نگاهی به ۱۵ برنامه شاخص «افق» / شبکه گفتمان انقلاب اسلامی چقدر موفق بوده است؟

اولین خبر راه اندازی شبکه «افق» را سیدعزت الله ضرغامی رئیس اسبق سازمان صداوسیما در روز 23 اردیبهشت سال 93 در حاشیه اختتامیه جشنواره بین المللی رادیو اعلام کرده بود و در مدت زمان حدود 10 روز و در آستانه 3 خرداد مصادف با آزادسازی خرمشهر این شبکه صاحب فرکانس مستقل به عنوان بیست و دومین شبکه رسانه ملی شد. در ادامه هم پخش برنامه‌های شبکه «افق» در 13 خرداد آغاز شد اما مقدمات و تدارک راه‌اندازی این شبکه تلویزیونی از حدود 2 سال گذشته آن آغاز شده بود.شبکه «افق» که از روز 13 خرداد ماه 1393 پخش آنونس برنامه‌های خود را در ایستگاه الوند، فرستنده سوم تهران، فرکانس 578، به عنوان شبکه 22 آغاز کرده بود بر استراتژی پرداختن به مبانی دینی، ارزش‌های فرهنگی و موضوعات دفاع مقدس تعریف شده بود.

انتقال ارزش‌های ایران اسلامی به نسل‌های آتی، بیداری اسلامی، گفتمان انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، اصول و ارزش‌های فرهنگی ایرانی-اسلامی، مبانی دینی، پاسداشت از آرمان‌های انقلاب اسلامی و تقویت فرهنگ دینی از جمله اهداف و سرفصل‌های برنامه‌های این شبکه بوده است. چون دفاع مقدس به عنوان یک الگوی مشخص و علمی برای استکبارستیزی و اتکا به خودباوری بوده بر همین اساس شبکه «افق» نیز ترویج این ارزش‌ها را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داد. شاید به جرأت بتوان شبکه «افق» را سریع‌ترین شبکه رسانه ملی دانست که راه اندازی شده است. این شبکه تلویزیونی توانست پس از آغاز پخش آزمایشی و معرفی برنامه‌های خود، هم زمان با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان 1393 فعالیت رسمی خود را آغاز کند. «افق» در تاریخ 8 اسفند 1393 طی ویژه‌برنامه‌ای که از ساعت 17 آغاز و ساعت 23 پایان یافت، همزمان با اذان مغرب به افق تهران به صورت رسمی افتتاح شد. در معرفی برنامه‌های ابتدایی این شبکه، برنامه‌هایی نظیر «تولد در زمین سوخته» ساخته وحید فرجی، «رادیکال امریکایی»، «سی کی فایلز»، مجموعه تلویزیونی «آسمان من»، «چهارسوق»، «سرزمین نخبگان»، مستند پرتره «فیروزه» با موضوع معرفی شاعران انقلاب اسلامی، «طوفان»، «در قلب برف»، «مدرسه سلما» و... و. به چشم می‌خورد که همگی از جمله آثار مطرح بوده و هستند و قالب بیشتر آنها مستند است.

انتخاب مدیر این شبکه تلویزیونی که مسئولیتی عظیم و خطیر بر عهده خواهد داشت، از جمله مواردی بود که با دقت و حساسیت بالایی صورت گرفت و پس از کش و قوس‌های مختلف و گمانه‌زنی‌های بسیار بالاخره در تاریخ 3 تیر ماه 1393 جواد رمضان‌نژاد با حکم علی دارابی معاون وقت سیمای رسانه ملی به عنوان مدیر شبکه «افق» منصوب و مخاطبان این شبکه را امیدوارتر از قبل کرد. نگاهی فهرست‌وار به چند برنامه‌های این شبکه که در زمان پخش خود مورد توجه ویژه مخاطبان قرار گرفت و گردانندگان افق به مبانی اولیه‌ای که برای راه اندازی این شبکه در نظر گرفته بودند می‌اندازیم. برنامه‌های مستند، مسابقه‌ای، سیاسی، مذهبی، فرهنگی از برنامه‌هایی بود که در این شبکه مورد توجه قرار گرفت.

