لباس سنتی لرستان ؛ قدمت کهن یک قوم باستانی

در همه فرهنگ ها و اقوام، لباس سنتی نشانه ای از قدمت و اصالت یک قوم دارد. قوم لر هم که از اقوام باستانی ایران به حساب می آید از این قاعده مستثنی نیست. لباس سنتی این قوم، با آداب و رسوم و فرهنگ آنها پیوند خورده و به جرات می توان گفت که در بین اقوام ایرانی، کم نظیر است. لباس سنتی ساده و اصیل که هنوز در برخی مناطق روستایی و عشایرنشین پوشیده و استفاده می شود. این پوشاک، نشانه هایی از پوشش اصیل اسلامی را نیز با خود دارد و رنگ هایی که در آن به کار رفته است، آن را منحصر به فرد و خاص کرده است. با این حال بین پوشاک مردان و پوشاک زنان در استان لرستان شباهت هایی وجود دارد. مردم لرستان به دلیل شرایط آب و هوایی کوهستانی و کوچ های مداوم، به لباسی احتیاج داشته اند که آنها را مشخص کند. مخصوصا در محل ییلاق و قشلاق لازم بوده که از ایل های اطراف شناخته شوند. دیدن شیوه زندگی این عشایر، بخشی از صنعت گردشگری استان لرستان به حساب می آید. این طایفه ها به دو بخش دیگر لر و لک هم تقسیم می شوند که تفاوت هایی در لهجه، آداب و رسوم و سنت ها و البته برخی از مسائل مذهبی با یکدیگر دارند.

پوشاک مردان لرستان

لباس سنتی مردان لر، پوشش ساده بوده که به دلیل جنسیت آن، از تزئینات کمتری برخوردار است و در عرف این استان، به «شال و ستره» شناخته می  شود.
شال که پارچه بلند و سفید رنگی است که معمولاً عرض آن با توجه به اندازه فرد، بین 60 تا 90 و طول 6 تا 9 متر قرار دارد. جنس آن از پارچه چلوار است و چندین بار دور کمر پیچیده می شود. البته با توجه به این که دائماً در حال سفر بوده اند، احتمالا به جای کفن و پارچه ای برای بستن زخم هم استفاده می شده است.
ستره هم یک لباس بلند مخصوص بوده که تا زیر زانو پایین می آمده است و برای مهمانی و مواقع رسمی پوشیده می شود.
کلاه نمدی: به این لباس سنتی، کلاه نمدی هم که یک کلاه گرد بدون لبه و ساخته شده از نمد  هم اضافه می شود.
کپنک (فرجی): لباس چوپانان هم با توجه به استفاده آن، تفاوت داشته است. کپنگ، نه تنها برای مبارزه با حیوانات درنده مناسب بوده، لباس رزم مردم استان لرستان هم به حساب می آمده است. پارچه آن با ترکیب فشرده ای ساخته شده است.
گیوه: یک نوع کفش دست ساز محلی بوده که کف آن از جنس چرم یا پلاستیک محکم است و رویه آن با استفاده از نخ تابیده، پوشانده می شود.
چوغا: یک نوع بالاپوشی که مخصوص مردان طراحی شده است و جنس پشم گوسفند تهیه می شود. این لباس معمولاً در لرستان و چهار محال و بختیاری استفاده می شود و بیشتر زنان آن را می بافند.

پوشاک زنان لرستان

زنان هم در این آدام و رسوم، دارای لباس سنتی مخصوص به خود هستند که در استان لرستان شناخته شده است. پوشاک زنان با توجه به شرایط سنی دارای ویژگی های متفاوتی است. زنان جوان لرستان از پارچه هایی با رنگ آمیزی بیشتر استفاده می کنند. اما زنان مسن تر، رنگ های تیره تری را برای لباس انتخاب می کنند، به طوری که سربند آنها به رنگ سیاه و سفید است. در پوشاک زنان لر، ویژگی های خاص و طراحی های متنوع تری دیده می شود. این پیراهن های رنگ های زنان لر، لباس پوشیده ای به حساب می آید. برش ساده ای دارد، و برای پوشش بیشتر، بلند و گشاد و با طرح های گلدار و رنگارنگ متنوعی طراحی شده است. از قسمت های مختلف این لباس می توان به کلنجه، سرداری یا کمرچین و جلیقه اشاره کرد.
جومه: به پیراهن آستین بلند و  آزاد و بدون یقه، اصطلاحاً جومه گفته می شود. و نوعی پوشاک زنان به حساب می آید. کلنجه: بخشی از بالاپوش یراق دوزی شده در پوشاک زنان است که برای زیبایی و تزیین بیشتر، جلوی آن را سکه دوزی هم می کنند .اما به صورت ساده هم می توان آن را پوشید.
تره و گل ونی: یک تکه پارچه ابریشمی است که زنان لرستان به سرشان می بندند و در اصطلاح محلی، به آن ساوه هم می گویند.
تره و گل ونی جزو لباس های رسمی به حساب نمی آید و در هر جایی می توان آن را به سر کرد. برای مراسم رسمی از جمله جشن و عروسی ها، از گل ونی رنگی تر استفاده می کنند که روی تره بسته می شود. همان طور که گفته شد، در این روسری ها، طرح هایی از جنس ابریشم دیده می شود که در بین تار و پود پارچه به کار رفته است. این روسری ها با گره خاصی به دور سر بسته می شوند، به طوری که گوشه های آن آویزان بماند.

سرداری: یک پوشش بلند است که مخصوص زنان دوخته می شود و در آن هیچ دکمه ای دیده نمی شود. این لباس سنتی لرستان تا پشت پا کشیده می شود و آستین آن هم غالباً تا آرنج را بیشتر نمی پوشاند. جنس این آستین از مخمل و به رنگ های مشکی، سبز و قرمز است. اگر سرداری را بخواهند تزئین کنند، دوره های آستین و دامن آن را با یراق و نوارهایی برای زیبایی و به پهنای دو تا سه انگشت دوخته می شوند. کت: یا نیم تنه زنانه که به عنوان بالاپوش استفاده می شود و تزیینات معمول دیگر لباس های سنتی را ندارد. زیر این کت، جلیقه ای هم پوشیده می شود که جلوی آن باز است و دکمه ای برای بستن ندارد. البته روی جلیقه را هم یراق و سکه دوزی می کنند.
شلوار: در زبان محلی به این لباس سنتی لرستان اصطلاحاً «شاوال» هم گفته می شود و مانند شلوار کردی، رنگ های متنوعی که برای لباس های زیر پیراهن استفاده می شود، در آن هم به کار می رود. قسمت داخلی این شلوارها، لیفه دار یا کمری دار است. شلوار زنان لرستان دو تکه متفاوت دارد. هر دو قسمت آن رنگی هستند، اما قسمت پایین تر آن از پارچه ساده و قسمت بالایی آن از پارچه های رنگ و طرح دار استفاده می شود.