آداب هنگام دعا
1- رو به قبله بودن
از سیره ائمه اطهار (ع) استفاده می شود که رو به قبله بودن از آداب هنگام دعا کردن است، علاوه بر آن، روایاتی از امامان مؤیّد آن است.
عن جابر، عن أبی جعفر (ع) قال: کان رسول الله (ص) اذا اهل هلال شهر رمضان استقبل القبله، و رفع یدیه فقال: «اللهم اهله علینا بالأمن و الایمان، و السلامه و الإسلام، و العافیه المجلله، و الرزق الواسع، و دفع الأسقام، اللهم ارزقنا صیامه و قیامه، و تلاوه القرآن فیه، اللهم سلمه لنا، و تسلمه منا، وسلمنا فیه» (1).
جابر می گوید امام باقر (ع) فرمود: رسول خدا (ص) این گونه بود که چون هلال ماه رمضان پدیدار می شد رو به قبله می کرد و دستهای خود را بالا می برد و می گفت: بارالها ماه را بر ما پدیدار کن با امنیت و آرامش و آسایش و صلح و آرامش و عافیت فراگیر و روزی گسترده و دفع بیماریها و گرفتاریها، بارالها، امساک و روزه گرفتن و شب زنده داری و تلاوت قرآن در این ماه را روزی ما فرما... .
امام باقر (ع) فرمود:
«اذا دخلت المسجد و انت ترید ان تجلس فلا تدخله الاّ طاهرا. و إذا دخلت فاستقبل القبله ثم ادعو الله و اسأله و سمَّ حینَ تدخلهُ، واحمد الله و صل علی النبی (ص)».(2)
هرگاه وارد مسحد شدی که خواستی در آن بنشینی وارد نشو مگر با طهارت و پاکی و چون داخل شدی رو به قبله کن و خدا را بخوان و از او بخواه و هنگام ورود به مسجد بسم الله بگو و خدا را ستایش نما و بر پیامبر و خاندانش درود فرست.
پیامبر اکرم (ص) خالد بن ولید را برای انجام مأموریت بسوی قبیله بنی مصطلق فرستاد، خالد بن ولید مأموریت خود را خوب انجام نداد و با این قبیله بطور ناشایست عمل کرد. چون خبر به رسول خدا (ص) رسید حضرت رو به قبله کردند و گفتند:
«فاستقبل القبله، ثم قال: اللهم انی ابرأُ الیک مما صنع خالد بن الولید.»
خدایا من از آنچه خالد بن ولید انجام داده بی زارم.
سپس حضرت علی (ع) را بسوی قبلیه بنی مصطلق فرستادند تا رضایت آنها را حاصل نماید، حضرت علی پس از انجام مأموریت به پیامبر اکرم (ص) گزارش کار داد، آن حضرت از رفتار حضرت علی (ع) اظهار رضایت نمودند و فرمودند:
«یا علی، اعطیتهم لیرضوا عنی، رضی الله عنک، یا علی! انما انت منی بمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی» (3)
ای علی! کارهای آنان را سامان بخشیدی تا از من خشنود گردند خدا از تو خشنود شود، ای علی! تو نسبت به من همچون هارون نسبت به موسی هستی جز این که پس از من پیامبری نخواهد بود.
2- دعا کردن با امید و ترس
بندگان خدا هنگام دعا کردن و خواستن چیزی از پروردگارشان باید حالت امید و ترس داشته باشند.
خداوند متعال می فرماید: (و ادعوه خوفاً و طمعاً ان رحمت الله قریب من المحسنین) (4)
(پروردگار را با ترس و امید بخوانید، همانا رحمت خداوند به نیکوکاران نزدیک است.)
حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: بین خوش گمانی به خدا و بسیار ترسیدن از او جمع کنید، که خوش گمانی بنده به پروردگار، باید به اندازه ی ترس از او باشد. (5)
خداوند به حضرت عیسی (ع) وحی کرد: ... خوشحالی من در این است که تو ترس خودت را از عذاب من و امیدت را به بخشش من ابراز داری، با ترس و امید بسوی من بیا. (6)
3- استمرار بخشیدن و اصرار بر دعا
بنده نباید هنگام دعا کردن خسته شود و انتظار داشته باشد بلافاصله دعایش مستجاب شود. پس اگر برآورده شدن حاجتش طول کشید، نباید مأیوس شود و بجاست که دعا کردن را ادامه دهد.