توجه به مسایل فرهنگی و سیاسی روز دنیا در «عصر» طالب‌زاده

«عصر» : برنامه «عصر» یکی از سلسه برنامه‌های گفت‌وگو محور است که بعد از برنامه «راز» توسط نادر طالب زاده طراحی و به مرحله اجرا رسید. این برنامه تلویزیونی تحلیلی و گفتگو محور شبکه «افق» است که حول مسائل روز داخلی و خارجی اعم از موضوعات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی با محوریت حضور افراد و کارشناسان خبره و حاضر در رویدادهای مورد بحث تولید شده است. این برنامه تاکنون در دو سری ساخته شده که سری دوم آن در حال پخش از شبکه «افق» است و مخاطبان پرو پا قرص خود را دارد و در شبکه‌های دیگر سیما هم به بازپخش رسیده است.

بیان صریح و شفاف گفتمان انقلاب اسلامی در «جهان آرا» یامین‌پور

«جهان آرا» : برنامه زنده تلویزیونی «جهان آرا»، نیز از دیگر برنامه‌های پرمخاطب شبکه «افق» محسوب می‌شود که شامل گفت‌وگوهایی صریح و شفاف در مورد موضوعات و چالش‌های تاریخی و روز ایران از خاستگاه گفتمان انقلاب اسلامی، با اجرای وحید یامین پور، محمدحسین بدری و محمدجواد یافتیان است که به صورت زنده از آنتن شبکه «افق» پخش می‌شود. نام این برنامه هم با الهام از نام شهید «محمد جهان آرا» که در نزد افکار عمومی جامعه ایرانی به عنوان نماد مقاومت در زمان محاصره یاد می‌شود، از این شخصیت بزرگ دوران دفاع مقدس انتخاب شده است.

حضور مهاجران افغانستانی در رسانه ملی

«وطن دار» : برنامه تلویزیونی «وطن دار» هم بصورت گفت‌وگو محور با محوریت مسائل مربوط به مهاجران افغانستانی در ایران، با حضور نخبگان و مشاهیر شناخته شده افغانستانی و همچنین شخصیت‌های ایرانی با هدف شناساندن بهتر و شفاف مردمان و فرهنگ افغانستان به ملت ایران است از شبکه افق پخش شد. در هر قسمت با پخش مستندی کوتاه، یکی از قهرمانانی که در راستای تعامل و نزدیکی میان دو ملت ایران و افغانستان تلاش کردند تجلیل صورت گرفت. محسن اسلام زاده تهیه کنندگی، وحید کاظمی کارگردانی و سردبیری «وطن دار» را سیدحسام رضوی انجام داده است. مهدی طوسی بعنوان مجری کارشناس و صبرا قاسمی اجرای بخش مربوط به زندگی نخبگان افغانستانی را بر عهده‌ داشتند.

زنان تازه مسلمان شده روی آنتن تلویزیون

«آفتابگردان» : یکی دیگر از برنامه‌های شبکه افق که به طور اختصاصی به موضوع خاص و نادیده گرفته شده‌ای پرداخت شده «آفتابگردان»؛ نام برنامه‌ای است که به گفتگو با زنان تازه مسلمان غیرایرانی پرداخته و آنها در هر قسمت به روایت و چگونگی مسلمان شدن خود و اتفاقاتی که به مسلمان شدنشان منجر شده است ‌پرداخته است. تهیه‌کنندگی این اثر را خانم سوده مصباح به عهده داشته است.

همسران شهیدان مدافع حرم مقابل همسر شهید هسته‌ای

«ملازمان حرم» : این برنامه نیز بصورت مستند و در قالب برنامه‌ای گفت‌وگو محور تولید شده که در هر قسمت، مخاطبان را پای صحبت‌های یکی از همسران شهدای ایرانی و غیر ایرانی مدافع حرم می‌نشاند. شهره پیرانی همسر شهید رضایی نژاد از شهدای هسته‌ای به عنوان مجری در این برنامه حضور داشته و سیدهاشم موسوی نیز تهیه‌کنندگی آن را برعهده داشته است.

