چه کنیم دعایمان به اجابت برسد؟ (۴)

آداب پس از دعا
 

1- کشیدن دو دست به سر و صورت پس از دعا
 

از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: هیچ بنده ای دست های خود را به درگاه خداوند عزیز جبار نگشاید جز اینکه خداوند عزّ و جلّ حیا می نماید که دست او را خالی برگرداند پس هرچه از فضل و رحمتش بخواهد در دست او قرار می دهد، بنابراین هنگامی که هر یک از شما دعا کردید دست خود را برنگردانید جز اینکه آنها را به سر و صورت خود بکشید. (1)
و در ذیل روایت دیگری آمده است که دستها را به صورت خود بکشید. (2)

2- صلوات بر محمد و آل محمد (ص) پس از دعا
 

از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: هر کس حاجتی را از خداوند می خواهد اول بر محمد و آل او درود فرستد سپس حاجت خود را طلب کند و بعد از بیان حاجت دوباره بر محمد و آل محمد درود فرستد. (زیرا از آنجا که درود بر اهل بیت (ع) حتماً پذیرفته می شود) خداوند عزّوجلّ کریم تر از آن است که ابتدا و انتهای دعا را قبول نماید و وسط آن را رد کند. (3)

3- قرائت این ذکر پس از دعا
 

یکی دیگر از آداب پس از دعا این است که دعا کننده پس از درخواست حاجت این جمله را که برگرفته از سخنان امام صادق (ع) است بخواند «ماشاء الله لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم». (4)
آنچه خدا خواهد (می شود) هیچ جنبش و نیروئی نیست جز از خدای والا مرتبه ی بزرگ.

4- پرهیز از گناه بعد از دعا
 

گناه بعد از دعا سبب قطع رحمت الهی و مانع اجابت دعا می شود.

امام باقر (ع) می فرماید:
 

همانا بنده از خداوند حاجتی از خواسته های دنیائی اش را می طلبد و از شأن خداوند متعال این است که در زمان نزدیک یا آرام آرام آن حاجت را برآورد، اما بنده نزدیک زمان اجابت دعا، گناه می کند و خداوند به ملکی که مأمور اجابت او بوده است دستور می دهد که حاجت او را برآورده مکن؛ زیرا او مرا (با گناه خود) خشمگین ساخت و از ناحیه من مستحق محرومیّت است. (5)
در برخی ادعیه آمده است: «اعوذ بک من الذنوب التی ترد الدعاء» (6) بار خدایا، از گناهانی که دعا را رد می کند و مانع استجابت آن می شود، به تو پناه می برم.
در نتیجه باید این نکته همواره آویزه گوش مان باشد که، انسان مؤمن پس از دعا نباید اعمالی را انجام دهد که نعمت های الهی تغییر کند و مانع اجابت دعا و نزول رحمت خداوند گردد.