امام صادق (ع) فرمود: هنگامی که بنده دعا کند، خداوند پیوسته دعایش را مستجاب می کند، البته تا زمانی که (در برآورده شدن حاجتش) شتاب نکند. (7)
رسول خدا (ص) فرمود: « ان الله یحب السائل اللحوح» (8) پروردگار متعال، دعا کننده ای را که زیاد اصرار می ورزد، دوست دارد.
عقبه هجری می گوید: من امام باقر (ع) شنیدم که فرمود:
به خدا سوگند حتماً پرودگار، حاجت بنده مؤمنی را که بر خواسته خود اصرار ورزد، برآورده می سازد. (9)
امام باقر (ع) در حدیثی دیگر چنین می فرماید: سزاوار است مؤمن در حال آرامش، آنگونه دعا کند که در حال بلا دعا می کند و هنگامی که حاجتش برآورده شد دعا را ترک نکند و از دعا خسته نشود... (10)
گاهی خداوند متعال در اجابت دعای مؤمن تأخیر می کند که در همین تأخیر هم برکت است. (11)
این قسمت را با سخنی از پیامبر اکرم (ص) خاتمه می بخشیم که فرمود: خداوند بیامرزد بنده ای را که از خداوند حاجتی را می خواهد و دعای او مستجاب بشود یا نشود در دعا اصرار می کند سپس این آیه را قرائت کرد: «وادعوا ربی عسی الا اکون بدعاء ربی شقیا» (12)
(خدای یکتا را می خوانم و امیدوارم که چون او را بخوانم مرا از درگاه لطفش محروم نگرداند.) (13)
رب خود را دعا کنم شاید
این دعا، را خیر بُگشاید
4- ذکر نمودن حاجت ها
گرچه خداوند کریم از خواسته های بندگانش آگاه است ولی بهتر است دعاکننده نیازهای خود را بر زبان آورد.
امام صادق (ع) فرمود: خداوند می داند که بنده اش هنگام دعا کردن چه می خواهد، ولی دوست دارد که حوائجش را بر زبان جاری کند. (14)
خداوند در حدیث قدسی به حضرت موسی (ع) چنین می فرماید: ای موسی! هر احتیاجی داری از من بخواه، حتی علف گوسفند و نمک غذایت را. (15)
امام صادق (ع) فرمود: دعا کنید که با هیچ چیزی مثل دعا به خدا نزدیک نمی شوید. در دعا خواسته های کوچک را به سبب کوچک بودن ترک نکنید که خدای کوچک ها، همان خدای بزرگ هاست. (16)
5- خشوع در دعا
سزاوار است بنده با حضور قلب، فروتنی و خاکساری دعا نماید. این دستور خداوند در قرآن کریم است که می فرماید:
«ادعوا ربکم تضرعاً و خفیه» (17)
(خداوند خود را با زاری و نهانی بخوانید).
خداوند به حضرت موسی (ع) وحی کرد: ای موسی! هنگامی که مرا می خوانی، بیمناک و هراسان باش، صورتت را به خاک بگذار و با بهترین (اعضای) بدنت برای من سجده کن. (18)
خداوند به عیسی (ع) وحی کرد، ای عیسی، مرا بخوان همچون شخص غرق شده و غمگین که نجات دهنده ای ندارد. ای عیسی، قلبت را برای من ذلیل کن. (19)
6- توکل در دعا
توکل به خدا در همه کارها خصوصاً در دعا نمودن، از دیگر آدابی است که برای هنگام دعا ذکر نموده اند. دو آیه ی زیر پیرامون توکل مؤیّد همین مطلب است:
«ان الله یحب المتوکلین» (20).
(خداوند توکل کنندگان را دوست دارد.)
«و قالوا حسبنا الله و نعم الوکیل* فانقلبوا بنعمه من الله و فضل لم یمسسهم سوء» (21)
(و گفتند خداوند ما را کفایت می کند و چه خوب وکیلی است. آنان همراه با نعمت و فضل خداوند برگشتند و هیچ گونه بدی به آنان نرسید.)
7- خالی کردن قلب از بیماری های درونی
براستی اگر قلب دعا کننده آلوده به گناه باشد دعایش مستجاب نمی شود حتی اگر شب و روز برای خدای سبحان سجده کند.
