قال الله تعالی: (وَ أذِّن فی الناس بالحَجّ یَأتوکَ...
* لِیَشهَدُوا مَنافِعَ لَهُم..) (1)
«مردم را دعوت عمومی به حجّ کن تا به سوی تو بیایند...* تا شاهد منافع ( گوناگون) خود باشند...»
قانون گذار اسلام، خداوند علیم و حکیم است و وضع هر قانونی دارای منافع و آثار فراوان و برگرفته از طراحی یک نظام حکیمانه می باشد. همچنانکه هیچ قانونی و قاعده در نظام خلقت و تکوین، خالی از نظم و نظام و حکمت نیست، در نظام دینی و تشریع نیز، نظم و انضباط و حکمت حاکم است و هیچ نوع بازیچگی و لغو و بیهودگی در آن راه ندارد. آثار و منافع حج، شامل آثار فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، معنوی، دنیوی، برزخی و اخروی می شود که در اینجا به این آثار اشاره می کنیم.
1- فقر زدایی:
قال رسول الله (ص)»: ( حُجُّوا لَن تَفتَقِرُا )
«حجّ به جا آورید تا نیازمند نشوید.»
«الحج العمره فی الکتاب والسنه، ص 164)
قال رسول الله (ص): ( الحَجُّ یَنفی الفَقرَ)
«حج، فقر و تهیدستی را از بین می برد.»
(تحف العقول ، ص 7).
2. تضمین سلامتی بدن
3. توسعه ی رزق و روزی
- قال السّجاد (ع): ( حُجُّوا وَاعتَمِرُوا تَصِحَّ أبدانُکُم و تَتَّسِع أرزاقُکُم و تُکفَونَ مَؤوناتِ عِیالِکُم.)
(کافی، ج 4، ص 252).
«حج یا عمره به جای آورید تا بدنهایتان سالم بماند. و روزی تان توسعه یابد و هزینه های زندگی خانواده شما تأمین گردد.»
4. برطرف شدن سختی های دنیا
5. برطرف شدن هراس قیامت
قال الصادق (ع): ( عَلَیکُم بِحَجَّ هذا البیت فَأدمِنُوه، فَانَّ فی إدمانِکُم الحَجَّ دَفعَ مَکارِهِ الدّنیا عَنکُم وَ أهوال یوم القیامَهِ.
«این خانه را پیوسته زیارت کنید که در زیارت پیوسته ی آن برطرف شدن سختی های دنیا و ترس و وحشت روز قیامت است.»
(امالی طوسی، ص 668).
6. ازدیاد ثروت
(قال الصّادق (ع): وَقَد سَألَهُ اسحاق بن عَمّارٍ إنّی قَد وَطَّنتُ نَفسی علی لُزُوم الحَجّ کُلَّ عامٍ بِنَفسی أو بِرَجَلٍ مِن أهل بیتی بمالی - وَ قَد عَزَّمَتَ علی ذلک؟ قال نعم: قال (ع): فَإنَ فَعَلتَ (ذلک) فَأیقِن بکِثرَهِ المال وَ أبشِر بکِثرَهِ المال.)
(ثواب الاعمال ، ص 70)
«امام صادق (ع) - در پاسخ به اسحاق بن عمار که عرض کرد: من خود را آماده کرده ام که هر ساله به حجّ بروم و یا مردی از خانواده ام را با هزینه خود، به حجّ بفرستم - فرمودند: آیا بر این کار مصممّ هستی؟ عرض کرد: آری. فرمودند: اگر چنین کنی، یقین داشته باش که مالت زیاد می شود و تو را به کثرت مال بشارت می دهم.»
7. آمرزش گناهان
قال الصادق (ع): ( مَن حَجَّ یُریدُ اللهَ عزّوجلّ لا یُریدُ به ریاءً و لا سُمعَهً غَفَرَاللهُ لَهُ البَتَّهَ.)
«هر کس برای خدا حج به جای آورد و قصدش ریا کاری و شهرت طلبی نباشد به یقین خداوند او را می آمرزد.» « ثواب الاعمال، ص 74).
8. سکونت و آرامش قلب
- قال الباقر (ع): (الحَجَّ تَسکینُ القُلُوب.)
«حج آرامش بخش دلهاست.»
(میزان الحکمه، ح 3270)
9. خیر همیشگی در زندگی دنیوی
قال الصادق (ع): ( مَن حجَّ حَجَّتیَن لزم یَزَل فی خَیرٍ حَتّی یَمُوتَ.)
«هر کس دو بار حجّ به جای آورد، تا زمان مرگ، همواره در خیر و خوبی به سر خواهد برد» (خصال، ص 60).
10. امنیت الهی
قال الله تعالی: ( فیه آیاتٌ بَیِناتٌ مقامُ إبراهیمَ وَ مَن دَخَلَه کانَ آمِناً..) ( آل عمران /97).
« در آن سرزمین نشانه های روشن (از جمله) مقام ابراهیم است و هر کس داخل آن (حرم خدا) شود در امان خواهد بود.»