اموری که در تسریع اجابت دعا اثر دارد
 

از اخبار و روایات رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع) استفاده می شود که آن بزرگواران شرائط و آدابی را برای دعا معرفی کرده اند و می توان گفت رعایت آن ها در تسریع اجابت دعا مؤثر است.
در ذیل توجه شما را به چند روایت و رعایت چند نکته جلب می کنم:
عن موسی بن جعفر (ع) ان رجلاً شکی الیه: اننی فی عشره نفر من العیال، کلهم مریض، فقال له موسی (ع): «داوهم بالصدقه، فلیس شیء اسرع اجابه من الصدقه، و لا احدی منفعه للمریض من الصدقه» (7)
از امام کاظم (ع) نقل شده است که شخصی خدمت حضرت شکوه کرد که من ده نفر عیال دارم همه بیماراند، حضرت به او فرمود: آنان را با صدقه مداوا کن و هیچ چیزی در اجابت سریع، همچون صدقه نیست و چیزی را سودمندتر از صدقه برای بیمار سراغ ندارم.
عن السکونی، عن ابی عبدالله (ع) قال: قال رسول الله (ص): «ایاکم و دعوه المظلوم، فانها ترفع فوق السحاب حتی ینظر الله عزوجل الیها فیقول: ارفعوها حتی استجیب له، و ایاکم و دعوه الوالد، فانها احد من السیف». (8)
امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل کرده که فرمود: بترسید از دعا (و نفرین) مظلوم و ستمدیده که دعای او از ابرها -موانع استجابت دعا- بالا رود تا جایی که خداوند عزوجل در آن (با نظر رحمت) بنگرد آنگاه بفرماید: آن را بالا برید تا برایش اجابت کنم و از دعا و (نفرین) پدر بپرهیزید که از شمشیر برنده تر است.
عن السکونی، عن ابی عبدالله (ع) قال: قال النبی (ص) «لیس شی اسرع اجابه من دعوه غائب لغائب». (9)
سکونی از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: هیچ دعایی زودتر به اجابت نرسد از آن دعایی که شخص غائب برای غائب دیگری نماید.
عن ابی جعفر (ع): «اسرع الدعاء نجاحاً للإجابه دعاء الاخ لأخیه بظهر الغیب، و اذا بدأ (یبدأ) بالدعاء لاخیه، فیقول له ملک موکل به: آمین، و لک مثلاه» (10)
امام باقر (ع) فرمود: زودترین دعا در مستجاب شدن دعای برادر دینی برای برادر دینی خود در غیاب او است آنگاه که به دعا کردن برای برادر دینی اش آغاز کند فرشته گمارده شده بر او می گوید: آمین، و برای تو است دو چندان آن (آنچه برای برادر دینی ات درخواست کردی).
قال النبی (ص): «اسرع الدعاء اجابه دعوه غائب لغائب.» (11)
رسول خدا (ص) فرمود: دعایی (که از همه دعاها) زودتر به اجابت رسد دعای شخص غائب برای غائب دیگر (و پشت سر او است.)
عن الفُضیل بن یسار، عن ابی جعفر (ع) قال: «اوشک دعوه و اسرع اجابه دعاء المرء لاخیه بظهر الغیب». (12)
امام باقر (ع) فرمود: دعایی که بیش تر امید اجابت آن می رود و زودتر مستجاب می شود دعا برای برادر دینی در غیاب و پشت سر او است.

امام حسین (ع) فرمود:
 

«اوصانی ابی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) وصیه عظیمه بهذا الدعاء و حفظه، و قال لی: یا بنی اکتب هذا الدعاء علی کفنی، و قال الحسین (ع): فعلت کما امرنی ابی، و هو دعاه سریع الإجابه، خص الله به عباده المقربین، و ما منعه عن الأولیاء والأصفیاء، و هو کنز من کنوز الله، و هو المعروف بدعاء الجوشن»(13)
پدرم امیرمومنان علی (ع) مرا به این دعا و مواظبت بر آن سفارش اکید فرمود و به من فرمود: ای پسرم این دعا را بر روی کفنم بنویس. امام حسین (ع) می فرماید: من آن را چنانکه پدرم دستور داده بود انجام دادم و این دعایی است که زود مستجاب گردد و خداوند آن را ویژه بندگان مقرب خود ساخت و اولیا و برگزیدگان خود را از آن منع نکرد و این دعایی است از گنج های خداوند و آن دعا معروف به جوشن کبیر است. (این دعا در کتاب بحارالانوار ج 91 ص 384-397 و کتاب مفاتیح الجنان ص 160-183 آمده است) چون مفصل بود در این کتاب مختصر نیاوردیم.