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
روزی حضرت موسی هنگام عبور از مکانی یکی از اصحاب خود را دید که در حال سجده است پس از بازگشت باز هم او را در حال سجده دید با خود گفت: اگر حاجتت به دست من بود آن را برآورده می کردم، خداوند به او وحی کرد: ای موسی اگر آنقدر سجده کند تا گردنش قطع شود دعای او را قبول نمی کنم مگر از آنچه دوست ندارم به سوی آنچه دوست دارم برگردد... و در روایت دیگری آمده است او را نمی بخشم در حالیکه او دنیا را دوست دارد. (22)
امام صادق (ع) فرمود:
« ان الله عزَّ و جلَّ لا یستجیب دعاء بطهر قلب قاسٍ». (23)
خداوند دعائی را که از قلب آلوده به قساوت برخیزد اجابت نمی کند.
پروردگار به حضرت موسی (ع) وحی نمود: «یا موسی، ادعنی بالقلب التقی النقی واللسان الصادق» (24) ای موسی! مرا با قلب پاک و پاکیزه [از آلودگی ها] و زبان راستگو بخوان.
8- ستایش خداوند قبل از بیان حاجت
امام صادق (ع) فرمود: هنگامی که یکی از شما حاجتی از حوائج دنیا را از خداوند می خواهد، سزاوار است ابتدا به مدح و ثنای الهی پرداخته و پس از آن بر محمد و آلش درود فرستد، آنگاه از خداوند حاجات خود را بخواهد. (25)
امام صادق (ع) می فرماید: در کتاب امیرمؤمنان علی (ع) آمده است که: «ان المسأله بعد المدحه» همانا خواستن (نیاز) بعد از حمد و ثنای (خداوند) باشد. (26)
همچنین امام صادق (ع) در بیان اهمیت ستایش خداوند پیش از بیان حاجت می فرماید: چگونه وقتی یکی از شما می خواهد حاجتی از نزد سلطانی طلب کند خود را به گونه ای مهیّا می سازد که با بهترین بیان آن نیاز را از او بخواهد، پس هنگامی که حاجتی را از خداوند می خواهید، او را تمجید و ستایش کنید و بگوئید: « یا اجود من اعطی، و یا خیر من سئل، و یا ارحم من استرحم، و یا واحد یا احد، (یا فرد) یا صمد، یا من لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد، یا من لم یتخذ صاحبه ولا ولدا، یا من یفعل ما یشاء و یحکم ما یرید و یقضی ما احب، یا من یحول بین المرء و قلبه، یا من هو بالمنتظر الأعلی، یا من لیس کمثله شیء، یا سمیع یا بصیر.
و اکثر من اسماء الله عز وجل، فان اسماء الله تعالی کثیره، و صل علی محمد و آل محمد و قل: «اللهم اوسع علی من رزقک الحلال ما اکف به وجهی، و اودی به امانتی، و اصل به رحمی، و یکون لی عونا علی الحج و العمره» (27)
ای بخشنده ترین کسی که عطا می کند، و ای بهترین کسی که از او درخواست شود، ای مهربانترین کسی که از او درخواست بخشایش شود، ای یگانه، ای یکتا، ای بی مانند، ای بی نیاز، ای آنکه نزاد و زاده نشد و هیچ کسی همتا و همگون او نیست، ای کسی که همسری نگرفت و هیچ فرزندی برایش نیست، ای آنکه هرچه را بخواهد انجام می دهد و آنچه را اراده کند حکم می کند و آنچه را دوست بدارد محقق می سازد، ای کسی که بین انسان و دلش مانع می شود، ای آنکه در برترین چشم انداز است، ای کسی که هیچ چیزی مانندش نیست، ای شنوا، ای بینا.
و نامهای خداوند عزَّ و جلَّ را بسیار بر زبان بیاور که نامهای خداوند متعال بسیار است و بر محمد وآل محمد درود فرست و بگو:
بارالها از روزی حلالت بر من بسیار گسترش ده به اندازه ای که با آن آبرویم را حفظ کنم و امانتم را بپردازم و صله رحم انجام دهم و کمک بر انجام حج و عمره ام باشد.
