در کشور ما با برگزاری مناسبت‌های مذهبی و غیرمذهبی میزان مصرف زباله‌های پلاستیکی چند برابر می‌شود. باید دانست که در گذشته استفاده از زباله پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف فقط متعلق به سکونتگاه‌های شهری بود، اما هم‌اکنون در سکونتگاه‌های روستایی نیز از کیسه پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف پلاستیکی استفاده می‌شود.
به گزارش ، روزنامه آرمان نوشت: هر‌ساله در تقویم 22 آوریل مصادف با دوم اردیبهشت در تمام دنیا به‌عنوان روز زمین پاک نامگذاری شده است. امروزه به‌دلیل فعالیت بشری محیط‌زیست کشور متحمل خسارت‌های فراوان است. با بررسی هر یک از اراضی کشور می‌توان گفت که دیگر آژیرهای خطر و تهدید‌کننده در بسیاری از مناطق به صدا درآمده است. برای مثال تغییر کاربری اراضی، زمین‌خواری، کوه خواری و جنگل خواری، کمبود آب، ورود فاضلاب شهری و صنعتی به اراضی کشاورزی و رودخانه‌ها هر یک می‌تواند برای محیط‌زیست فاجعه به‌دنبال داشته باشد.
اقدامات ضد محیط‌زیستی در حالی در کشور ما انجام می‌شود که دیگر طبیعت این مرز و بوم به‌دلیل کم آبی، هجوم ریزگردها، به تاراج رفتن درختان، تغییر کاربری اراضی و ... تاب و توان پذیرش دیگر نارسایی‌ها را ندارد. در این شرایط نیز باید بیش از گذشته به صیانت از محیط‌زیست کنونی پرداخت. هرچند تاکنون از سوی مسئولان امر اقدامات فرهنگی برای ارتقای فرهنگ محیط‌زیستی جامعه انجام نشده است.
هر روز در اخبار مطالبی تحت عنوان آتش‌سوزی در یکی از اراضی کشور، هجوم ریزگردها، کم آبی، بی‌‌‌‌آبی و... به گوش می‌رسد، اما از سوی رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی و دست‌اندرکاران امر هیچ‌اقدامی برای ارتقای فرهنگ محیط‌زیستی جامعه مشاهده نمی‌شود. در این وضعیت همچنان هدر رفت آب در بین مردم و از سوی دستگاه‌های متولی با شاخص فزاینده همراه است. باید دانست که هر گونه اقدام برای نگهداری از محیط‌زیست نیازمند فرهنگسازی و تدوین قوانین بازدارنده است. از سوی دیگر برخی از سازمان‌ها در بروز خسارت‌های محیط‌زیستی همچون کوه خواری، زمین‌خواری و تغییر کاربری اراضی نقش داشته و با توجه به وضعیت بحران‌زده محیط‌زیستی کشور باید در اسرع وقت جلو پیشروی این اقدامات ضد محیط‌زیستی را گرفت.
اراضی کشور، دستخوش صدمات محیط‌زیستی
یک کارشناس محیط‌زیست با توجه به شعار امسال با عنوان «نه به کیسه پلاستیکی» به مناسبت روز زمین پاک می‌گوید: امروزه استفاده از پلاستیک و تولید زباله‌های پلاستیکی باعث آلودگی زمین شده است. برای مثال در سال‌های اخیر تولید زباله بیش از پیش افزایش یافته است. درضمن تاکنون مدیریتی برای بازیافت و توجه به این مساله مشاهده نشده است. هومان خاکپور می‌افزاید: در این روند روزبه‌روز بر شدت رهاسازی زباله در سطح شهرها و معابر افزوده شده است. از سوی دیگر مردم در استفاده از کیسه‌های پلاستیکی پرمصرف هستند.