رعایت چند نکته
 

الف) متن دعا
در بعضی از روایات آمده است که امامان معصوم (ع) به پیروان خود دستور می دادند که دعا را همانگونه که به شما آموخته ایم بخوانید (قل کما اقول). (14)
«همانگونه که من می گویم بگوی»، البته این بدین معنی نیست که اگر مومنی این متن را نخواند و با زبان و بیان دیگری از خداوند حاجات خود را بخواهد، حاجاتش برآورده نشود؛ زیرا همانگونه که قبلاً بیان شد، رکن اصلی دعا، خواستن از ذات حق و بریدن از غیر خدا است و خداوند هم مجیب الدعوات است و دعای دعاکننده را اجابت می کند.
صاحب عده الداعی نقل می کند: بعضی از علما گفته اند سزاوار است دعا کننده هنگامی که مدح و ثنای الهی را گفت، آن اسمی را اسماء الهی نام ببرد که با خواسته اش مناسب است مثلاً هنگامی که رزق و روزی می خواهد، خداوند را با نام هایی چون رزّاق، وهّاب، جواد، مغنی و ... بخواند، اگر مطلوب او مغفرت و توبه است با نام هائی چون توّاب، رحمان، رحیم، عفوّ، غفور و ... اگر خواسته ی او انتقام از دشمن است با نام هائی چون عزیز، جبار، قهّار، منتقم، بطاش و غیره خداوند را بخواند و پس از آن خواسته ی خود را بخواهد. (15)
عن عبدالرحیم القصیر قال: دخلت علی ابی عبدالله (ع) فقلت: جعلت فداک، انی اخترعت دعاءً، فقال: «دعنی من اختراعک، اذا نزل بک امر فافزع الی رسول الله(ص)، فصل رکعتین تهدیهما الی رسول الله(ص).
قلت: کیف اصنع؟
قال: تغتسل و تصلی رکعتین، تستفتح بهما افتتاح الفریضه، و تتشهد تشهد الفریضه، فاذا فرغت من التشهد و سلمت قلت:
اللهم انت السلام، و منک السلام، و الیک یرجع السلام، اللهم صل علی محمد و آل محمد، و بلغ روح محمد و آل محمد عنی السلام، و السلام علیهم و رحمه الله و برکاته، اللهم ان هاتین الرکعتین هدیه منی الی رسولک (ص)، فأثبنی علیهما ما املت و رجوت منک، و فی رسولک یا ولی المؤمنین».
ثم تخر ساجداً و تقول: «یا حی یا قیوم، یا حیا لا یموت، یا حی لا اله الا انت، یا ذا الاجلال والإکرام، یا ارحم الراحمین» -اربعین مرّه-.
ثم تضع خدّک الأیمن علی الأرض فتقولها- اربعین مره-.
ثم تضع خدک الایسر فتقول ذلک - اربعین مره-.
ثم ترفع رأسک و تمدّ یدیک و تقول ذلک-اربعین مره-.
ثم ترد یدک الی رقبتک و تلوذ بسبابتک - اربعین مره-.
ثم خذ لحیتک بیدک الیسری فابک أو تباک و قل: «یا محمد یا رسول الله اشکو الی الله و الیک حاجتی، و اشکو الی اهل بیتک الراشدین حاجتی، و بکم اتوجه الی الله فی حاجتی».
ثم تسجد و تقول: یا الله یا الله- حتی ینقطع نفسک- صل علی محمد و آل محمد وافعل بی کذا و کذا.
قال ابو عبدالله (ع): «انا الضامن علی الله عز و جل ان لا یبرح حتی تقضی حاجته». (16)
عبدالرحیم قیصر می گوید: خدمت امام صادق (ع) رسیدم به حضرت عرض کردم فدایت شوم دعایی اختراع کردم: فرمود: اختراع و ساخته خود را واگذار، هر گاه کاری برایت پیش آمد به رسول خدا که درود خدا بر او و خاندانش باد پناه ببر، دو رکعت نماز واجب تشهد می خوانی و سلام می دهی، پس از آن می گویی:
بارالها! تو سلام هستی و سلام از تو است و سلام به سوی تو بازمی گردد.
بارالها! بر محمد و آل محمد درود فرست و از جانب من به روح محمد و آل محمد سلام فرست و سلام و رحمت و برکات خداوند بر آنان باد.
