تغییرات پوست، مو و ناخن در حاملگی
دکتر مریم کاشانیان
استاد و مدیر گروه زنان دانشگاه علوم پزشکی ایران
در حاملگی به دلیل هورمون‌هایی که ترشح می‌شوند، یک سری تغییرات در پوست، مو و ناخن اتفاق می‌افتد که ممکن است حتی باعث نگرانی خانم‌های باردار شود، ولی با توجه به این نکته که خیلی از این تغییرات می‌توانند فیزیکی باشند، ممکن است این نگرانی کاهش پیدا کند.
تغییرات پوست در حاملگی
پررنگ شدن پوست
در دوران حاملگی، معمولا مقدار رنگدانه‌های پوستی افزایش می‌یابد و بنابراین پوست پررنگ می‌شود که این مورد ممکن است در بعضی از قسمت‌ها شدیدتر باشد، مانند خط زیر ناف که حتی ممکن است به صورت یک خط کاملا سیاه از بالا تا پایین کشیده شود. اطراف نوک (قسمت قهوه‌ای رنگ) پستان هم امکان دارد پررنگ شود. حتی غدد سباسه زیر آن ممکن است برجسته‌تر شوند که این امر گاهی اوقات خانم‌ها را نگران می‌کند. این افزایش رنگدانه‌ها و افزایش رنگ پوست گاهی اوقات می‌تواند سرتاسری باشد. این حالت در بعد از حاملگی معمولا کم کم و خود به خود فروکش می‌کند و از بین می‌رود، بنابراین خانم‌ها نباید نگران آن باشند. گاهی اوقات هم این حالت ممکن است به صورت کامل از بین نرود، اما در بیشتر مواقع کاملا برطرف می‌شود.
خال‌های پوستی
خال‌ها در طی حاملگی معمولا تغییر چندانی پیدا نمی‌کنند و اگر سایز خال افزایش و شکل آن تغییر پیدا کرد و سطح آن زخمی شد، باید حتما نمونه‌گیری شود و نباید تغییرات را به حاملگی ارتباط داد.
لک‌های حاملگی
یکی دیگر از تغییراتی که در دوران حاملگی بر اثر افزایش رنگدانه‌ها اتفاق می‌افتد، لک حاملگی است که روی صورت و دو گونه اتفاق می‌افتد و گاهی اوقات ممکن است برای خانم‌ها اذیت کننده باشد. این مساله در خانم‌های غیر حامله (افرادی که از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند) هم ممکن است اتفاق بیفتد. در این موارد هم لک‌ها بعد از حاملگی شروع به از بین رفتن می‌کنند و باید فرصت داد تا در طول یک سال کم‌کم کمرنگ شوند و از بین بروند. جلوگیری از نور آفتاب می‌تواند به پیشگیری از ایجاد این لک‌ها کمک کند، ولی در صورتی که بعد از حاملگی تغییری ایجاد نشد و لک‌ها از بین نرفت، می‌توان از روش‌های بلیچینگ (کم کردن رنگ پوست) و کرم‌های پوستی ضدآفتاب، لیزر و روش‌های مختلف درمانی استفاده کرد.
تغییرات در عروق پوستی
این تغییرات باعث ایجاد خال‌های عروقی در سطح پوست می‌شوند و ممکن است به شکل‌های ستاره‌ای یا عنکبوتی در سطح پوست قرار بگیرند که به دلیل تغییرات هورمونی در دوران حاملگی ایجاد می‌شوند. معمولا این تغییرات تا سه ماه بعد از زایمان از بین می‌روند. در صورتی که باقی بمانند می‌توانند با روش‌های مختلف مانند اسکلروتراپی و لیزر درمان شوند.
قرمزی کف دست
کف دست در طی حاملگی ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی کاملا قرمز باشد و میزان این قرمزی کف دست در سفید پوست‌ها بیشتر و در افراد سیاه‌پوست کمتر است.
واریس
یکی دیگر از تغییراتی که ممکن است در عروق پوستی اتفاق بیفتد، واریس است. واریس می‌تواند به شکل‌های گوناگون و در نواحی مختلف بدن و حتی در نواحی تناسلی به وقوع بپیوندد. عروق هموروئید (بواسیر) ممکن است زیاد، بزرگ و واریسی شوند، بنابراین ممکن است هموروئید خانم حامله تشدید و واریس پا در این دوران بیشتر شود و این موارد به خاطر فشار وارده بر روی عروق و همچنین اثرات هورمونی می‌باشند.