روایت سبک زندگی شهدای انقلاب

«نیمه پنهان ماه» : برنامه موفق دیگر شبکه «افق» که بارها و با حضور مهمانان مختلف به تولید رسید و از شبکه‌های دیگر سیما نیز مورد بازپخش قرار گرفت، برنامه گفتگومحور «نیمه پنهان ماه» است. در این برنامه و در هر قسمت، همسر یکی از شهدای انقلاب یا دوران دفاع مقدس در برنامه حضور پیدا می‌کردند و به بیان چگونگی ازدواج و آشنایی‌اش با شهید یاد شده و همچنین خاطراتی کمتر شنیده شده از همسرش می‌پردازد. «نیمه پنهان ماه» با اجرای زینب ابوطالبی توانست فضایی را برای آشنایی بیشتر و عمیق‌تر مخاطبان با روحیات شهدا به ویژه سبک زندگی آنها فراهم کند. در این برنامه همسران شهیدان سیدعلیرضا اندرزگو، محمد بروجردی، مسعود علیمحمدی، محمود کاوه، منصور ستاری، علیرضا یاسینی، یوسف کلاهدوز، محمدجواد تندگویان، عبدالحسین برونسی، علی اکبر قربان شیرودی، عباس دوران، مجید شهریاری و ... به این برنامه دعوت شده‌ بودند.

توجه ویژه به "اخلاق و خانواده" در تلویزیون

«آفاق» : شبکه «افق» حتی از زمان‌های اذانگاهی شبکه هم غافل نبود و در تولید پخش اذان به ویژگی‌های این زمان معنوی توجه ویژه‌ای داشته است. در این راستا برنامه تلویزیونی اذانگاهی «آفاق» را با مجوریت سبک زندگی روی آنتن برد که هر روز در وقت اذان مغرب با موضوعات متنوعی همچون روابط میان اعضای خانواده، تربیت دینی و سبک زندگی اسلامی-ایرانی از شبکه افق پخش می‌شود. «آفاق» با اجرای شهریار ضیا آذری و سودابه آقاجانیان، با حضور اساتید و کارشناسان دین، اخلاق و خانواده به تهیه‌کنندگی الهه بهبودی هر روز از شبکه افق پخش می‌شود.

تابوشکنی شبکه «افق» در تلویزیون

«180 درجه» : برنامه‌های مناظره محور چند سالی است به خوبی در رسانه ملی و همچنین میان مردم مورد استقبال قرار گرفته است و شبکه «افق» هم از این فرصت استفاده کرد و برنامه‌ای مناظره محور را در دستور کار قرار داد. در این میان برنامه «180 درجه» به سردبیری، ‌اجرا و تهیه‌کنندگی سیدمرتضی فاطمی با رویکردی متفاوت و همین طور چشم‌اندازی گسترده روی انتن شبکه افق رفت و از مسایل سیاسی گرفته تا اجتماعی و فرهنگی را دستمایه مناظره‌های خود قرار داد و توانست با همین رویکرد مخاطبان خوبی را به خود جذب کند. «180 درجه» در قالب یک مجله تلویزیونی با ساختاری جدید، ساده سازی مفاهیم و با برگزاری مناظره‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی روی آنتن شبکه افق برود. این برنامه گفتگو محور مهمانانی با طرز فکرهایی 180 درجه ای را در مقابل هم نشاند و آنها را با پرسش‌ها و چالش‌هایی که در برابرشان قرار می‌دهد به گفتگو با یکدیگر دعوت ‌کرد.

فصل اول این برنامه با حضور مهمانانی روی آنتن رفت که بعضا به نوعی تابوشکنی تبدیل شد و چهره‌هایی به تلویزیون آمدند که برخی سال‌ها در رسانه ملی حضور نداشتند. این برنامه که با استقبال خوبی مواجه شد به تولید فصل دوم رسید و مجله تلویزیونی «180 درجه» با تغییراتی نسبت به فصل اول از 22 بهمن همزمان با سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی از شبکه افق پخش شد. فصل دوم این برنامه در فرم به گونه‌ای طراحی شده بود که ساختارش بیشتر مطبوعاتی بود. فصل دوم «180 درجه» موضوعات مختلفی را که مبتلا به جامعه هستند مدنظر قرار ‌داد که برای پرداخت فکری و عمیق از بازوهای محتوایی که همانا اصحاب رسانه و فعالان حوزه مورد بحث هستند بهره می‌برد. این افراد به گونه‌ای انتخاب ‌شدند که با پیشینه موضوعات آشنا باشند و بتوانند مباحث را به چالش بکشند و همچنین به تندتر شدن ریتم برنامه هم کمک کنند. از دیگر ویژگی‌های این اثر که با استفاده از آیتم‌های مختلف، یک مجله تلویزیونی را برای مخاطب به تصویر می‌کشد این است که فواد صفاریان‌پور کارگردانی کار را بر عهده دارد که کارگردانی برنامه های ترکیبی، زنده، عروسکی و نمایشی مختلفی را بر عهده داشته است.