9- شروع دعا با صلوات بر محمد و آل محمد (ص)
امیر مؤمنان (ع) فرمود: هنگامی که حاجتی را از محضر الهی داری بیان خواسته ات را با درود بر محمد و آل محمد آغاز کن و سپس حاجات خود را طلب نما؛ زیرا خداوند، کریم تر از آن است که از او دو چیز خواسته شود، یکی را عطا کند و از دادن دیگری دریغ ورزد. (28)
امام صادق (ع) نیز می فرماید:
«لا یزال الدعاء محجوبا حتی یصلی علی محمد و آل محمد» (29). دعا پیوسته در حجاب می ماند (و بسوی خدا بالا نمی رود)، مگر اینکه بر محمد و آل محمد درود فرستاده شود.
10- گریستن در حال دعا
صاحب کتاب شریف عده الداعی، این حالت را، سید آداب دعا و اوج قله ی آن می نامد زیرا دلالت بر رقّت قلب یعنی شکستگی دل دارد. رقت قلب از نشانه های اخلاص است که دعا را با آن می توان به مرحله اجابت نزدیک نمود. به همین جهت است که خداوند سبحان به حضرت عیسی (ع) فرمود: «صب لی من عینیک الدموع» (30) با چشمهایت برای من اشک بریز.
در گریستن برکاتی است که در سایر حالات نیست.
امام صادق (ع) فرمود: هنگامی که بدنت به لرزه درآمد، اشک هایت جاری شد، قلبت ترسان و خائف گردید، همانا حاجات تو برآورده می شود. (31)
و نیز امام صادق(ع) از قول پدر بزرگوارشان امام محمد باقر(ع) می فرماید: نزدیک ترین حالت بنده به پروردگار وقتی است که در حال سجده گریه کند(32)، شاید به همین علت باشد که امام صادق(ع) دستور می دهد: هنگامی که قلب یکی از شماها شکست دعا کنید، زیرا قلب نمی شکند مگر اینکه خالص شده باشد. (33)
همچنین ایشان در سخنی نورانی، چاره ای را برای افرادی که نمی توانند اشک از چشمانشان در حال عبادت جاری نمایند بیان نموده اند که: اگر حالت گریه به تو دست نداد تباکی کن یعنی خود را بصورت گریه کنندگان درآور، اگر به اندازه ی سر مگسی اشک از چشمانت جاری شود خوشا به حالت. (34)
11- اعتراف به گناهان
اعتراف به خطا از دیگر آداب هنگام دعا است که به وسیله آن می توان خواسته را به اجابت نزدیک نمود، امام صادق (ع) در این زمینه می فرماید: لازم است انسان حمد و ستایش حق گوید و اوصاف جمیله اش را بیان کند، آنگاه اقرار به گناهان خود نموده و پس از آن حاجت خود را درخواست کند، بخدا سوگند گناه شخص فقط با اقرار (در پیشگاه خدا) پاک می شود. (35)
در روایت دیگری حضرت می فرماید: ابتدا حمد و سپاس حق گو، نعمت های او را بیاد آور، شکر آنها کن، آنگاه صلوات بر محمد و آل محمد فرست. پس گناهانت را بیاد آور و اقرار به آنها بکن و از خداوند طب مغفرت و بخشش نما. (36)
12- توجه به مقام و منزلت ربوبی
دعا کننده باید متوجه باشد که با چه مقامی صحبت می کند، هر مقدار مقام خداوند در نزد او زیاد باشد، توجه خدا نیز به او همانگونه می شود. امام صادق (ع) فرمود: هرکس می خواهد بداند که منزلت و رتبه اش در پیشگاه خداوند چقدر است باید ببیند منزلت خدا نزد او چقدر است، همانا خداوند به همان اندازه برای بنده اش در نظر می گیرد که در دل بنده اش جایگاه دارد. (37)
13- دعا در حال عافیت و شادمانی
یکی از صفات بندگان صالح خداوند این است که فقط هنگام گرفتاری دست به دعا بر نمی دارند بلکه در حالت آسایش و عافیت نیز دعا می کنند زیرا به فرموده امام صادق (ع): دعا در حالت آرامش و آسایش، سبب برآورده شدن حاجات در هنگام بلا و سختی می شود. (38)
از سخنان دیگر آن حضرت این است که: هر کس بترسد به او بلائی برسد و پیش از بلا دعا نماید، خداوند عز و جل هرگز او را دچار آن بلا نخواهد کرد. (39)
خداوند متعال به حضرت داود (ع) وحی حکرد: «اذکرنی فی ایام سرّائک، استجب لک فی ایام ضرابک» (40). (ای داود)! مرا در وقت شادمانیت یاد کن تا در وقت ناراحتی ات تو را اجابت کنم.