به‌گفته او در مقوله بازیافت و مدیریت مصرف نیز مشکلات متعدد وجود دارد. اغلب تفکیک زباله در منزل انجام نشده و زباله‌های پلاستیکی همراه دیگر زباله‌ها به محل‌های دفن زباله فرستاده می‌شوند. این کارشناس محیط‌زیست تاکید می‌کند: در کشور ما با برگزاری مناسبت‌های مذهبی و غیرمذهبی میزان مصرف زباله‌های پلاستیکی چند برابر می‌شود. باید دانست که در گذشته استفاده از زباله پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف فقط متعلق به سکونتگاه‌های شهری بود، اما هم‌اکنون در سکونتگاه‌های روستایی نیز از کیسه پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف پلاستیکی استفاده می‌شود. خاکپور می‌گوید: تاکنون هیچ‌برنامه‌ای برای بازیافت وجود نداشته و اغلب این مواد در طبیعت رها می‌شوند. همچنین سازمان‌های مربوطه همچون دهیاری‌ها به‌عنوان متولی جمع‌آوری زباله در روستاها و شهرداری‌ها به‌عنوان مسئول در شهرها اقدام مناسب برای دفن و مدیریت اصولی زباله انجام نداده‌اند، چون معمولا اماکن دفن زباله، همان اماکن رهاسازی زباله هستند. در این شرایط اغلب زباله‌های پلاستیکی در چند کیلومتر اطراف محل‌ها پخش و باعث بروز آلودگی و ناپاکی زمین می‌شود.
خاکپور می‌افزاید: این مساله خسارت‌های جدی در حوزه آلودگی منابع آب، خاک، تهدید حیاط وحش، تهدید پرندگان در مناطق و... را به‌دنبال دارد، چون از بین رفتن زباله‌های پلاستیکی نیازمند صرف زمانی طولانی است. این مواد خسارت‌های فراوان را در حوزه طبیعت و سرزمین به‌همراه دارند. به‌گفته او تهدیدهای محیط‌زیستی سرزمین ما محدود به پلاستیک و ظروف یکبار مصرف پلاستیکی نیست، بلکه مقوله تخریب جنگل‌ها یکی دیگر از تهدیدهای جدی کشور محسوب می‌شود. هم‌اکنون میزان جنگل‌های کشور کاهش یافته و از بعد کیفی جنگل‌های کشور ضعیف شده‌اند. همچنین این مساله باعث بروز پدیده خشکی در جنگل‌های زاگرس شده است. این کارشناس محیط‌زیست تاکید می‌کند: در حال حاضر جنگل‌های شمال و زاگرس با طغیان آفات جنگلی مواجه هستند و این مساله جنگل‌های کشور را متحمل خسارت‌های فراوان کرده است. به هر حال بهره‌برداری ناپایداری و بیش از توان باعث شده تا جنگل‌ها به سمت ضعیف شدن پیش‌رفته و از توان تاب آوری جنگل‌ها کاسته شود. به‌گفته او این امر یک مشکل جدید در حوزه جنگل‌ها است.
او درباره دیگر چالش‌های تهدید‌کننده زمین می‌گوید: در چند سال اخیر عدم رعایت حقابه‌های زیستی تالاب‌ها منجر به تشدید خشکسالی‌ها شده است. با وجود اینکه در دنیا تالاب‌ها به‌عنوان نعمت در هر سرزمین محسوب می‌شوند، هم‌اکنون تالاب‌ها در کشور ما به یک بلا و کانون تولید گرد و غبار تبدیل شده‌اند. این مساله سلامت مردم را تحت تاثیر قرار داده است. همچنین بروز خشکی رودخانه‌ها نیز به‌دلیل عدم رعایت حقابه رودخانه‌ها است. این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: در کشور ما اکوسیستم‌های رودخانه‌ای با مشکلات فراوان مواجه هستند. سفره آب‌های زیر زمینی نیز به‌دلیل بهره‌برداری‌های غیراصولی و مدیریت ناکارآمد در مدیریت آب کشور با مشکلات متعدد مواجه است. از دیگر پیامدهای این قضیه می‌توان به خالی شدن سفره‌های آب زیر زمینی در برخی مناطق، فرو نشست زمین و آغاز پدیده بیابان‌‌زایی اشاره کرد.
روز جهانی زمین
نسیم طواف‌زاده*
اولین بار ایده روز ملی برای محیط‌زیست پس از وقوع نشت عظیم نفتی در سانتاباربارا در کالیفرنیا توسط بنیانگذار روز زمین گیلورد نلسون مطرح شد. با الهام از جنبش ضدجنگ دانشجویی، سناتور نلسون متوجه شد که انرژی آگاهی عمومی مردم در مورد آلودگی آب‌و‌هوا می‌تواند بر حفاظت از محیط‌زیست توسط سیاست‌های دولتی فشار وارد آورد. او طرح «آموزش ملی درباره محیط‌زیست» را در رسانه عمومی اعلام کرد. در همین راستا دنیس هیز از دانشگاه هاروارد به‌منظور پیشبرد این هدف مهم، هیاتی 85 نفره را برای رویداد روز زمین آماده کرد. 22 آوریل بین تعطیلات بهار و امتحانات نهایی دانشگاه به‌عنوان تاریخ این رویداد انتخاب شد. در 22 آوریل 1970، بیست‌میلیون آمریکایی در خیابان‌ها، پارک‌ها و محل‌های تجمع شهری حضور یافتند تا نشان دهند که برای محیط‌زیست سالم و حفاظت از زمین برخاسته‌اند. این تظاهرات در اولین روز زمین با حضور میلیون‌ها نفر علیه تخریب محیط‌زیست سازمان یافته بود.