ناگفته‌های فرماندهان روستایی در پیروزی دفاع مقدس

«سرداران روستا» : مجموعه مستند «سرداران روستا» درباره رزمندگان و فرماندهان دوران دفاع مقدس است که از روستاها به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل گام نهادند و برای دفاع از میهن اسلامی، جانشان را در طبق اخلاص گذاشتند. این برنامه به سراغ همان مردمانی رفت که بیشتر جزو قشر مستضعف جامعه بودند و صاحبان اصلی انقلاب و نظام اسلامی هستند آنها همانطور که با تلاش فراوان توانسته بودند رژیم شاه را سرنگون کنند، بعد از پیروزی نهضت هم وقتی چشم طمع دشمنان به میهنشان دیدند، به پا خاستند و اسلحه در دست گرفتند تا چشم فتنه را کور کنند و با فرماندهان و ایثثارگران روستایی دوران جنگ به گفت‌وگو نشست. در این برنامه حسین همایونفر به عنوان تهیه کننده و پناه بر خدا رضایی کارگردان مجموعه مستند بودند.

زندگی پدر موشکی ایران در «خط مقدم»

«خط مقدم» : داستان اقتدار موشکی ایران که از مهرماه سال 1360 با طرح ساده تطبیق آتش و خمپاره آغاز شده بود و روز به روز پیشرفت کرد مورد توجه قرار گرفت و با وجود همه سختی‌ها و بر حسب نیازها و مقتضیات جنگ، پیشرفت موشکی ایران هم شتاب بیشتری به خود گرفت و فرماندهی توپخانه سپاه، به یگان موشکی ارتقا یافت و بعد از دفاع مقدس هم با محوریت شعار بازدارندگی، توسعه آن ادامه پیدا کرد. در سال 1372، ایران به خط تولید موشکی دست یافت که نام آن را "شهاب یک" گذاشت، این موشک هر چند آرزوی برآورده شده مردانی بود که در طول دوران جنگ برای مقابله با شرارت‌های رژیم بعثی آستین همت بالا زده بودند ولی برای شهید حسن طهرانی مقدم، کسی که سطر به سطر داستان موشکی به نام او بود، شروع راه محسوب می‌شد. مستند «خط مقدم» شبکه افق در مورد تاریخ چندین ساله موشکی شدن ایران و داستان بومی سازی دانش موشکی در ایران و تاریخچه موشکی شدن جمهوری اسلامی است که به تولید و پخش رسید و مورد توجه بسیاری از مخاطبان رسانه ملی قرار گرفت.

ورود شخصیت‌های تأثیرگذار دوران جنگ در «نیمه خاموش»

«نیمه خاموش» : مجموعه «نیمه خاموش» به سراغ گفت‌وگو با شخصیت‌های تاثیرگذار و فرماندهان دوران دفاع مقدس به لحاظ تاریخ سیاسی آن دوران رفته است و ناگفته‌های دوران جنگ را بیان می‌کند. پشتیبانی جنگ، مجمع عقلا، پرونده مک فارلین، حمایت‌های غرب و شرق از عراق، پذیرش قطعنامه 598 و... از جمله موضوعاتی هستند که در این مجموعه مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. این برنامه به تهیه‌کنندگی سلیم غفوری مدیر شبکه مستند و کارگردانی مصطفی حریری تولید شده است.

