هفته نامه سلامت - محبوبه ریاستی: با توجه به فرارسیدن نوروز قطعا بازار سفر رفتن و گشت‌وگذار داغ‌داغ است و خیلی از افراد پس از یک سال کاری ترجیح می‌دهند مدتی را در سفر بگذرانند. این در حالی است که برخی زن‌و‌شوهرها از این فرصت استفاده می‌کنند تا به یاد ایام نامزدی خود تنها و بدون فرزندانشان به سفر بروند. آنها به این منظور کودک خود را به فرد دیگری می‌سپارند. همسران باید قبل از اینکه چنین برنامه‌ای بریزند به همه جوانب آن فکر کنند. در این گفت‌وگو دکتر گلفر حسینی، روان‌شناس در مورد معایب سفر رفتن بدون کودکان توضیح می‌دهد. خواندن این گفت‌وگو را از دست ندهید.
در چه سنی نباید کودک را تنها گذاشت و به سفر رفت؟
والدین کودکان زیر 2 سال باید از هرگونه سفر غیرضروری؛ چه همراه فرزند، چه بدون او اجتناب کنند زیرا در این دوره نظم زندگی کودک بسیار اهمیت دارد. نظم زندگی کودک شامل نظم در خواب‌وخوراک و محل خواب و افرادی است که از او مراقبت می‌کنند بنابراین اگر کودک به اجبار نزد مراقب جایگزین گذاشته می‌شود باید به مراقب آموزش داد دقیقا نظم رفتاری مادر را تکرار کند. اگر هم کودک، به اجبار به سفر برده می‌شود، همان نظم خواب‌وخوراک و نوع برخورد عاطفی به همان یکنواختی منزل تا جای امکان رعایت شود، به این دلیل که یکی از اساسی‌ترین نیاز‌های کودک در سن زیر 2 سال یکنواختی و نظم زندگی‌اش است و برخلاف بزرگ‌تر‌ها نیاز به هیجان و نوآوری در نوزادان وجود ندارد.
در مورد کودکان بزرگ‌تر چگونه است؟ مثلا 3 تا 6 سال؟
کودکان 3 تا 6 سال هنوز مفهوم زمان را به درستی درک نکرده‌اند و هرگونه جدایی از والدین را ابدی فرض می‌کنند، خصوصا در سن 2 تا 4 سالگی این مفهوم زمان کاملا ابدی درک می‌شود، بدین معنا که وقتی والدین از کودک جدا می‌شوند، تصور می‌کند دیگر هرگز والدینش را نخواهد دید و مضطرب می‌شود بنابراین تنها گذاشتن کودکان نزد مراقب جایگزین می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به احساس اعتماد کودکان به امنیت در جهان بزند که حتی اثر آن در بزرگسالی هم ماندگار خواهد بود.
فکر می‌کنم در مورد کودکان دبستانی دیگر این حساسیت کمتر خواهد بود. درست است؟
بله، در کودکان دبستانی که مفهوم زمان را درک کرده‌اند، از این لحاظ مساله‌ای نیست، اما مشکل این است که کودکان در دوره علیت هستند که به معنای درک روابط بین پدیده‌هاست. محققان کودکان، عدم حضور کودک در این سن را در برنامه سفر والدین تنبیهی برای خود فرض می‌کنند و از این نظر ناراحت می‌شوند. بنابراین در صورت لزوم سفر بدون فرزند، والدین باید تا جایی که ممکن است به‌صورت قابل‌درک علت سفر و همچنین علت عدم حضور فرزند را برایش توضیح دهند.
در مورد نوجوانان چگونه باید عمل کرد؟ چون خیلی از نوجوانان اصلا مایل‌اند با خانواده سفر نروند؟
بله، همین‌طور است که البته این مساله اقتضای سنی آنهاست. به هرحال در سن نوجوانی فرزندان به درک درستی از وقایع رسیده‌اند و در صورت اطمینان از حضور مراقبی قابل‌اطمینان و مجاب کردن نوجوان برای حضور مراقب مطمئن مسافرت بدون فرزند مانعی ندارد.
اگر به هردلیل از فرزندان دور می‌شوید نیاز است آموزش‌های لازم برای مواجهه با مسائل گوناگون و شماره‌های ضروری را به آنها آموزش دهید.
معمولا در کشور ما پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها جایگزین والدین می‌شوند. آنها باید دارای چه شرایطی باشند؟
بله، دقیقا همین‌طور است. به همین دلیل نیاز است به شرایط جسمانی و میزان آمادگی آنها نیز توجه کنید تا برایشان زحمتی ایجاد نشود. نکات اشاره‌شده به این معنا نیست که والدین هرگز زمانی را برای تفریح دونفره اختصاص ندهند، بلکه حتما برای افزایش رضایت زناشویی توصیه هم می‌شود ولی با توجه به سن کودک محدودیت زمانی را باید رعایت کنند.
