گردد. غار خونیک قائنات در استان خراسان جنوبی بعد از غارهای شکارچیان در بیستون کرمانشاه و غار تمتمه در نزدیکی دریاچه‌ی ارومیه، سومین محوطه‌ی باستانی کشور است که به دوره‌ی پارینه‌سنگی تعلق دارد.

استان خراسان جنوبی در کنار برخورداری از جاذبه‌های تاریخی و معماری، با توجه به شرایط جغرافیایی‌اش، جاذبه‌های طبیعی فراوانی دارد که ویژه‌ی مناطق بیابانی و کویری هستند. اگر قصد مسافرت به این استان دارید با ما همراه باشید تا با سوغاتی‌های آن، آشنا شوید.

محصولات کشاورزی
عناب

 

 

استان خراسان جنوبی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی عناب در کشور، بیش از 95 درصد سطح زیر کشت این محصول را به خود اختصاص داده است. کشت عناب به دلیل سازگاری این محصول با شرایط اقلیمی از گذشته‌های دور در بسیاری از مناطق استان، رواج داشته است. در بین کشاورزان استان، در حدود 9500 خانوار، منبع اصلی درآمدشان تولید عناب است. برداشت عناب در شهرهای گرمسیر استان از اوایل مرداد و در روستاهای کوهستانی از اوایل مهر آغاز می‌شود.

زرشک

 

 

کشور ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی زرشک در دنیا است و شهرستان قائنات استان خراسان جنوبی با دارا بودن 97 درصد از اراضی زیرکشت این محصول، 95 درصد زرشک کشور را تولید می‌کند. برداشت زرشک از مهر آغاز می‌شود. به دلیل تیغ‌دار بودن درختچه‌ی زرشک، برداشت آن کار بسیار دشواری است به همین جهت، تمامی اعضای خانواده‌ی کشاورزان در آن شرکت دارند. زرشک بی‌دانه‌ی قائنات از سوغاتی‌های پرطرفدار استان خراسان جنوبی است.

زعفران

 

 

این گیاه خوش‌رنگ، از گیاهان بومی ایران است و به دلیل محدودیت در کشت و تولید، جزو مواد غذایی گران‌قیمت به شمار می‌رود. از آنجایی که زعفران در مناطق کویری به عمل می‌آید به «طلای سرخ کویر» شهرت دارد. ایران مقام اول تولید زعفران را در جهان دارد و بیش از 90 درصد از مجموع تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. استان خراسان جنوبی بعد از استان خراسان رضوی، دومین تولیدکننده‌ی زعفران در ایران است و کشت زعفران در این استان، بیش از 700 سال قدمت دارد. زعفران این استان از نظر کیفیت (عطر و رنگ‌دهی) نسبت به زعفران استان خراسان رضوی، مرغوب‌تر است و شهرستان قائنات این استان به عنوان پایتخت زعفران جهان، شناخته می‌شود.

انار

 

 

شهرستان فردوس استان خراسان جنوبی، از تولیدکنندگان اصلی انار در ایران است و پس از شهرستان‌های ساوه در استان مرکزی و نی‌ریز استان فارس، سومین تولیدکننده‌ی انار در کشور است. کشت فراوان انار در این شهرستان موجب شده است تا عمده صنایع شهرستان نیز مرتبط با انار باشند. در باغ‌های شهرستان فردوس، گونه‌های مختلف انار کشت می‌شود؛ شیشه‌ کپ، شهوار، شلغمی، سیاه‌دانه‌ی یزدی و...

معروف‌ترین و مرغوب‌ترین نوع انار در شهرستان فردوس، انار شیشه کپ است که جایگاه ویژه‌ای در صادرات انار کشور دارد و بیش از 80 درصد تولید سالانه‌ی آن به کشورهای مختلف مانند اسپانیا، ژاپن، کره جنوبی و کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود. انار شیشه کپ، پوستی صاف و قرمز دارد، دانه‌هایش قرمز تیره هستند و طعمی ملس و مطلوب دارد. این نوع انار نسبت به سایر انواع، کمتر دچار ترکیدگی می‌شود و همین امر، دلیل ماندگاری بیشتر و انبارداری مطلوب آن است.