11. آشنایی با سخنان معصومین (ع) و انتشار آنها
قال الرضا (ع): ( فأن قال: فَلِمَ اُمِرَ بالحَجّ؟ قیل: ... مَعَ ما فیه مِنَ التَقَقُّه وَ نَقل الأخبارِ الأئمهِ (ع) إلی کُلِّ صُقع و ناحِیَهِ... (میزان الحکمه ، ح 3272)
«اگر بپرسید: چرا فرمان حجّ داده شده است؟ در پاسخ گفته شود: علتش ... به علاوه آگاه شدن از مسائل دینی و رساندن اخبار امامان (ع) است به هر سو و ناحیه ای ...»
12. ورود به محضر خدا
13. طلب زیادی از خدا
14. خروج از گناهان
15. شروع زندگی جدید
16. باز داشتن نفس از خواهشها و لذتها
17. نفع اقتصادی برای عموم انسانها
- قال الرضا(ع): ( عِلَّهُ الحجّ الوِفادَهُ إلی الله تعالی وَ طَلَبُ الزّیاده و الخروجُ مِن کُلِّ ما اقتَرَفَ و لیکونَ تائباً ممّا مَضَی مُستَأنِفاً لِما یَستقبِلُ و ما فیه مِن استخراج الأموالِ وَ تَعَبِ الأبدان و حَظرِها عَنِ الشّهواتَ و اللّذات... و مَنفَعَهُ مَن فی شرقِ الارضِ وَ غَربِها وَ مَن فی البَرّوَ البَحر مِمَّن یَحُجُّ و مِمَّن لا یَحُجُّ، من تاجِرٍ و جالِبٍ و بائعٍ و مُشتَرٍ وَ کاسِبٍ وَ مسکین و قَضاءُ حوائج أهل الأطرافِ...)
(میزان الحکمه، ح 3264)
«علت حجّ، وارد شدن بر خدای تعالی است و طلب کردن ثواب بسیار و بیرون آمدن از همه گناهان گذشته و شروع کردن زندگی آینده از نو. همچنین است خرج کردن اموال و به رنج افکندن بدن و باز داشتن آن از خواهشها و لذتها... (نیز) به منفعت رسیدن کسانی که در شرق و غرب عالمند، در دریا و خشکی، چه آنان که حجّ به جای می آورند و چه کسانی که حجّ به جای نمی آورند. اعمّ از تاجر و وارد کننده ی کالا و فروشنده و خریدار و پیشه ور و مستمند و نیز برآورده شدن نیازهای حومه نشینان.»
18. نجات از فشار قبر
- (سألت أبا عبدالله (ع) عَمَّن حَجَّ أربَعَ حِحَجٍ: مالَهُ مِنَ الثّواب؟ قال: یا منصور! مَن حَجَّ أربَعَ حِجَحٍ لَم تُصِبهُ ضِغطَهُ القَبرِ أبداً وَ إذا ماتَ صَوَّر اللهُ الحَجَّ الّذی حَجَّ فی صورَهٍ حَسَنَهٍ مِن أحسَنِ ما یَکُونُ.)
[ (راوی گوید: ) از امام صادق (ع) پرسیدم درباره کسی که چهار حج به جای آورده که چقدر پاداش دارد؟ فرمود: ای منصور! هر کس چهار حج به جای آورد فشار قبر هرگز به آن نرسد و چون از دنیا برود خداوند حج او را در صورتی زیباتر از آنچه بوده برای او برایش قرار دهد.] (بحار، ج 96، ص 20)
19. پاک شدن از همه ی گناهان.
- قال رسول الله (ص): (مَن حَجَّ لله، فَلَم یَرفث و لَم یَفسُق، رَجَعَ کَیَم وَلَدَتهُ اُمُّهُ.)
( الحج والعمره فی الکتاب والشنه، ص 163).
«هر کس برای خدا حجّ به جای آورد و در آن مرتکب آمیزش با زنان و فسق و فجور نشود باز می گردد مانند روزی که تازه از مادر (و پاک) متولد شده است.»
20. کسب نورانیّت:
- قال الصادق (ع): الحاجُّ لا یَزالُ علیه نور الحَجِّ ما لَم یُلِمَّ بِذَنبٍ ) (الحج والعمره فی الکتاب والسنه، ص 166).
«حاجی تا وقتی که مرتکب گناه نشده پیوسته نورانیّت حج در وجودش می ماند.»
در کنار منافع یاد شده می توان به این منافع سیاسی، اجتماعی، تاریخی و اقتصادی حج نیز اشاره کرد:
1) سیاحت و آشنایی با سرزمین ها 2) آشنایی با تاریخ انبیاء، بویژه تاریخ زندگی نبی اکرم (ص) 3) اجتماع مؤمنین و آشنایی آنان با یکدیگر 4) تمرین وحدت اسلامی و مانور قدرت مسلمین 5) آشنایی با ملل، اقوام و نژادهای مختلف
6) تقویت اقتصاد و تجارت مسلمین 7) ظلم ستیزی، شیطان ستیزی و هماهنگی سیاسی مسلمانان.
پی نوشت ها :
1- حج/ 27 و 28
منبع: نیلی پور، مهدی؛ (1388)، شهر سپید خدا (مدیریت معنوی حج و عمره)، اصفهان: مرغ سلیمان