برای ایجاد روابط بهتر بین اعضای خانواده زمانی که کنار یکدیگر هستند، چه توصیه‌ای دارید؟
توصیه می‌شود به تعداد اعضای خانواده برنامه‌های دوبه‌دوی تفریحی مانند پارک و سینما یا رستوران و... (برنامه‌های چندساعته) وجود داشته باشد. به این معنا که بر فرض مثال در خانواده 3 نفره، پدر و مادر، پدر و فرزند، مادر و فرزند، علاوه بر تفریحات دسته‌جمعی گاهی دوبه‌دو برنامه تفریحی داشته باشند.
در زمان غیبت والدین بهتر است کودک کجا نگهداری شود؟
سوال خوبی پرسیدید. حتی‌الامکان بهتر است در خانه خودشان از کودک نگهداری شود تا تغییر محیط کمتر او را اذیت کند، به‌خصوص اگر سن کودک کم باشد این تغییر برایش خیلی سخت خواهد بود. به همین دلیل بهتر است پرستار یا مادربزرگ به خانه کودک بروند.
آیا لزومی دارد والدین درباره سفرشان به کودک خود توضیح دهند؟ منظورم کودکانی است که سن بیشتری دارند مثل 6 سال و بیشتر؟
بهتر است این کار انجام شود تا آنها نیز از برنامه شما خبر داشته باشند. در این صورت کمتر خودشان را مقصر می‌دانند یا فکر و خیال کمتری می‌کنند. به هر حال لازم است به آنها اطمینان بدهید دلتان برایشان بسیار تنگ می‌شود. کودکانتان را متقاعد کنید که فردی که قرار است از آنها نگهداری کند به خوبی این کار را خواهد کرد. حتی می‌توانید تاریخ سفرتان را روی تقویم یادداشت کنید تا کودک بداند چه مدت پیش او نبوده‌اید یا اینکه چند روز دیگر نزدش برمی‌گردید.
بهتر است با کودک چند بار طی روز صحبت کنیم؟
صدای شما به کودک آرامش می‌بخشد و متوجه می‌شود او را فراموش نکرده‌اید. قطعا چند بار تماس با کودک، باعث آرامش خیال وی می‌شود. بعضی کودکان نیاز دارند هر روز تلفنی با والدین خود صحبت کنند، در حالی که بعضی دیگر ممکن است به محض شنیدن صدای والدین، متاثر شوند. باید ببینید کودک چه واکنشی نشان می‌دهد. البته امروزه با توجه به تعدد شبکه‌های اجتماعی امکان صحبت کردن از راه دور دشوار نیست.
چه مواردی را باید قبل از سفر به کودک آموزش دهیم؟
اگر کودک در سنی است که می‌تواند بخواند، بهتر است تلفن‌های ضروری را برای او روی یک کاغذ بنویسید و در جایی مناسب قرار دهید؛ از شماره تلفن آتشنشانی گرفته تا پلیس و اورژانس. از طرف دیگر سعی کنید تمام وسایلی که ممکن است به او آسیب برساند از او دور کنید؛ وسایلی مثل سوزن، قیچی، فندک، اسپرهای حشره‌کش و... اما نکته مهم این است که به او اطمینان دهید فرد مراقب مثل خود شما نیز از او محافظت خواهد کرد. اگر برای کودکتان پرستار می‌گیرید حتما او را بشناسید تا با خیال راحت کودکتان را ترک کنید. حتما نشانی و تلفن خود را به افرادی که به آنها اطمینان دارید، بدهید تا به کودک سر بزنند چون ممکن است اتفاقی ناگهانی در خانه بیفتد. به هر حال باید همه جوانب را بسنجید و بعد این کار را انجام دهید.
اگر کودک بعد از سفر با والدین خود رفتار خوبی نداشت و ارتباط سابق را برقرار نکرد چکار باید کرد؟
در خیلی از مواقع این اتفاق خواهد افتاد بنابراین باید پس از بازگشت از سفر انتظار هرگونه رفتاری را از کودک داشته باشید. کودکان کم‌سن‌تر گاهی اوقات به دلیل سفر والدینشان عصبانی هستند و هنگام برگشتنشان به آنها اعتنا نمی‌کنند. اگر چنین اتفاقی افتاد، با کودک رفتار عادی داشته باشید. حتما او را بغل کنید و ببوسید و حتی اگر عصبانی است، او را از خود نرانید.
افرادی که قرار است از کودک نگهداری کنند برای سرگرمی او چکار باید بکنند؟
باید از قبل با روحیات کودک آشنا باشند و بدانند از چه مواردی بیشتر لذت می‌برد چون خیلی به آنها کمک می‌کند. در ضمن از اسباب‌بازی‌هایی که کودک به آنها وابستگی خاصی دارد استفاده کنند یا او را به مکان‌هایی که دوست دارد ببرند. نکته مهم این است که به هیچ‌وجه نباید تغییری در عادات کودک ایجاد شود، به‌خصوص در مورد برنامه غذایی و خواب او چون این تغییرات قطعا خلق‌وخوی کودک را نیز به هم می‌زند. در واقع نباید نسبت به او نه سخت گرفت و نه خیلی آسان، بلکه باید همان برنامه سابق برای او اجرا شود. کنار این کارها می‌توان بچه‌های دوستان و اقوام را که همسن و سال کودک هستند، دعوت کرد تا آنها بتوانند ساعاتی را با هم بازی کنند.