گروه‌هایی معترض در برابر نشت نفت، کارخانجات آلاینده، نیروگاه‌ها، فاضلاب، زباله‌های سمی، آفت‌کش‌ها و انقراض حیوانات همگی ارزش‌های مشترک حفاظت از محیط‌زیست را در این روز به اشتراک گذاشتند. روز زمین 1970 دستاورد سیاسی نادری را نیز برای آمریکایی‌ها داشت، در این روز جمهوری‌خواه و دموکرات، فقیر و غنی، کشاورز و کارگر، دانشجو و دانش‌آموز، همگی یک صدا برای محیط‌زیست سالم به خیابان‌ها آمده بودند. اولین روز زمین، زمینه‌ساز ایجاد آژانس حفاظت محیط‌زیست ایالات متحده (EPA) شد.
روز زمین پس از اولین ظهور خود با اجتماع اعتراضی 20میلیونی در خیابان‌های آمریکا سال 1970، هر‌ساله در جهان برگزار می‌شود. سال 1990 یکی از مهم‌ترین رخدادهای جهانی روز زمین بود. 200 میلیون نفر در 141 کشور جهان روز زمین را با اعتراض به مشکلات محیط‌زیستی برگزار کردند. روز زمین 1990 با شعار حرکت به سوی بازیافت، زمینه‌ساز اجلاس جهانی زمین در ریو دو ژانیرو در سال 1992 شد. در آغاز قرن 21 و در روز زمین، برای اولین بار از قدرت اینترنت برای سازماندهی فعالان محیط‌زیست در سراسر جهان استفاده شد. در این سال رکورد فعالیت 500هزار گروه محیط‌زیستی در 184 کشور برای برگزاری این روز شکسته شد. در این روز پیام رهبران روز زمین برای اقدام سریع و قاطع در برابر گرم شدن کره زمین و استفاده از انرژی پاک به همه جهان مخابره شد. هرچند روز زمین در سال2010 زمان چالش بزرگ برای جامعه محیط‌زیستی بود؛ انکارکنندگان تغییرات آب‌و‌هوا، لابی‌کنندگان چاه‌های نفت، سیاستمداران ساکت، مردم بی‌طرف و در میان همه این روایت‌ها گروه‌های محیط‌زیستی تقسیم شد و فعالیت‌ها شکل گرفت. با این حال روز زمین و شبکه قدرتمند این روز به‌عنوان نقطه‌ای کانونی دوباره قدرتمند ظاهر شد. در آن سال در 192 کشور روز زمین برپا شد و شبکه‌ای قدرتمند از اعضای شبکه زمین شکل گرفت. از آن به بعد روز زمین با حضور یک‌میلیارد نفر هر‌ساله در همه کشورهای جهان جشن گرفته می‌شود.
امروزه اشیاء پلاستیکی که ما از آنها استفاده می‌کنیم دورانداخته می‌شوند یا پلاستیک‌های یکبار مصرف، یکبار استفاده شده و به زباله‌دانی می‌روند. پلاستیک‌ها یک مشکل مهم و در حال رشد در جهان هستند. به همین دلیل روز جهانی زمین، 22 آوریل 2018، بر پایان دادن به آلودگی زمین توسط پلاستیک‌ها متمرکز شده است. در حال حاضر سیاره زمین با بحران‌های گسترده‌ای دست به گریبان است که عبارتند از: افزایش جمعیت، تغییرات آب‌و‌هوایی و تغییر اقلیم، بحران آب، مصرف روز افزون پلاستیک، کاهش و حذف گسترده تنوع زیستی. هر یک از موارد مطرح شده از پراهمیت‌ترین بحران‌های کنونی است که باید توسط جامعه بشری بررسی و راهکاری برایش طراحی و اجرا شود.