«فرمانده» رفت، «ضدگلوله» آمد

فرمانده: یکی از برنامه‌های سرگرم کننده که همواره مخاطبان خود را داشته است بخش مسابقه بوده است شبکه افق در این راستا مستند مسابقه‌ای تلویزیونی «فرمانده» را طراحی کرد که در قالب برنامه‌ای واقع‌نما خانه مستند انقلاب اسلامی در سه سری تولید شده است. ایده این مستند مسابقه در سال 1390 شکل گرفت و آغاز پخش اولین سری این برنامه از سال 1393 در شبکه «افق» آغاز شد. نفرات برتر این مسابقه علاوه بر جایزه نقدی، کلاه سبز تکاوری نیروهای ویژه دریایی و اجازه ورود به نیروهای ویژه دریایی را دریافت ‌کردند. کارگردانی سری اول و دوم این مجموعه را حسام اسلامی و حامد شکیبانیا بر عهده داشتند. سری سوم این مسابقه توسط حسام اسلامی، مهدی جبین شناس و مجید عزیزی کارگردانی شد و نویسندگی این مجموعه را علی رمضان برعهده داشت. این برنامه مستند مسابقه‌ای جذاب شامل آیتم‌های برگرفته از تمرین‌های تفنگداران دریایی سپاه پاسداران؛ سردار شهید حاج محمد ناظری فرمانده نیروهای ویژه دریایی سپاه به عنوان ناظر و داور در دو سری از این برنامه حضور داشت.

سری اول این مسابقه در 10 قسمت 52 دقیقه‌ای و در پادگان آموزشی سیدالشهدای نیروی دریایی سپاه واقع در منطقه زیباکنار گیلان فیلمبرداری شد و سردار علی مسجدیان فرماندهی 10 شرکت کننده نهایی این مسابقه را بر عهده داشت و مهدی گلکار و هاشم قنبری به عنوان دستیاران فرمانده حضور داشتند. که در نوروز 1393 از شبکه افق پخش شد و منوچهر والی زاده راوی مسابقه بود.

سری دوم این مستند در جزیره فارور در خلیج فارس تولید شد. فیلمبرداری سری دوم در فروردین و اردیبهشت 1392 انجام شد. سردار شهید محمد ناظری فرمانده وقت نیروی ویژه دریایی سپاه مستقر در جزیره فارور خلیج فارس؛ فرماندهی سری دوم مسابقه را برعهده داشت و امیر عطایی و علی مولایی به عنوان دستیاران فرمانده حضور داشتند.

سری سوم این مسابقه هم در پادگان سیدالشهدای نیروی دریایی سپاه واقع در زیباکنار در استان گیلان برگزار شد که سرانجام مرحله اصلی مسابقه با شرکت 10 منتخب در اوایل آبان ماه 94 در جزیره فارور واقع در خلیج فارس برگزار شد که محمد ناظری به عنوان فرمانده و امیر عطایی و سعید شاهین‌فر به عنوان دستیاران فرمانده حضور داشتند. پخش تلویزیونی این مجموعه، نوروز 1395 از شبکه افق پخش شد و راوی سری سوم مسابقه ژرژ پطرسی بود. بعد از موفقیت مستند مسابقه «فرمانده»، سازندگان این برنامه سراغ مستند مسابقه‌ای مهیج به نام «ضدگلوله» رفتند. فصل اول این برنامه از تیرماه 96 از سیمای ملی پخش می‌شود.

پای جوانان نخبه‌ به «سرزمین نخبگان» باز شد

«سرزمین نخبگان» : مهاجرت و فرار مغزها که در چند سال اخیر در کشور ما از سوی دانشجویان کشور رو به افزایش بود مورد توجه سازندگان مجموعه مستند تلویزیونی «سرزمین نخبگان» قرار گرفت تا با محوریت توجه به زندگی جوانان نخبه ایرانی و کارآفرینان ایرانی در داخل و خارج کشور در دو سری برای پخش از شبکه افق تولید شود. هر قسمت از این مستند پرتره درباره زندگی یکی از هموطنانی بود که در شرایط سخت کارهای غیرممکن را ممکن ‌کردند.