بارالها! این دو رکعت نماز هدیه من به رسول تو- که درود خدا بر او و خاندانش باد- است پس در برابر آنها آنچه را آرزو دارم و از تو و درباره رسول تو امیدوارم پاداشم ده، ای ولی و سرپرست اهل ایمان.
آنگاه به سجده می روی و در حال سجده چهل بار می گویی: ای زنده، ای پاینده، ای زنده ای که هرگز نمیرد، هیچ زنده ای نیست و هیچ معبودی نیست جز تو ای صاحب شکوه و بزرگواری، ای مهربانترین مهربانان-چهل بار- سپس گونه راستت را بر زمین گذار و همین ذکر را چهل بار بگو.
سپس گونه چپ را بگذار و همین ذکر را چهل بار بگو.
آنگاه سر از سجده بر می داری و دست های خود را می گشایی و آن را چهل بار می گویی.
آنگاه دست خود را به گردنت می آوری و با انگشت سبابه خود اشاره می کنی و آن را چهل بار می گویی.
سپس محاسن خود را با دست چپ خود بگیر و گریه کن و یا با حالت گریه بگو: ای محمد ای فرستاده خدا درباره حاجتم به پیشتگاه خداوند و پیشگاه تو شکوه می کنم و حاجتم را به پیشگاه خاندانت عرضه می دارم و درباره حاجتم به وسیله شما به پیشگاه خداوند رو می آورم.
آنگاه سجده می کنی و در آن حال می گویی: ای خدا، ای خدا تا نفست قطع گردد (با یک نفس) بر محمد و آل محمد درود فرست و درباره حاجتم چنین و چنان کن (حاجتم را برآور.)
امام صادق (ع) فرمود: من از جانب خداوند عزوجل ضامنم که او آنجا را ترک نکند مگر اینکه حاجتش برآورده شود.
(صلاه أخری للحاجه) عن ابی عبدالله (ع) قال: اذا مضی ثلث اللیل فقم و صل رکعتین بسوره ملک و تنزیل السجده، ثم ادعه و قل:
« یا رب قد نامت العیون، و غارت النجوم، و انت الحی القیوم، لا تأخذک سنه و لا نوم، لن یواری عنک لیل داج، و لا سماء ذات ابراج و لا ارض ذات مهاد، و لا بحر لجی، و لا ظلمات بعضها فوق بعض یا صریخ الأبرار، و غیاث المستغیثین، برحمتک استغیث، فصل علی محمد و آل محمد، و اقض لی حاجه کذا و کذا، و لا تردنی خائباً و لا محروماً یا ارحم الراحمین» فانها فی قضاء الحاجات کأخذ بالید (17).
نماز دیگری برای برآورده شدن حاجت: امام صادق (ع) فرمود: چون یک سوم از شب گذشت برخیز و دو رکعت نماز با سوره ملک، تنزیل سجده بجای آر. آنگاه دعا کن و بگو:
پروردگار! چشم ها در خواب است، ستارگان غروب کرده اند در حالی که تو زنده و پایداری، نه خوابی تو را فراگیرد و نه چرتی (خواب سبکی)، هرگز از تو شب تیره و تار پنهان نمی ماند و نه آسمان دارای برجها و نه زمین آرام و نه دریای عمیق پهناور و نه تاریکی ها که برخی روی برخی دیگراند، ای فریادرس نیک کرداران و دادرس دادخواهان به مهربانی ات از تو دادخواهی می کنم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست، فلان حاجتم را برآور و مرا ناکام و محروم بازنگردان ای مهربانترین مهربانان. تاثیر این نماز در برآورده شدن سریع حاجت ها همچون گرفتن با دست است (یعنی نقد و تأخیر ندارد)
عن معاویه بن عمار قال: [لی] ابو عبدالله (ع) - ابتداء منه-: یا معاویه، اما علمت ان رجلاٌ اتی امیرالمومنین -صلوات الله علیه- فشکی الإبطاء علیه فی الجواب فی دعائه.
فقال له: این انت عن الدعاء السریع الإجابه؟ فقال له الرجل: ما هو؟ قال: قل:
«اللهم انی اسألک باسمک العظیم الاعظم الاجل الاکرم المخزون المکنون النور الحق البرهان المبین الذی هو نور مع نور، و نور من نور، و نور فی نور، و نور علی نور، و نور فوق کل نور، و نور یضیء به کل ظلمته، و یکسر به کل شده و کل شیطان مرید، و کل جبار عنید، لا تقربه ارض و لا تقوم به سماء، و یأمن به کل خائف، و یبطل به سحر کل ساحر، و بغی کل باغ، و حسد کل حاسد، و یتصدع لعظمته البر و البحر، و یستقل به الفلک حین تکلم به الملک، فلا یکون للموج علیه سبیل، و هو اسمک الاعظم الاعظم، الاجل الاجل، النور الاکبر، الذی سمیت به نفسک، واستویت به علی عرشک، و اتوجه الیک بمحمد و اهل بیته، اسألک بک و بهم ان تصلی علی محمد و آل محمد، و ان تفعل بی کذا و کذا». (18)
معاویه بن عمار می گوید امام صادق (ع) بدون سخن و پرسش از جانب من فرمود: ای معاویه آیا نمی دانی که مردی خدمت امیرمؤمنان (ع) آمد و از اینکه اجابت دعایش دیر شده بود نزد آن حضرت شکایت کرد.
حضرت در پاسخ او فرمود: چرا دعای سریع الاجابه (یعنی دعائی که زود مستجاب می شود) را نخواندی؟ عرض کرد آن دعا کدام است، فرمود بگو:
بارالها! از تو درخواست می کنم به نام بزرگ و بزرگتر، والاتر ارجمندتر تو که در نهان است و پوشیده شده، نور حق و برهان آشکاراست، آن نامی که نور است همراه نور و نور است از نور، و نور است در نور، و نور است بر نور، و نور است بالای هر نور و نوری است که هر تاریکی با آن روشن گردد و هر سختی و هر شیطان سرکش و هر جبار لجباز با آن شکسته شود، نامی که نه زمین (در برابر عظمت آن) آرام گیرد و نه آسمانی پایدار ماند، نامی که هر ترسانی با آن آرام گیرد و آسوده باشد و جادوی هر جادوگری و ستم هر ستمگری و حسد هر حسودی باطل و دفع گردد، نامی که به خاطر عظمتش خشکی و دریا بشکافد و پراکنده گردد، نامی که چون فرشته با آن سخن بگوید فلک آرام گیرد و بر جا ایستد و هیچ موج و ناآرامی و پریشانی بر آن راه نخواهد یافت و آن، نام اعظم اجل اکرم تو است- نور اکبر است که خود را بدان ناامیدی و با آن بر عرش خود تسلط یافتی و استوار شدی- و به وسیله محمد و خاندانش به تو رو می آورم و به حق تو و آنان از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و با من چنین و چنان کنی (حاجتم را برآوری).
دعاء لمولانا و مقتدانا امیرالمومنین (ع) فی الشدائد و نزول الحوادث، و هو سریع الإجابه من الله تعالی:
« اللهم انت الملک الحق الذی لا اله الا انت، و انا عبدک، ظلمت نفسی و اعترفت بذنبی، فاغفرلی الذنوب لا اله انت یا غفور، اللهم انی احمدک و انت للحمد اهل علی ما خصصتنی به من مواهب الرغائب و وصل الی من فضائل الصنائع، و علی ما اولیتنی به و تولیتنی به من رضوانک و انلیتنی من منک الواصل الی و من الدفاع عنی، و التوفیق لی، و الإجابه لدعائی حتی اناجیک راغباً، و ادعوک مصافیاً، و ...) (19)
دعایی است از سرور و پیشوای ما امیرمومنان (ع) که در هنگام گرفتاری ها و فرود آمدن بلاها خوانده می شود و این دعا در نزد خداوند مستجاب گردد و آن دعا این است:
بارالها سلطان و پادشاه حقیقی تو هستی که معبودی جز تو نیست و من بنده تو هستم، بر جانم ستم کردم و به گناهانم اعتراف می کنم پس گناهانم را بیامرز که هیچ معبودی جز تو نیست ای آمرزنده.
بارالها! تو را می ستایم و تنها تویی سزاوار ستایش بخاطر بخشش های دلپذیرت که ویژه ام ساختی و برترین احسانهایت که به من فرمودی... .
