نقش تغذیه در تقویت سیستم ایمنی (1)

تغذیه یکی از عوامل موثر در تقویت سیستم ایمنی بدن است. با رعایت یک رژیم غذایی سالم، می‌توان از بروز خیلی از بیماری‌ها جلوگیری کرد. اما کدام مواد مغذی در تقویت ایمنی بدن نقش دارند؟

تحریریه زندگی آنلاین- گروه تغذیه

سیستم ایمنی نقش بسیار مهمی در دفاع انسان در مقابل میکروارگانیسم‌‌های بیماریزا ایفا می‌‌کند. با این وجود برخی مواقع این میکروارگانیسم‌ها وارد بدن شده و باعث بیماری می‌‌شوند.

آیا رژیم غذایی می‌‌تواند در تقویت این سیستم موثر باشد؟

محققان بسیاری در حال بررسی اثرات رژیم غذایی، ورزش، سن، استرس‌های روانی، مکمل‌‌های گیاهی و سایر فاکتورها روی سیستم ایمنی بدن انسان و حیوان هستند.

البته نتایج بدست آمده از این تحقیقات هنوز در مراحل مقدماتی است. محققان مذکور در تلاشند تا کارایی و نحوه اندازه‌گیری عملکرد دستگاه ایمنی بدن را مورد شناسایی دقیق قرار دهند.

اکنون به بررسی مهمترین عوامل موثر در تقویت سیستم ایمنی بدن می‌‌پردازیم:

1- رعایت یک زندگی سالم، شامل

- نکشیدن سیگار

- رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات، جبوبات کامل و کاهش مصرف در چربی‌‌های اشباع

- حرکات ورزشی ملایم، صحیح و منظم

- حفظ وزن مناسب

- کنترل فشارخون

- پرهیز از مصرف نوشیدنی‌‌های الکلی

- خواب کافی

- شستشوی منظم دست‌ها و پختن صحیح انواع گوشت‌ها برای جلوگیری از عفونت

- انجام آزمایش‌‌های غربالگری پزشکی

2- رژیم غذایی مناسب

سربازان سیستم ایمنی بدن نیاز به تغذیه مناسب دارند. بعنوان مثال افراد دچار سوء تغذیه در برابر بیماری‌‌های عفونی آسیب پذیرتر هستند.

تحقیقات در زمینه تأثیر تغذیه بر سیستم ایمنی انسان و حیوانات اندک است و همچنین، مطالعات در زمینه تأثیر مستقیم تغذیه در روند توسعه بیماری‌ها (در مقابل درمان آن‌ها) نیز حتی کمتر انجام گرفته است.

بعنوان مثال، گروهی از محققان به این نتیجه رسیده‌اند که کمبود پروتئین رژیم غذایی در موش‌‌ها باعث کاهش تعداد و عملکرد گلبول‌‌های سفید (سلول‌‌های "تی"، ماکروفاژها) و کاهش تولید پادتن‌ها از نوع ایمونوگلوبولین (IgA) A شده است.

شواهدی نیز نشان می‌‌دهندکه کمبود برخی از ریز مغذی‌‌ها مانند روی، سلنیم، آهن، مس، اسید فولیک و ویتامین‌‌هایی چون" A"،" 6B"، "C" و" E" تغییراتی را درسیستم ایمنی حیوانات به وجود می‌‌آورند.

اما این تغییرات نامشخص است و تأثیر کمبود این ریزمغذی و ویتامین‌‌ها در انسان نیز روشن نمی باشد. ولی در هر صورت تحقیقات در این زمینه، حداقل برای بعضی از ریزمغذی‌‌ها، امیدوارکننده می‌‌باشد. اما براستی چه راهکارهایی را می‌توان پیشنهاد نمود؟

اگر گمان می‌‌کنید که رژیم غذایی بطور کامل نیاز ریزمغذی‌‌های شما را برآورده نمی کند، (مثلا بخاطر دوست نداشتن و نخوردن سبزیجات و یا انتخاب حبوبات و غلات تصفیه شده به جای کامل)، مصرف روزانه یک مکمل مولتی ویتامین و مواد معدنی می‌‌تواند اثرات سودمندی در سلامتی شما ایفا نماید.

