نقش فضای سبز در کاهش آلودگی های زیـست محیطی- قسمت دوم

رضا فدوی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد و کارشناس مسئول فضای سبز شهرداری چناران

آلودگی صوتی 

عمده‌ترین منابع سر و صدا و عامل آلودگی‌های صوتی در محیط‌های شهری ناشی از وسایل حمل و نقل می‌باشد که شامل حمل‌و نقل جاده‌ای (موتورسیکلت، ماشین‌های سواری، ماشین‌های سنگین و نیمه‌سنگین)، حمل و نقل ریلی، صدای بلندگوهای مختلف، وسایل حفاری خیابان‌ها، وسایل جوشکاری و ساختمان سازی، تجهیزات و دستگاه‌های موجود در محیط زندگی و منزل سر و صداهای ناشی از مشاغل مزاحم در بطن شهر می‌باشد، به عنوان مثال یک خودروی سنگین با سرعت 32 کیلومتر در ساعت حدود 50 دسی‌بل آلودگی صوتی، با سرعت 64 کیلومتر در ساعت 58 دسی‌بل، با سرعت 96 کیلومتر در ساعت 64 دسی‌بل آلودگی صوتی ایجاد می‌کند. آلودگی‌های صوتی آسیب‌های فیزیولوژیکی زیادی را برای انسان‌ها به بار می‌آورد. با بررسی به عمل آمده به کارگیری شاخص‌های ذیل جهت کاهش آلودگی صدا پیشنهاد می‌گردد:

بهترین گونه‌ها: افرا، چنار و سرو شیراز، کاج تدا و کاج تهران 
بهترین ترکیب گونه‌ها: افرا، اقاقیا و چنار یا ترکیب بیشتری از گونه‌های با برگ پهن‌تر و یا با میزان صمغ بیشتر و تراکم بیشتر سوزنی برگ‌ها 
فاصله فضای سبز به عنوان حایل بین فرستند صدا و خانه‌های مسکونی: هر قدر عرض پیاده‌رو بعد از خط میانی سبز بیشتر باشد، اثر کاهش صدا بیشتر است (بیش از 15 متر). 
بهترین شکل زمین: زمین شیبدار اگر حایل بین فرستنده صدا و گیرنده صدا باشد، اثر کاهش صدا بیشتر است. 
ارتفاع و تراکم درختان: هر قدر ارتفاع و تراکم توده درختان بیشتر باشد، کاهش آلودگی صدا بیشتر است. 
اندازه و تراکم برگ: هر قدر برگ‌های درخت پهن‌تر باشند و یا تراکم برگ‌ها و تراکم صمغ در سوزنی برگ‌ها بیشتر باشد، کاهش آلودگی صدا بیشتر است. 
زاویه برگ: هر قدر زاویه قرار گرفته برگ نسبت به شاخه و شاخه پشت به ساقه تندتر باشد، کاهش آلودگی صدا بیشتر است. 
برخی از درختان که در کاهش آلودگی صوتی به طور نسبی موثر است به شرح ذیل معرفی می‌گردد: ژونیپروس، غان مجنون، صنوبر کانادایی، یاس زرد، افرای سیاه، اقطی، فندق، نمدار، پیچ امین‌الدوله، نرگس، خاس، بلوط، خرزه، راش، صنوبر، بداغ، افرای شبه چناری. 

آلودگی فیزیکی

یکی از آلودگی‌های فیزیکی گرد و غبار و ذرات معلق در هوا می‌باشد در جلوگیری از گرد و غبار خصوصیات فیزیکی سطح برگ، وجود پرز، کرک، زایده‌های گوناگون سطح برگ با مجموعه‌ انبوهی برگ تاج در نگهداری گرد و خاک ملاک تفکیک هستند چنانکه نارون‌هایی که سطح بیشتر از درختان نمدار که سطح بر صاف دارند Ulmus Glabra برگ زایده‌دار دارند مانند توانند گرد و خاک در خود ذخیره کند درختان به سبب پراکندگی شاخ و برگ خود بر تمام زوایا و سطوح همچون یک گردگیر عمل می‌کنند درختانی که در خاک ثابت مانده‌اند به منزل یک گردگیر کاشته شده در زمین نقش خود را ایفا می‌‌کنند طی بررسی‌های به عمل آمده یک هکتار از فضای سبز که حدود 200 درخت در آن کاشته شده باشد تا 68 تن از گرد و غبار را در هر بارندگی در خود جذب می‌کند کاملا واضح است که با وجود چنین درختانی زدودن 68 تن گردو غبار رایگان خواهد شد در صورتی که بدون این درختان باید هزینه بسیاری را برای این کار اختصاص داد. 
درختان مؤثر در جذب گرد و خاک: عرعر (آیلان)- زالزالک- ژینکو- چنار- لیلکی آمریکایی- ماگنولیا- بید مجنون- اقاقیا- داغداغان می‌باشند. 

آلودگی‌های شیمیایی

همه روزه هزاران کارخانه میلیون‌ها وسیله نقلیه و بی‌شمار فعالیت‌های آلوده‌کننده جو صدها نوع از آلوده‌کننده‌های شیمیایی را وارد هوای تنفسی می‌کند، برگ درختان توانایی جذب آلودگی در مقادیر کم و ریشه گیاهان به کمک فیلتر کربن فعال توانایی دفع آلودگی تا حد بسیار بالاتری را دارا هستند. این فیلترها در اطراف ریشه‌های گیاه قبل از آنکه آلودگی تجمع پیدا کند آنها را از بین برده و باعث کاهش آلودگی می‌شوند تحقیقات نشان داده که گیاهان هوا را از آلودگی گازهایی مانند فرمالدئید و بنزن پاک می‌کنند.