14- دعا به برادران دینی
دعا کننده هنگام دعا علاوه بر خود، برادران دینی و دیگران را نیز در نظر داشته باشد و بطور عموم دعا کند.
امام صادق (ع) فرمود: هر کس چهل مؤمن را مقدم بدارد و برای آنها دعا کند و بعد برای خود دعا کند، دعای او مستجاب است. (41)
پیامبر اکرم(ص) فرمود: هنگامی که دعا می کنید برای همه دعا کنید که به اجابت نزدیکتر است. (42)
در فرازی از نمازمان می گوئیم «اهدنا الصراط المستقیم» (43)
(خدایا ما را به راه راست هدایت کن) با این دعا، از خداوند متعال طلب هدایت و استمرار آن را برای خود و دیگران می کنیم.
شاید به همین دلیل باشد که شب زنده داران در نماز شب خود، چهل مؤمن را دعا می کنند و آمرزش آنان را از خداوند می خواهند. بطور کلی دعای افراد برای یکدیگر زودتر از دعا برای خودشان به اجابت می رسد، زیرا زبان هر فردی برای خودش گناه کرده است ولی برای دیگران مرتکب گناه نشده است، بنابراین وقتی برای دیگران دعا می کند، با زبانی پاک دعا می کند.
خداوند به حضرت موسی (ع) وحی کرد:
مرا با زبانی که با آن گناه نکرده ای بخوان. موسی گفت: خدایا! از کجا چنین زبانی بیاورم، جواب آمد: مرا با زبان غیر خودت بخوان (یعنی از دیگران بخواه تا برایت دعا کنند) (44)
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
هیچ دعایی همچون دعای شخص در پشت سر دیگری با سرعت به اجابت نمی رسد. (45). دعا برای دیگران در زندگی معصومین (ع) و پیروان آن بزرگواران نمونه های فراوانی دارد.
علی بن ابراهیم از پدرش نقل می کند که گفت: (روز عرفه) در موقف، عبدالله بن جندب را دیدم که اعمال خود را به بهترین وجه انجام می داد، دائماً دست های خود را بلند می کرد و اشک از گونه هایش جاری بود و به زمین می ریخت، هنگامی که زمان وقوف تمام شد به او گفتم: ای ابا محمد، هرگز وقوف کننده ای بهتر از تو نیافتم، تو بهترین وقوف را(از نظر توجه به خدا، دعا و معنویت) داشتی.
او در جواب من گفت: به خدا سوگند فقط برای برادران دینی ام دعا کردم، و این هم به این دلیل بود که امام موسی کاظم(ع) به من خبر داد: هر کس به برادر دینی خود در غیابش دعا کند، ندائی از عرش بلند می شود که صد هزار برابر در حق خودت مستجاب باد. از این جهت من نخواستم صدهزار دعائی را که اجابتش ضمانت شده رها کنم و مشغول یک دعا برای خودم شوم که نمی دانم مستجاب می شود یا نه! (46)
15- بلند کردن دست ها هنگام دعا
حضرت سیدالشهدا (ع) فرمود: پیامبر گرامی (ص) هنگام دعا دو دست مبارکش را بلند می کرد همانگونه که مسکین هنگام طلب غذا دست هایش را بلند می کند. (47)
در کتاب عده الداعی آمده است پروردگار به حضرت موسی(ع) وحی کرد: ای موسی! دو دستت را با چنان حالت ذلت و خاکساری در مقابل من بلند کن که بنده هنگام استغاثه و پناه بردن به مولایش، دست های خود را بلند می نماید؛ اگر چنین کنی (به تو) رحم می کنم، (زیرا) من از هر بزرگواری، بزرگوارتر و از هر توانمندی، تواناتر هستم. ای موسی! از فضل و رحمت من بخواه که هر دوی اینها به دست من است و غیر من مالک آنها نیست... (48)
16- در دست داشتن انگشتر عقیق یا فیروزه
امام صادق(ع) از قول پیامبر اسلام (ص) چنین نقل می فرماید که خداوند متعال فرمود: من حیا می کنم از اینکه بنده ای دست های خود را بلند کند و در آن انگشتری فیروزه باشد و من او را محروم برگردانم. (49)
با توجه باینکه در این روایت کلمه ی (عبد) بکار رفته است می توان این توضیح را اضافه نمود که دعاکننده باید در مقام عبودیت و بندگی باشد، آنگاه با انگشتر فیروزه دعا کند وگرنه این روایت شامل حال ستمگران و پادشاهانی که انگشتر فیروزه بدست می کنند نمی شود.