اما شایان ذکر است که مصرف بیش از اندازه مکمل‌‌ها، قطعا، این اثر را نخواهند داشت. برای مشاهده اطلاعات کامل قابلیت برخی از مواد مغذی بر روی تقویت سیستم ایمنی به جدول 1 مراجعه نمایید.

گیاهان و دیگر مکمل‌‌های موثر در ایمنی بدن

امروزه قرص‌‌ها و مکمل‌‌های گیاهی بسیاری در بازار یافت می‌‌شوند که همگی ادعای حمایت و تقویت سیستم ایمنی بدن را دارند.

گرچه بعضی از آن‌‌ها نشان داده اند که در عملکرد برخی قسمت‌‌های سیستم ایمنی موثرند، اما این ثابت نمی کند که واقعا به گونه ای باعث تقویت سیستم ایمنی شده اند و انسان را در برابر بیماری‌‌ها حفظ می‌‌نمایند.

بعنوان مثال، دانشمندان هنوز نمی دانند آیا گیاهی که ظاهرا به نظر باعث بالا بردن مقدار آنتی بادی‌‌ها در خون می‌‌شود، سبب بهبود عملکرد سیستم ایمنی نیز خواهد شد؟

این دانشمندان به مطالعه تعدادی از گیاهان و ویتامین‌‌ها در ارتباط با تأثیر آن‌‌ها در سیستم ایمنی پرداخته اند.

اکثر این مطالعات بر روی سالمندان، کودکان یا افراد دارای نقص سیستم ایمنی مانند "ایدز" انجام گرفته که متاسفانه با کاستی‌‌هایی همراه بوده است.

بدین ترتیب تحقیقات بیشتری لازم است تا این نتایج مورد تایید قرار گیرند. ضمنا، نتایج مذکور به معنای کاربرد جهانی آن‌‌ها نمی باشد.

3- استرس و سیستم ایمنی

محققان شرایط استرس زا را در کاهش پاسخ ایمنی سلولی مؤثر می‌‌دانند. آن‌‌ها مدعی هستند که استرس‌‌های روانی در ارتباط بین سیستم عصبی، هورمونی و ایمنی تداخل ایجاد می‌‌کنند.

استرس‌‌های طولانی مدت باعث آزادسازی هورمون‌‌های استرس، خصوصا گلوکوکورتیکوئید‌‌ها شده که در تیموس (محل تولید لنفوسیت‌‌ها) اثر می‌‌گذارند و باعث عدم تولید سیتوکین‌‌ها و اینترلوکین‌‌ها ( تحریک کننده و هماهنگ کننده فعالیت سلول‌‌های خون) می‌‌شوند.

4- سرمای هوا و بیماری

اکثر ما بارها این جمله را از مادرانمان شنیده‌ایم که می‌‌گویند: ژاکتت را فراموش نکن وگرنه سرما می‌‌خوری. آیا حق با آن‌‌هاست؟

از نظر محققان، قرار گرفتن در معرض سرمای متعادل سبب افزایش استعداد ابتلا به عفونت نمی شود.

ارتباط بین زمستان، سرمای هوا و ابتلا به سرماخوردگی بدلیل این است که در فصل سرما افراد بیشتر در مکان‌‌های سربسته بوده و قادر به انتقال میکروب‌‌ها به یکدیگر می‌‌باشند.

البته دانشمندان دریافته‌اند که قرار گرفتن در سرما باعث افزایش برخی از سیتوکین‌‌ها (پروتئین‌‌ها و هورمون‌‌هایی که بعنوان پیام آور در سیستم ایمنی عمل می‌‌کنند) می‌‌شود.

ولی نحوه تأثیرگذاری آن‌‌ها در سلامت افراد هنوز مشخص نیست. به هر صورت، پوشیدن لباس گرم در فصول سرد سال لازم است، ولی نباید نگران ایمنی بدن بود.