در اردیبهشت سال‌جاری معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه با دستور مقام معظم رهبری روند ثبت نام و حضور اتباع افغانستانی در مدارس ما با قوت بیشتری دنبال شد، گفت: در حال حاضر بیشتر از550 هزار دانش آموز اتباع در کنار دانش آموزان ایرانی در حال تحصیل‌اند. رضوان حکیم‌زاده با اشاره به آخرین روند جذب بازماندگان از تحصیل و آموزش اتباع خارجی در ایران با بیان اینکه با دستور مقام معظم رهبری روند ثبت‌نام و حضور اتباع افغانستانی در مدارس ما با قوت بیشتری دنبال شد، اظهارکرد: با پیگیری دولت در سال گذشته، وزارت آموزش و پرورش یک کار مشترک با وزارت کشور انجام داد و بر اساس آن فرصتی برای کودکان فاقد مدارک هویتی که امکان ثبت نام نداشتند فراهم شد تا در مدارس ثبت نام کنند.
او افزود: در حال حاضر بیشتر از 550 هزار دانش‌آموز اتباع در کنار دانش آموزان ایرانی در حال تحصیل‌اند که 320 هزار نفرشان در مقطع ابتدایی قرار دارند. اگر تراکم هر کلاس را 30 نفر در نظر بگیریم، این تعداد دانش‌آموز نیازمند بیش از 10 هزار معلم هستند. در حالی که ما مجوز نداشتیم حتی یک معلم به دوره ابتدایی اضافه کنیم و یک ریال هم از منابع داخلی و بین‌المللی برای آموزش این تعداد اتباع خارجی دریافت نکردیم، اما با ایثار معلمان و تمهیدات اندیشیده شده این تعداد دانش‌آموز تبعه خارجی که عمدتا اهل افغانستان‌اند، به مدارس آمدند. به گفته معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، آموزش حق همه کودکان است، ما تلاش خود را برای فراهم شدن تحصیل کودکان اتباع حتی آن دسته که مدارک هویتی ندارند به‌کار گرفته‌ایم و امیدواریم روزی دانش آموزان افغان احساس تفاوتی با دانش آموزان ایرانی نداشته باشند.
حکیم‌زاده با بیان اینکه طبق بررسی‌های آماری حدود 142هزار کودک بازمانده از تحصیل در سال تحصیلی جاری شناسایی شدند، گفت: کمیته انسداد مبادی بی‌سوادی در معاونت ابتدایی مستقر است. طی چهار سال گذشته 143 هزار بازمانده را جذب کردیم و سال قبل نیز 30 هزار و 800 هزار بازمانده با کمک راهبران آموزشی جذب شدند و به مدرسه برگشتند.
کارنامه «طرح فرمان» و مشکلات ادامه‌دار
اردیبهشت 1394بود که طرحی موسوم به «طرح فرمان» از سوی رهبری، برای حمایت از حق تحصیل کودکان مهاجر و بازمانده از تحصیل صادر شد. بر اساس این طرح باید، همه کودکان مهاجر افغانستانی، چه آنها که دارای شرایط قانونی حضور در ایران هستند و چه آنها که مدارک قانونی ندارند در مدارس دولتی ثبت‌نام شوند. در متن این دستور آمده است: «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.»
با این حال و با گذشت سه سال از اجرای این طرح همچنان خبر می‌رسد، تعداد زیادی از کودکان مهاجر، به دلایلی چون نداشتن کارت اقامت یا کارت هویت امکان ثبت نام در مدارس را پیدا نکرده‌اند یا چون باید بابت ثبت نام هزینه‌های سنگین پرداخت کنند، عطای رفتن به مدرسه را به لقایش می‌بخشند. دردسرهایی که به هیچ وجه با شرایط زندگی این کودکان که اغلب در زمره خانواده‌های کم درآمد و دارای شرایط دشوار هستند، جور در نمی‌آید. یک فعال حقوق کودک و رئیس هیات مدیره موسسه «رویش نهال جوان» که از جمله مراکز کاهش آسیب در حوزه کودکان کار و خیابان است و سال‌هاست در منطقه فرحزاد با خانواده‌های مهاجر در ارتباط است، با اعلام این نکته که مساله ثبت نام کودکان مهاجر، امسال با چالشی تازه‌تر مواجه شده است، گفت: خیلی از خانواده‌هایی که این روزها با مشکل ثبت نام فرزندانشان مواجه‌اند، از جمله خانواده‌هایی هستند که از طرح آمارگیری(آمایش) مهاجران به‌دلیل نبود اطلاع‌رسانی مناسب جا مانده‌اند. دفاتر کفالت به این خانواده‌ها اعلام کرده‌اند که چون اسم شما در سایت نفوس و آمارگیری ثبت نشده، بنابراین نمی‌توانیم برای کودکان کارت آبی تحصیلی صادر کنیم.
