لاغـری و تناسـب اندام با چـای سـبز

زینت محمدپور؛ دانشجوی کارشناسی ارشدعلوم تغذیه، دکتر نیاز محمدزاده هنرور؛ استادیار دانشکده علوم تغذیه ورژیم شناسی، دانشگاه علوم پزشکی تهران

چای سبز

چای سبز همچون چای سیاه و الانگ از گیاه چای استخراج و از قرار دادن برگ‌های تازه چیده شده در معرض بخار ملایم تولید می‌گردد و چون تخمیر نمی‌شود تقریبا تمامی اجزای آن دست نخورده باقی می‌ماند.خواص مفیدچای سبز به ترکیبات شیمیایی آن ازجمله کافئین, تئوبرومین, ساپونین, تئوفیلین، اپیگالوکاتچین، ویتامین‌ها (B1، B2، B6، B9، C وK ) و مواد معدنی (منگنز، پتاسیم، روی، فلوئور) نسبت داده می‌شود.فرآوری صنعتی منجر به ازدست رفتن بخشی از این ترکیبات می‌شود.

مصرف چای سبز

نوشیدنی چای سبز: بیشتر افراد ترجیح می‌دهند چای بنوشند.دم کردن چای سبز بهترین و سالم‌ترین راه دریافت است.برای تازه و معطر ماندن چای سبز را در ظروف تیره و در مکان تاریک و به دور از نور و رطوبت نگهداری کنید.برای دم کردن چای سبز بهتر است برگ‌های کوچک را انتخاب کنید، برای هر نفر 1 قاشق مرباخوری چای را در قوری ریخته و یک لیوان آب داغ (نه آب جوش) با دمای60 تا 80 درجه به آن اضافه کنید، درب قوری را به مدت 7 تا 8 دقیقه بگذارید و سپس آن را بنوشید.چای سبز مانند چای سیاه نیازی به دم‌کردن روی حرارت ندارد.اگر ناچار به استفاده از چای کیسه‌ای هستید به جای رها کردن در فنجان چند بار آن را در آب فرو برده و بیرون بیاورید.

توجه: از دمکردن چای سبز در قوری استیل اکیدا ًخودداری کنید.

توصیه می‌‌شود روزانه 2-6 فنجان چای سبز میل کنید.بهترین زمان مصرف دو ساعت قبل یا بعد از وعده غذایی است.

مکمل‌‌های چای سبز

امروزه عصاره چای سبزبه عنوان مکمل چای سبز عرضه می‌شود. این فرم چای سبز گزینه خوبی برای افرادی است که نوشیدن چای را دوست ندارند یا مزه انواع دیگر چای را ترجیح می‌دهند. تقریبا هر کپسول عصاره چای سبز معادل 10 فنجان آن است. روزانه بیش از یک کپسول مصرف نکنید. بهتر است مکمل چای سبز همراه وعده غذایی مصرف شوند. به افرادی که مشکلات کبدی دارند اکیدا توصیه می‌شود از مصرف آن خودداری کنند.

چای سبز به عنوان مرهم: در طب سنتی از عصاره چای سبز به عنوان مرهم استفاده می‌کنند.در این روش مواد مفید آن از طریق پوست جذب خواهد شد.

فواید چای سبز

چای سبز بواسطه ترکیبات معجزه آسایش از یک سو با کاهش فشارخون، LDL و تری گلیسیرید و از سویی دیگر با افزایش HDL موجب سلامت سیستم قلبی عروقی شده و از حملات قلبی پیشگیری می‌کند، قند خون را کاهش می‌دهد از اینرو برای افراد مبتلا به دیابت مفید است. باکتری‌‌های مفید روده را افزایش می‌دهد و به عنوان پیشگیری کننده بسیاری از سرطان‌‌ها همچون سرطان کولون، ریه، پوست ، پروستات، سینه و...مطرح شده است.سیستم ایمنی را تقویت کرده و بدن را در مقابل بیماری‌های فصلی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا در زمستان، اسهال و استفراغ در تابستان و حساسیت‌های پاییز و بهار مقاوم می‌کند.موجب کاهش علائم بیماران آرتریت روماتوئید می‌شود. محافظت کننده دندان‌ها از پوسیدگی و استخوان‌‌ها از پوکی است.چای سبز با از بین بردن باکتری‌های نامناسب دهان، بوی بد آنرا مرتفع می‌کند.مانع از افتادگی و چروک پوست بویژه پوست صورت می‌شود.علائم آلزایمر، پارکینسون و افسردگی را کاهش می‌دهد و چون حساسیت را می‌کاهد برای مبتلایان به آلرژی و آسم مفید است.بیشتر مردم از چای سبز برای افزایش هوشیاری،کاهش استرس و بهبود سردرد استفاده می‌کنند.استفاده موضعی از چای سبز برای بهبود تبخال و عفونت گوش مفید است.