امام رضا (ع) از جدّ خود امام صادق (ع) نقل نموده است که: هر کس انگشتر عقیق در دست کند، فقیر نمی شود و حاجات او به بهترین وجه برآورده می گردد. (50)
17- خوش بین بودن به خداوند
در حدیث قدسی آمده است: «انا عند ظن عبدی بی، فلا یظن بی الا خیراً» (51) من نزد گمان بنده ام هستم و بنده ام جز خیر به من گمان نداشته باشد.
رسول خدا (ص) می فرماید: خدا را بخوانید در حالی که یقین دارید شما را اجابت می کند. (52)
18- خواندن دعا در زمان های تعیین شده
گاهی دعایی برای زمان خاصی وارد شده است که آن زمان در استجابت دعا مؤثر است. مانند، دعای سمات که در آخرین ساعات روز جمعه خوانده می شود یا دعاهایی که در شب ها و روزهای ماه مبارک رمضان وارد شده است.
19- خواندن دعا در مکان های تعیین شده
گاهی دعایی برای مکان خاصی است و آن مکان در اجابت دعا مؤثر است.
20- دعا در تنهایی و خلوت
دعا در تنهایی و خلوت فوائد و برکات خاصی دارد و دعا در جمع مؤمنین و جماعات اسلامی فوائد و برکات دیگری دارد، بنابراین برای بهره مندی از همه برکات، خوب است که هم در تنهایی و خلوت و هم در بین جماعت مؤمنین دعا کنیم.
اگر بنده ی خدا در تنهائی و خلوت دعا کند، کمتر دچار ریا می شود و دعایش مخلصانه خواهد بود، خیلی راحت گریه و زاری می کند و با خدا صحبت کرده و خواسته های خود را می خواهد، شکی نیست هنگامی که در بین جمعیت باشد توجه به اطراف و اطرافیان و بعضی از آداب اجتماعی مانع آن توجه خاص در حالت خلوت می شود.
امام رضا(ع) فرمود:
یک دعا در تنهائی و خلوت، برابر با هفتاد دعای آشکار است. (53)
البته دعا در جمع مؤمنین برکات ویژه ای دارد که در شماره زیر بیان می شود.
21- دعا همراه با دیگران
با توجه به اینکه در بین انسان های با ایمان، افرادی هستند که به خداوند متعال نزدیک ترند و خداوند توجه بیشتری به آنها دارد؛ بهتر است شخص در جمع و همراه دیگران دعا کند تا احتمال اجابت آن از سوی خدا بیشتر شود.
این مطلب را می توان با جریان مباهله ی پیامبر (ص) تأیید نمود، آن زمان که رسول خدا (ص) می خواست با دشمنان مباهله نماید، خداوند دستور داد تا با اهل بیت خود، همه با هم لعنت خدا را برای دروغگویان بخواهند.
در حدیثی بسیار جالب امام صادق (ع) می فرماید: هر گروه چهل نفری که اجتماع کنند و حاجتی را بخواهند، خداوند دعای آنها را مستجاب خواهد کرد، در صورتی که این گروه عددشان به چهل نفر نرسد (می توانند) چهار نفر شوند و ده بار حاجت خود را بخواهند و دعا کنند و اگر چهار نفر نیز موجود نبود، یک نفر می تواند چهل بار خدا را بخواند، که در این صورت خداوند عزیز و جبّار، خواسته ی او را برآورده می سازد. (54)
دعا کردن همراه با دیگران شیوه ی اولیای الهی بوده است.
امام صادق (ع) می فرماید:
هر مسأله ای که پدرم را محزون می ساخت، زنان و کودکان را جمع می نمود و دعا می فرمود و آنها آمین می گفتند. (55)
دعا همراه با دیگران برکات ویژه ای دارد و در تنهائی و خلوت نیز آثار مخصوص دیگر. از این رو اولیاء الهی ما را به هر دوی اینها راهنمایی نموده اند تا از برکات هیچ یک محروم نمانده بتوانیم به مرحله ی استجابت دعا برسیم.