اقتصاد مقاومتی محور برنامه‌های «افق» شد

«خانه ما» : یکی دیگر از برنامه‌های مستند مسابقه‌ای با هدف ترویج اقتصاد مقاومتی و فرهنگی صرفه جویی برنامه «خانه ما» است که در قالب برنامه‌ای با فضایی نو و مراحلی هیجان انگیزی شکل گرفت و به این گونه بود که اعضای یک خانواده به صورت دسته جمعی در آن مشارکت داشتند و برنده شدنشان در گرو همکاری با یکدیگر بود. شعار این مستند مسابقه، «صرفه جویی یک هنر است» بود و خانواده‌ها طی آن با صرفه جویی به عنوان رکن اساسی در زندگی سالم‌تر و با نشاط تر آشنا می‌شدند. سری نخست این مسابقه مبلغ مشخصی در اختیار یک خانواده قرار می‌گرفت و آنها باید در زمانی که تعیین شده، صرفا با استفاده از همان مبلغ، تمام هزینه‌های زندگی از قبیل خرید، مسافرت و مهمانی دادن را تامین می‌کردند و در پایان زمان معین شده، هر مقدار از مبلغ اولیه که باقی مانده بود، مبنای تعیین جایزه می‌شد. به این ترتیب که 100 برابر آن به عنوان جایزه مسابقه به خانواده شرکت کننده اهدا می‌شد. با توجه به استقبال خوب مخاطبان سری دوم این مستند مسابقه هم به تولید و پخش رسید. این مستند مسابقه که کاری از خانه مستند انقلاب اسلامی است، به نوعی مروج سبک زندگی اسلامی – ایرانی و اقتصاد مقاومتی مبتنی بر فرهنگ صرفه جویی بوده است.

اعمال سیاست‌های سیاسی صهیونیست ها علیه فلسطینیان

«بهتر است بپریم» : توجه به فلسطین و سیاست‌های اجتماعی و سیاسی صهیونیست‌ها علیه فلسطینیان هم به عنوان یکی دیگر از رویکردهای شبکه انقلابی «افق» مورد توجه قرار گرفت و باعث پخش مجموعه مستند «بهتر است بپریم» شد که از درون یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین شهرهای فلسطین یعنی «عکا»، تصویری کمتر دیده شده از فلسطینیان باقی مانده در سرزمین‌های اشغالی را ارائه می‌دهد. جینا ام انجلون، مونا بی استیوارت و پاتریک ا استیوارت کارگردانان این مستند هستند. یکی از سیاست های اصلی و بنیادین رژیم صهیونیستی، پیگیری دستورالعمل یهودی سازی فلسطین است. هدف از اجرای این سیاست نژادپرستانه، ترک اجباری سرزمین مادری توسط فلسطینی‌هاست، زیرا صهیونیست ها علاوه بر اقدامات نظامی، سعی دارند با اتکا به برنامه‌ریزی‌های کنترل شده اجتماعی نیز، سیطره خود را بر این نقطه از خاورمیانه گسترش دهند. مانع تراشی‌های مختلف امنیتی و اجتماعی تنها یکی از اقدامات صهیونیست‌ها در این زمینه است که آنها سعی دارند با ارائه حداقلی خدمات به فلسطینی‌ها، آنها را از شهرها و خانه‌هایشان آواره کنند. مجموعه مستند «بهتر است بپریم» درباره همین سیاست غیر انسانی رژیم صهیونیستی است؛ این برنامه از درون یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین شهرهای فلسطین، «عکا» تصویری کمتر دیده شده از مردمان این منطقه اشغال شده را به نمایش گذاشته است.

شبکه «افق» نشان داد که از بدو تولد و راه‌اندازی این شبکه نوپا که نیاز آن در بین شبکه‌های مختلف سیما به خوبی احساس می‌شد راه خود را با تولید آثار و برنامه‌های ارزشی و مورد نیاز مخاطبان به درستی طی کرده و توانست با پرداختن به موضوعات فرهنگی مورد نیاز خلاء موجود در رسانه ملی را به خوبی پُر کند و به تنهایی داعیه‌دار بیان معارف الهی و اصول و ارزش‌های فرهنگی ایرانی-اسلامی، مبانی دینی و موضوعات دفاع مقدس باشد.

* مشرق