(دعا مفصل است و نقل آن در این جزوه کوچک مناسب نیست به منبع اصلی مراجعه کنید مهج الدعوات ص 126-133).
ب) زمان دعا
زمان دعا در استجابت دعا بسیار مؤثر است، لذا دعا کننده بهتر است از زمان هائی استفاده کند که درهای رحمت الهی بیشتر باز است. در اینجا از باب نمونه، چند مورد را به اختصار ذکر می کنیم.
1) ماه مبارک رمضان
پیامبر اکرم (ص) در ضمن خطبه شعبانیه در فضیلت ماه مبارک رمضان فرمود: دعای شما در این ماه مستجاب است. (20)
2) شب و روز جمعه
امام محمد باقر (ع) فرمود: خداوند متعال در هر شب جمعه از اول تا آخر شب از بالای عرش ندا می دهد: آیا بنده ی مؤمنی هست که مرا تا قبل از اذان صبح بخواند و برای دنیا و آخرتش دعا کند تا من او را اجابت کنم؟ آیا بنده مؤمنی هست که تا قبل از اذان صبح از گناهانش توبه نماید تا توبه او را بپذیرم؟ آیا بنده ی مؤمنی هست که تا قبل از طلوع فجر (اذان صبح) برای زیاد شدن روزی اش دعا کند تا رزق او را زیاد کنم؟ (21)
از امام صادق (ع) روایت شده است هنگامی که فرزندان حضرت یعقوب (ع) از پدر خود خواستند برای آنها دعا کند و بخشش آنها را از خداوند متعال بخواهد، حضرت فرمود: «سوف استغفر لکم ربی» (22) (بزودی برای شما از پروردگارم طلب آمرزش می کنم) دعا برای آنان را به سحرگاه جمعه موکول کرد. (23)
امام محمد باقر (ع) فرمود: خورشید در روزی بافضیلت تر از روز جمعه طلوع نکرده است. (24)
3) شب نیمه ی شعبان
عن ابی یحیی عن جعفر بن محمد الصادق (ع) قال: سئل الباقر (ع) من فضل لیله النصف من شعبان، فقال: «هی افضل لیله بعد لیله القدر، فیها یمنح الله العباد فضله و یغفر لهم بمنه فاجتهدوا فی القربه الی الله تعالی فیها فانها لیله آلی الله عزّوجلّ علی نفسه ان لا یرد فیها سائلا ما لم یسئل الله معصیه و انها اللیله التی جعلها الله لنا اهل البیت بإزاء ما جعل لیله القدر لنبینا(ص) فاجتهدوا فی الدعاء و الثناء علی الله تعالی (25)... ».
ابو یحیی از امام صادق (ع) نقل می کند که حضرت فرمود: از امام باقر (ع) درباره فضیلت و برتری شب نیمه شعبان سؤال شد، حضرت فرمود: این شب از نظر فضیلت برترین شب ها پس از شب قدر است، در این شب خداوند فضل خود را نصیب بندگانش می کند و با احسان خود آنان را می آمرزد، پس در این شب در تقرّب به خداوند متعال بکوشید، چون در این شب خداوند متعال بر خود واجب کرده که درخواست مشروع هیچ درخواست کننده ای را ردّ نکند و این شب را خداوند برای ما اهل بیت قرار داد در برابر شب قدری که برای رسول خدا (ص) قرار داد، پس در دعا و خواستن از خدا و ثنای بر او [بسیار] بکوشید... .
اهل سنت نیز در فضیلت شب نیمه ی شعبان از پیامبر اکرم (ص) روایت نقل کرده اند. (26)
4) شب قدر
یکی از مهمترین زمان های دعا، شب قدر است زیرا سرنوشت یکسال شخص، در این شب نوشته می شود. در قرآن مجید آمده است که شب قدر از هزار ماه بهتر است.
احیاء و شب زنده داری مخصوص شبهای قدر در ماه مبارک رمضان نیست بلکه شب اول ماه رجب، شب نیمه ی شعبان، شب عید فطر و قربان نیز شب احیا است، بنابراین دعا در این شبها نیز اهمیت دارد. امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود: چه زیبا است! اینکه انسان در طول سال، در این چهار شب از دنیا فارغ باشد. (و به دعا و مناجات بپردازد.)(27)