اطلاع‌رسانی به مهاجران، ضعیف است
کیهان ضیایی‌مهر در پاسخ به این سوال که چرا این خانواده‌ها در موعد مقرر به دفاتر کفالت برای ثبت اطلاعاتشان مراجعه نکرده‌اند تا امروز فرزندانشان از کارت حمایت تحصیلی برخوردار شوند، افزود: اغلب اینها اطلاعی از زمان ثبت نام‌شان در سایت یا شبکه نفوس نداشتند و باید اطلاع‌رسانی لازم در این موارد به خوبی انجام شود که معمولا این اتفاق نمی‌افتد. او ادامه داد: در همان زمانی که دفاتر کفالت اعلام کردند از طریق سایت اقدام به ثبت نفوس و آمارگیری از مهاجران می‌کند، موسسه ما از خانواده‌ها دعوت کرد و به آنها اطلاع‌رسانی شد که در موعد مقرر به این دفاتر مراجعه کنند و به این شکل آگاه شدند.
هرچند اغلب این خانواده‌هایی که در ایران حضور دارند، در زمره دوستانی هستند که اصطلاحا به‌صورت غیرقانونی وارد کشور شده‌اند و گاهی دارای مدارک هویتی نیستند و می‌ترسند به این دفاتر مراجع کنند. برخی از آنها افرادی هستند که پاسپورت دارند، اما چون مبلغ لازم برای تمدید پاسپورت را نداشتند، احتمالا از ترس رد مرز شدن، به دفاتر کفالت مراجعه نکرده‌اند. ضیایی مهر ادامه داد: اینکه بخواهیم خانواده را در جاماندن از تحصیل کودکشان، مقصر جلوه دهیم و بگوییم، چرا در زمان ثبت نام نفوس مراجعه نکردید، خطاست. به فرض که خانواده به هر دلیل فراموش کرده یا نتوانسته به دفاتر کفالت مراجعه کند، دانش آموز چه گناهی کرده که باید از تحصیل باز بماند؟! این کودکان به هر دلیلی اکنون در زمره مهاجران هستند و قانون باید از آنها که امروز ساکن این کشور هستند حمایت کند.
کمبود ظرفیت مدارس و شهریه‌های 700هزارتومانی!
رئیس هیات مدیره موسسه رویش ضمن اشاره به رویکرد مثبت «طرح فرمان»، درباره چالش‌های فراروی اجرای این طرح در حمایت از دانش آموزان بازمانده از تحصیل گفت: نبود ظرفیت‌سازی مدارس برای جذب دانش آموزان یکی از مشکلات جدی این طرح است. وقتی یک قانونی تصویب می‌شود، اول باید ببینند که چقدر ظرفیت اجرا دارد. مدارس ما به اندازه یک لیوان جا داشتند، اما ما می‌خواستیم یک پارچ را پر کنیم. در منطقه فرحزاد که تعداد کودکان کار و بازمانده از تحصیل بالاست ما به شدت با کمبود ظرفیت مدارس در جذب دانش آموزان بازمانده از تحصیل مواجه بودیم. از سوی دیگر یکی از مشکلات عمده ما در بحث ثبت نام کودکان کار، شهریه‌ای است که از بچه‌ها مطالبه می‌کنند. به گزارش خبرآنلاین، ضیایی مهر افزود: این شهریه‌ها در مقطع دبیرستان، گاهی به حدود 700 هزار تومان هم می‌رسد.