صنایع دستی
برک‌بافی
برک نوعی پارچه‌ است که از پشم شتر یا موی بز بافته می‌شود و در گویش محلی به آن، کرکی یا کورگی می‌گویند. این پارچه‌ی نرم و ضخیم که با دستگاه‌های نساجی سنتی بافته می‌شود از لطافت و استحکام بسیار مطلوبی برخوردار است. برک، معمولا برای دوخت لباس زمستانی به ویژه کت مردانه استفاده می‌شود. در گذشته، خیاطان از نوع اعلای آن که به شمشیرک معروف بوده است، برای حاکمان، جامه‌هایی فاخر می‌دوختند. برک، رنگرزی نمی‌شود و به اصطلاح، خودرنگ است. این پارچه در رنگ‌های قهوه‌ای، سیاه، سفید، شیری و خاکستری بافته می‌شود. برک‌بافی از قدیمی‌ترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است که قدمت آن به قبل از دوره‌ی سلجوقی برمی‌گردد و توصیف آن در سفرنامه‌های سیاحان خارجی آمده است. این نساجی سنتی، که در برخی از شهرستان‌های استان مانند بشرویه بسیار رواج داشته است، امروزه نیز در گوشه و کنار استان دیده می‌شود. در سال‌های اخیر، با همکاری بافندگان و نهادهای مرتبط، اقدامات خوبی برای رونق برک‌بافی صورت گرفته است.

ترکه‌بافی

 

ترکه‌بافی یا به اصطلاح محلی، سافت‌بافی، از زیرمجموعه‌های هنر حصیربافی است که عمده تفاوت آن با حصیربافی در مواد اولیه‌ی به کار رفته در تهیه‌ی الیاف است. برای تهیه‌ی الیاف به کار رفته در این هنر، از شاخه‌های جوان و نازک (ترکه) درخت‌های سرخ‌بید و بیدمشک و درختچه‌ی بادام کوهی استفاده می‌شود. ترکه‌بافی به دلیل فراوان بودن مواد اولیه، در برخی از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی به ویژه بیرجند، رواج دارد. در فصل‌های پاییز و زمستان، با توجه به کم شدن کارهای کشاورزی، ترکه‌بافی بین روستاییان، رونق بیشتری دارد. حاصل دسترنج این روستاییان هنرمند انواع سبد در اندازه‌ها و اشکال مختلف برای کاربردهای گوناگون و انواع ظروف مسطح و گرد است. هنگام خریدن این ظروف ترکه‌ای دقت کنید؛ محصولات بافته شده با ترکه‌ی بیدمشک که سبز هستند، نسبت به محصولاتی که با ترکه‌ی سرخ‌بید بافته شده‌اند و قرمز هستند، استحکام بیشتری دارند.

قالی‌بافی
فرش دستبافت خراسان جنوبی، که به قالی مود مشهور است، سهم عمده‌ای در تولید فرش دستبافت کشور دارد و شهرت جهانی آن باعث شده تا زینت‌بخش موزه‌های سراسر دنیا باشد. اگرچه قالی‌بافی در بسیاری از شهرها و روستاهای استان رواج دارد ولی خاستگاه آن شهر مود از توابع شهرستان سربیشه است که قدمت بافت قالی در آن به قبل از دوره‌ی صفویه برمی‌گردد. قالی مود به همان شیوه‌ی قالی‌های مشهد بافته می‌شود ولی از نظر کیفی، نسبت به بافته‌های مشهد، کاملا برتری دارد. این فرش‌های دستبافت، معمولا با خامه‌های پشمی و به روش گره‌ فارسی جفتی و چهارتار بافته می‌شود. از طرح‌های مشهور قالی مود که هنوز هم رواج دارد می‌توان به ریزه‌ماهی، خشتی، کله‌اسبی، ربعی‌ سعدی و افشار هفت رنگ اشاره کرد. البته طرح ریزه‌ماهی بیشترین بافت را دارد.