بنابراین دعاکننده باید ببیند در تنهائی توجه بیشتر دارد یا همراه با دیگران در هر کجا توجه بیشتر پیدا می کند دعا کند ولی از این نکته غافل نباشد که ممکن است در ضمن جمع مستجاب الدعوه ای باشد که از برکت او دعای دعاکننده نیز مستجاب گردد.
پی نوشت ها :
1- کافی: ج 4، ص 71-70، ح 1.
2- تهذیب الاحکام: ج 3، ص 263، ح 63.
3- امالی صدوق، ص 238-237.
4- اعراف: آیه 56.
5- عده الداعی: ص 149.
6- عده الداعی: ص 159.
7- عده الداعی: ص 154.
8- جامع احادیث شیعه: ج 15، ص 264، ح 6.
9- فلاح السائل: ص 42.
10- عده الداعی: ص 200.
11- امام صادق (ع) فرمود: چه بسا مؤمن دعا می کند و از خداوند عزّو جلّ خواسته اش را می طلبد و خداوند می گوید: اجابت دعایش را به تأخیر اندازید زیرا دعا و صدای او را دوست دارم و هنگامی که روز قیامت فرا می رسد خداوند به بنده می فرماید: تو دعا کردی و از من (حاجتی) خواستی، ولی من در اجابت دعای تو تأخیر انداختم، حال در مقابل آن تأخیر این ثواب ها را داری. باز دعا کردی و از من حاجات دیگری خواستی و من در اجابت دعای تو تأخیر انداختم در مقابل آن تأخیر نیز این ثواب ها مال تو است، سپس امام صادق (ع) فرمود: وقتی شخص مؤمن ثواب تأخیر اجابت دعا را می بیند، آرزو می کند که ای کاش هیچ یک از دعاهایش مستجاب نمی شد. کافی: ج 2، ص 490، ح 9.
12- مریم: آیه 48.
13- عده الداعی: ص 202.
14- دعوات راوندی: ص 17، ح 2.
15- مستدرک الوسائل: ج 5، ص 172، ح 6.
16- کافی: ج 2، ص 467، ح 6.
17- اعراف: آیه 55.
18- کافی: ج 8، ص 44، ضمن ح 8.
19- عده الداعی: ص 159.
20- آل عمران: آیه 159.
21- آل عمران: آیه 173-174.
22- عده الداعی: ص 176.
23- کافی: ج 2، ص 474. ح4. جامع احادیث شیعه: ج 13، ص 530، ذیل حدیث 17.
24- عده الداعی: ص 177.
25- عده الداعی: ص 160.
26- فلاح السائل: ص 35.
27- وسائل الشیعه: ج 7، ص 79-80، ب 31 ح 2.
28- دعوات راوندی: ص 22-23.
29- بحارالأنوار: ج 93، ص 316، ضمن ح 21.
30- وسائل الشیعه: ج 7، ص 76، ب 29 ح 9.
31- عده الداعی: ص 167.
32- عده الداعی: ص 174.
33- وسائل الشیعه: ج 7، ص 72، ب 28، ح 1.
34- بحارالأنوار، ج 93، ص 334، ذیل ح 25.
35- عده الداعی: ص 179.
36- جامع احادیث شیعه: ج 15، ص 233، ح 15.
37- عده الداعی: ص 180.
38- مکارم الاخلاق: ص 284.
39- فلاح السائل: ص 29.
40- بحارالأنوار: ج 93، ص 381، ح 6.
41- عده الداعی: ص 182.
42- عده الداعی: ص 157.
43- حمد: آیه 6.
44- وسائل الشیعه: ج 7، ص 109، ب 41، ح 12.
45- عده الداعی: ص 183.
46- فلاح السائل: ص 44.
47- مکارم الأخلاق: ص 284.
48- عده الداعی: ص 196.
49- وسائل الشیعه: ج 5، ص 95، ب 56، ح 3.
50- جامع احادیث شیعه: ج 16، ص 771، ح 11.
51- بحارالأنوار: ج 93، ص 305، ضمن ح 1.
52- عده الداعی: ص 144.
53- بحارالأنوار: ج 93، ص 340، ضمن ح 11.
54- عده الداعی: ص 157.
55- عده الداعی: ص 158.
منبع:کتاب چه کنیم دعایمان به اجابت برسد
ادامه دارد
/ع