5) دعا بعد از نماز و بعد از صدقه
یکی از موارد استجابت دعا، دعا کردن پس از نماز است.
امام صادق (ع) در سخنی نورانی چنین فرمود: خداوند نماز را در بهترین و با فضیلت ترین ساعات بر شما واجب کرد. پس خداوند را بعد از نمازهایتان بخوانید. (28)
در روایت دیگری از امام صادق (ع) داریم که دعا در چهار موقع مستجاب می شود در نماز وتر، بعد از نمازهای صبح، ظهر و مغرب. (29)
از دیگر اعمال نیک، کمک به فقیران و تهی دستان است که برای شخص کمک کننده پس از مساعدت دعا کند.
از امام باقر یا امام صادق (ع) روایت شده است که: وقتی به فقیران بخشش می کنید بگویید دعا کنند که حتماً دعای آنها در حق شما مستجاب می شود... (30)
6) وقت افطار
پیامبر اکرم (ص) فرمود: دعای روزه دار هنگام افطارش مستجاب است. (31)
7) سایر زمان ها
- نهم ذی الحجه: روز عرفه از زمان های دیگر دعا است. عرفه روز دعا و مسئلت از حضرت حق است و در این روز گرفتن روزه مستحب است ولی دعا در این روز آن چنان اهمیتی دارد که اگر شخص دعا کننده دچار ضعف بشود، روزه نگرفتن در این روز برای او بهتر است.
- بین نماز ظهر و عصر روز چهارشنبه: جابربن عبدالله می گوید: پیامبر (ص) در جنگ احزاب، روزهای دوشنبه و سه شنبه دعا کردند اما دعای ایشان روز چهارشنبه بین نماز ظهر و عصر مستجاب شد و آثار شادی در چهره مبارکشان آشکار گردید. برای من نیز هرگاه مسأله ی مهمی پیش می آمد، بین نماز ظهر و عصر روز چهارشنبه دعا می نمودم و دعایم حتما به اجابت می رسید. (32)
- ساعات پایانی شب: زمان دیگر برای استجابت دعا، آخر شب است. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: هنگامی که آخر شب می شود خداوند سبحان می فرماید: آیا دعاکننده ای هست تا دعایش را اجابت کنم؟ آیا درخواست کننده ای هست تا خواسته اش را به او عطا کنم؟ آیا استغفارکننده ای هست تا گناهانش را ببخشم؟ آیا توبه کننده ای هست تا توبه اش را قبول کنم؟ (33)
- بین الطلوعین: زمان دیگر از سحر تا طلوع آفتاب است. در روایتی امام محمد باقر (ع) می فرماید: هنگام سحر تا طلوع آفتاب دعا کنید، چرا که در این ساعت درهای آسمان باز است و ارزاق تقسیم می گردد و حاجات مهم برآورده می شود. (34)
- همه ی ایام هفته: هر یک از روزهای هفته به یکی از امامان معصوم (ع) تعلق دارد.
شنبه: متعلق به پیامبر گرامی اسلام(ص) است.
یکشنبه: امام علی (ع) و حضرت صدیقه طاهره (س).
دوشنبه: امام حسن مجتبی و امام حسین (ع) .
سه شنبه: امام سجاد، امام محمد باقر و امام جعفر صادق (ع) .
چهارشنبه: امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی (ع) .
پنج شنبه: امام حسن عسگری (ع).
جمعه: متعلق به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد (عده الداعی: ص 52). که دعا کننده در هر روز می تواند این بزرگواران را واسطه قرار دهد و به وسیله آنان حاجات خود را از خداوند متعال بخواهد.
زمان های دیگری نیز در روایات امامان معصوم (ع) برای دعا کردن بیان شده است همچون: هنگام وزیدن بادها، هنگام از بین رفتن سایه ها، وقت فرود آمدن باران، هنگامی که اولین قطره خون شهید بر زمین می ریزد. (35) و موارد دیگری که به جهت اختصار از ذکر آنها خودداری می نماییم.