برای رفع واریس پاها، باید پاها را بالا نگه داشت و از جوراب‌های واریس استفاده کرد. استراحت بر روی پهلوی چپ و ورزش هم می‌تواند تا حدودی کمک کننده باشد. همچنین باید از ایستادن و یا آویزان ماندن پا برای مدت طولانی اجتناب نمود. در صورتی که سه تا شش ماه بعد از زایمان، این تغییرات برگشت نداشته باشند، باید به فکر روش‌های درمانی دیگر بود. در خیلی از موارد این افراد به اقدام درمانی خاصی نیاز ندارند.
هموروئید هم شایع‌ترین بیماری است که در سه ماهه سوم حاملگی و بلافاصله بعد از زایمان اتفاق می‌افتد که علت آن نیز بزرگ شدن وریدها می‌باشد که در بیشتر اوقات بعد از زایمان فروکش می‌کند. در صورتی که بعد از زایمان با درمان‌های طبی بهبود پیدا نکرد، باید به فکر درمان‌های جدی‌تر بود.
در ناحیه عروق تناسلی هم ممکن است افزایش سایز داشته و برجسته باشند که خیلی اوقات بعد از زایمان برطرف می‌شوند. گاهی اوقات هم ممکن است با کیست‌های این ناحیه اشتباه گرفته شوند.
خطوط پوستی
از مسائل دیگر، می‌توان به خطوط پوستی اشاره نمود که بیشتر در ناحیه ران، شکم و پستان‌ها به وقوع می‌پیوندد و به خاطر شکسته شدن بافت کلاژن در این ناحیه‌های پوستی اتفاق می‌افتد. خیلی از خانم‌ها ممکن است خطوط شکمی را تجربه کرده باشند. شاید این امر بیشتر به زمینه پوست، جنس پوست و ژنتیک فرد مربوط باشد. بعضی از پوست‌ها ترک نمی‌خورند و بعضی دیگر ترک می‌خورند. این خطوط ممکن است به صورت سفید مایل به صورتی و صدفی رنگ باشند. بعد از زایمان خیلی از این خطوط پوستی تغییر رنگ می‌دهند و کم‌کم کمرنگ‌تر می‌شوند، ولی معمولا به صورت کامل از بین نمی‌روند. در صورتی که خطوط پوستی اذیت‌کننده باشند، خانم‌ها باید از روش‌های درمانی برای رفع آن استفاده کنند.
توده‌هایی در سطح پوست
گاهی اوقات ممکن است توده‌هایی در سطح پوست ایجاد شوند، مانند زگیل‌های خیلی کوچک که در حقیقت افزایش بافت پوستی می‌باشد که در صورت، گردن، زیر بغل، سینه و احیانا کشاله ران ممکن است در نیمه دوم حاملگی اتفاق بیفتد و معمولا بعد از زایمان فروکش می‌کند و از بین می‌روند.
خارش‌های پوستی
یک مساله دیگر که ممکن است در پوست خانم‌های حامله اتفاق بیفتد، خارش‌های پوستی می‌باشد که ممکن است فیزیولوژیک باشند. گاهی اوقات هم ممکن است مربوط به زنده شدن و تشدید مسائل زمینه‌ای باشند که فرد داشته باشد و یا در حقیقت به مشکلات پوستی مربوط باشند که در طی حاملگی اتفاق می‌افتد.
معمولا در 20 درصد خانم‌ها، خارش‌هایی بدون اینکه زمینه پاتولوژیک داشته باشند اتفاق می‌افتد که معمولا در اطراف مقعد، سر، دستگاه تناسلی و پوست شکم و در سه ماهه سوم بیشتر است. خانم‌هایی که تمام بدن‌شان خارش داشته باشد از نظر کلستاز یا مسائل مربوط به کیسه صفرا باید در طی حاملگی بررسی شوند. تنها مشکل پوستی که مربوط به خود حاملگی است بدون اینکه ضایعه پوستی اتفاق بیفتد، همین مساله است و خارش سرتاسری بدن ممکن است به وقوع بپیوندد و بعد از زایمان معمولا برطرف می‌شود.