عوارض جانبی چای سبز

مصرف چای سبز به همراه غذا جذب روی، آهن و کلسیم را کاهش می‌دهد و زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند باعث دفع زیاد آب از بدن و یبوست شود. ناگفته نماند بیشتر عوارض احتمالی چای سبز با دریافت دوزهای بالا و فرم مکمل آن حادث می‌شود که از آن جمله می‌توان به تهوع، اسهال، ناراحتی گوارشی و سردرد اشاره کرد. در افراد حساس عوارضی همچون: ضربان قلب نامنظم و تند، افزایش فشار‌خون، عصبانیت و تحریک پذیری، اختلالات خواب، بیقراری، لرزش، گیجی و حتی تشنج گزارش شده است. چنانچه به دنبال مصرف علائم آلرژی نظیر: راش و بثورات پوستی، خارش و تورم بخصوص در ناحیه صورت، زبان و گلو، گیجی شدید و اختلال در تنفس دیده شد سریعا به پزشک مراجعه کنید.

توصیه‌‌های لازم به هنگام مصرف چای سبز 

قطع ناگهانی مصرف در اشخاصی که به مدت طولانی و یا در مقادیر بالا-خصوصا به فرم مکمل- از این فرآورده استفاده می‌نمایند موجب بروز علائمی همچون سردرد، تغییرات خلق و خو ، عصبانیت و تحریک پذیری می‌شود. به منظور پیشگیری از وقوع عارضه فوق قطع مصرف بایستی زیر نظر پزشک و به صورت تدریجی صورت پذیرد.

- چنانچه شما به کم خونی فقر آهن مبتلا می‌‌باشید از مصرف همزمان این فرآورده با غذا یا مکمل‌‌های حاوی آهن اجتناب نموده و آن را در میان وعده‌‌ها مصرف کنید.

- افراد مبتلا به ناراحتی‌های قلبی، فشارخون، مشکلات انعقاد خون، دیابت، نارسایی کلیوی، پرکاری تیروئید،  اختلالات عصبی و نارسایی کبدی قبل از مصرف با پزشک خود مشورت نمایند.

- بیمارانی که داروهای آدنوزین، آنتی بیوتیک‌های بتالاکتام، بنزودیازپین‌‌ها، بتابلاکرها مانند پروپروانولول و متوپرولول، ضدانعقادهای خوراکی و رقیق کننده‌‌های خون مانند وارفارین و آسپرین، داروهای شیمی درمانی مانند تاموکسیفن و دوکسوروبیسین، کلوزاپین افدرینلیتیوم، مهارکننده‌‌هایMAO مانند فنلزین و ترانیل سیپرومین، ضدباکتری‌های خوراکی و ترکیبات حاوی فنیل پروپانول آمین مصرف می‌کنند چنانچه تمایل به استفاده از مکمل چای سبز دارند بدلیل تداخلات دارویی حتما با پزشک خود مشورت کنند.

- استفاده از مکمل چای سبز به مادران باردار و شیرده ، کودکان پیش از سنین بلوغ توصیه نمی‌گردد.

چگونه چای سبز موجب کاهش وزن می‌شود؟

امروزه چای سبز به عنوان یک کاهنده وزن موثر مطرح شده است. چای سبز بواسطه ترکیبات بی‌نظیرش از یک سو  ترشح هورمون لپتین-هورمون چاقی- را کاهش می‌دهد و از سویی دیگر موجب افزایش متابولیسم خصوصا چربی‌ها می‌شود و بدین ترتیب فرایند ترموژنز-گرمازایی- را تا 77 درصد  افزایش می‌دهد.این بدین معناست که فرد با دریافت چای سبز –چنانچه بدون قند یا شکر مصرف شود- نه تنها  هیچ کالریی دریافت نمی‌کند بلکه مقدار قابل توجهی انرژی از دست می‌دهد.از این رو چای سبز نوشیدنی با کالری منفی تلقی می‌شود.چنانچه مصرف چای سبز با انجام تمرینات ورزشی خصوصا تمرینات مقاومتی همراه شود می‌تواند ترکیب بدن را تغییر داده و موجب افزایش قدرت عضلانی گردد به همین دلیل به عنوان چربی سوز طرفداران بسیاری خصوصا در بین بدنسازان دارد.چای سبز اشتها را کم می‌کند تا جایی که ادعا می‌شود نوشیدن 2 تا 4 فنجان حس گرسنگی را کاهش می‌دهد.لازم به ذکر است که یک رژیم غذایی متعادل و تمرینات ورزشی مرتب اثرات کاهندگی وزن چای سبز را تکمیل می‌کنند.