پی نوشت ها :
 

1- کافی: ج 2، ص 471، ح 2.
2- مستدرک الوسائل: ج 5، ص 188، ح 2.
3- عده الداعی: ص 210.
4- کافی: ج 2، ص 521، ح 1.
5- مستدرک الوسائل: ج 5، ص 268، ح 2.
6- عده الداعی: ص 211.
7- وسائل الشیعه (آل البیت): ج 2، ص 433، ح 4.
8- کافی: ج 2، ص 509، ح 3.
9- کافی: ج 2، ص 510، ح 7.
10- عده الداعی: ص 183.
11- دعوات راوندی: ص 30.
12- کافی: ج 2، ص 507، ح 1.
13- بحارالأنوار: ج 91، ص 402.
14- خصال: ص 452، ح 58.
15- عده الداعی: ص 199.
16- من لا یحضره الفقیه: ج 1، ص 561-559، ح 7.
17- مکارم الأخلاق: ص 337.
18- کافی: پج 2، ص 583-582، ح 17.
19- بحارالأنوار: ج 92، ص 259، ح 33.
20- عیون اخبارالرضا (ع): ج 1، ص 230، ح 53.
21- جامع احادیث شیعه: ج 6، ص 176، ح 75.
22- یوسف: آیه 98.
23- عده الداعی: ص 46.
24- کافی: ج 3، ص 413، ح 1.
25- اقبال الأعمال: ص 695، (چاپ سنگی).
26- أبی أمامه از پیامبر اکرم(ص) نقل می کند که فرمود:
دعا در پنج شب رد نمی شود: شب اول رجب، شب نیمه ی شعبان، شب جمعه، شب عید فطر و شب عید قربان. الجامع الصغیر: ج 1، ص 456، ح 3967.
27- مصباح المتهجد: ص 648.
28- جامع احادیث شیعه: ج 5، ص 356، ح 4.
29- کافی: ج 2، ص 477، ح 2.
30- عده الداعی: ص 68.
31- مکارم الأخلاق: ص 25.
32- مستدرک الوسائل: ج 5، ص 282، ح 11.
33- امالی صدوق: ص 496م 64 ح 5.
34- کافی: ج 2، ص 478، ح 9.
35- وسائل الشیعه: ج 7، ص 64، ب 23، ح 1.

منبع:کتاب چه کنیم دعایمان به اجابت برسد
ادامه دارد
/ع