تاتو در طی حاملگی
یکی از سوالاتی که خیلی از خانم‌ها می‌پرسند این است که آیا می‌توانند از تاتو در دوران حاملگی استفاده کنند یا نه. تا به حال هیچ شاهدی به دست نیامده که فردی تاتو کرده باشد و نمی‌دانسته حامله است یا احیانا با خود تاتو در طی حاملگی عارضه خاصی از نظر جنینی مشاهده نشده، ولی در حقیقت موادی که برای این رنگ‌ها استفاده می‌شود، داخل بدن قرار می‌گیرد و بالاخره موادی هستند که ممکن است واکنش‌هایی را برانگیزند، استفاده از آنها در طی حاملگی اصلا نباید صورت بگیرد. مهم‌ترین مساله در این رابطه، عفونت است که ممکن است اتفاق بیفتد. بنابراین خانم‌ها در طی حاملگی باید از تاتو کردن اجتناب کنند، ولی در صورتی که تاتوی قبلی داشته باشند، معمولا حاملگی روی آن تاثیری نمی‌گذارد و اقدام خاصی احتیاج ندارد.
پرخون شدن لثه‌ها، بینی و سینوس‌ها
تغییر دیگری که در قسمت‌های مخاطی بدن خانم‌های حامله اتفاق می‌افتد، پرخون شدن و رشد بیشتر لثه‌ها می‌باشد که گاهی اوقات ممکن است حتی با مسواک زدن کاملا به خون بیفتند و در صورتی که علت پاتولوژیک برای آن وجود نداشته باشد، به خاطر تغییرات فیزیولوژیکی است که در حاملگی اتفاق می‌افتد.
پرخونی می‌تواند در مخاط بینی و سینوس‌ها هم اتفاق بیفتد و باعث احساس گرفتگی بینی در خانم شود که گاهی اوقات اذیت‌کننده است و به خاطر اثرات هورمونی در حاملگی به وقوع می‌پیوندد.
تغییرات موها در حاملگی
حاملگی می‌تواند باعث افزایش و کاهش موها در قسمت‌های مختلف بدن شود. در صورتی که خانم، موهای هورمونی (مانند موهای ضخیم و سیاه) در سطح بدن خود (روی صورت، اطراف پستان، پشت یا ناحیه تناسلی) داشته باشد، به خاطر هورمون‌های مردانه‌ای که در طی حاملگی از تخمدان و جفت ترشح می‌شوند، ممکن است تشدید شوند و افزایش داشته باشند. تا 6 ماه بعد از زایمان کم‌کم فروکش می‌کنند و از بین می‌روند.
از طرف دیگر، ریزش موی سر در طی حاملگی شایع می‌باشد و حتی ممکن است موی سر کاملا از بین برود. به این دلیل که زمان رویش و ریزش مو در طی حاملگی به خاطر تاثیرات هورمونی که وجود دارد هماهنگ می‌شود، درست مانند درخت کاج که به دلیل متفاوت بودن زمان رویش و ریزش، همیشه سبز به نظر می‌رسد. در افراد هم به دلیل رویش و ریزش غیر همزمان، همیشه مو روی سر هست. در طی حاملگی این ریزش و رویش همزمان می‌شود و بنابراین فرد ممکن است به یکباره احساس کند که موهای سرش به شدت می‌ریزد. بعد از حاملگی این مشکل برطرف می‌شود. این ماجرا در زمان شیردهی هم هست، ولی بعد از آن برطرف می‌شود و موهای از دست رفته، دوباره در می‌آیند و مشکلی برای خانم ایجاد نمی‌شود.
تغییرات ناخن‌ها در حاملگی
ناخن‌ها در طی حاملگی معمولا رشد سریع‌تری دارند، ولی در عین حال می‌توانند کمی نرم‌تر و نازک‌تر شوند. همچنین ممکن است شیارهایی بر روی آنها ایجاد شود که مشکل‌ساز نیستند. همین‌طور ممکن است خطوط رنگی در سطح بستر ناخن ایجاد شود که مشکلی ندارد و از تغییرات دوران حاملگی به حساب می‌آید.
