در شهر #کرمان بنایی جالب و بدون هیچ گونه حصاری وجود دارد که اطراف آن را درختان سرو کاج فرا گرفته است. این بنا باسقف گنبدی شکلش سالیان سال پابرجاست و خوشبختانه هنوز تخریب نشده و یکی از مهمترین جاذبه های #گردشگری کرمان است که همه مسافران و گردشگران مهمان درر این شهر حتما به بازدیدش خواهند رفت.
نکته جالب آن این بنای ارزشمند که به گنبد جبلیه شهرت دارد بسیاری کارشناسان و محققین را مجذوب خود ساخته اما هنوز سرگذشت واقعی خود را بیان نکرده است.
کارناوال امروز میهمان شهر کرمان و گنبد جبلیه است و سفری مفید و لذتبخش را در پیش خواهد داشت.
همراه کارناوال به کرمان بیایید.
به سمت گنبد جبلیه…
وقتی از مردمان شهر کرمان راجع به جاذبه های شهرشان میپرسی، نام گنبد جبلیه یا گنبد گبری را حتما خواهی شنید و بسیار با شور و هیجان از آن تعریف می کنند. گویا در محوطه اطراف این بنا گاهی مراسم نوروزی و … برگزار می شود و کرمانی ها را دور هم جمع می کند.
به سمت شرق این شهر حرکت می کنیم. در کنار محوطه گنبد جبلیه متوقف می شویم و به سمت بنا می رویم. ساختمانی هشت ضلعی با گنبدی آجری. اطرافش بنای دیگری به چشم نمی آید و گنبد جبلیه یکه و تنها و کمی غریبست.
ساختمانی با این معماری و با این صلابت در این نقطه از کرمان چه می کند؟
چه کسی و برای چه آن را بنا نهاد؟ و…
قدمت گنبد جبلیه
گنبد جبلیه رازش را درسینه پنهان کرده و سرگذشت واقعی خود را بیان نمی کند و موجب آن شده تا کارشناسان تاریخهای متفاوتی را از این بنا، عنوان کنند.
تاریخ دقیق ساخت بنا مشخص نیست اما از ساختار آن می توان حدس زد که در اوخر #دوره ساسانی ساخته و اوایل دوره اسلامی مرمت شده و یا معماران اوایل دوره اسلامی آن را با الهام از معماری دوره ساسانی بنا کرده اند.
برخی بر این باورند که اینجا مکان یک #آتشکده بوده ، در حالی که معماری آن با سختار یک آتشکده تناسب ندارد . عده ای هم می گویند آرامگاه یکی از زرتشتیان بوده است و مربوط به اواخر دوره ساسانی. اما به اینکه بنا مربوط به عهد #سلجوقیان می باشد نیز اشاره شده است. با توجه به اینکه به این گنبد ، گبری هم می گویند بر این مبنا میتوان قدمت بنا را به قبل از اسلام نسبت داد.
جالب است نظر سر پرسی سایکس که یک ژنرال، نویسنده، و جغرافیدان انگلیسی بود را در مورد این بنا بدانید. او که در حدود سال 1900 میلادی کنسولگری انگلیس در کرمان را راه اندازی کرد ، در مورد گنبد جبلیه می گوید :
«از قبرستان که رد می‌شوید یک ساختمان هشت ضلعی سنگی خواهید دید که گنبدی به شکل دو هلال بر آن قرار گرفته و قطر داخل آن 18 فوت و هر طرفی نیز 18 فوت و نوک آن اجری و منتهی الیه آن دایره می‌باشد. این محل را جبلیه می‌نامند و تنها ساختمان سنگی کرمان همین گنبد جبلیه است.»
در سال 1316گنبد جبلیه توسط وزارت فرهنگ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال 1383 پس از مرمت تبدیل به گنجینه جبلیه ( کتیبه‌های تاریخی ) شد.
نگاره قدیمی بنا پیش از مرمت
معماری گنبد جبلیه
گنبد جبلیه به صورت 8 ضلعی و از سنگ ساخته شده و عرض پی آن نیز در پایه به 3 متر می‌رسد. در هر ضلع این بنا هشت در به عرض دو متر قرار دارد، در حال حاضر به خاطر استحکام بنا هفت در را با سنگ پوشانده اند و تنها یک در را باز نگه داشته اند.
سقف گنبد از آجر ساخته شده و داخل آن ظاهرا تزیینات گچبری داشته که قسمت بالای آن ریخته و قسمت پایین بنا اگر تزییناتی هم داشته از بین رفته است. مصالح به کار رفته در دیوارها سنگ لاشه با ملات گچ از بیرون و آهک از داخل است.
جالب است که در ساخت این گنبد از شیر شتر به جای آب استفاده شده که صاحب نظران دلیل استحکام این بنا را استفاده از شیر شتر میدانند، البته برخی از کارشناسان و صاحب نظران این مورد را رد کرده و نپذیرفته اند.
نکته ی جالب دیگر در مورد این بنا این است که تنها ساختمانی در کرمان است که تماما از سنگ ساخته شده است.
کتیبه های گنجینه جبلیه
کتیبه مسجد آبدر اشکان یکی از کتیبه های موجود در این گنجینه است که مربوط به بنای یادبود یک مسجد در ارتفاعات شمال شهر رابر آبادی آبدر اشکان ( اشکون ) در شهرستان بافت است که برروی قطعه سنگی طبیعی و به خط کوفی حک شده است .
همچنین کوچکترین سنگ قبر کشف شده در کرمان که در گنبد جبلیه قرار دارد ، در سال 1377 توسط فردی با نام وسط احمد ایلاقی که از کشاورز دهستان قائم آباد بود ، کشف و تحویل سازمان میراث فرهنگی استان کرمان شد. این سنگر قبر کوچک ابعای در حدود 26 در 22 سانتیمتر دارد و کتیبه ی آن دارای دو بخش است ؛ یکی نوار حاشیه ای و دیگری نوشتار وسط که در یک کادر قرار گرفته است. حایه کتیبه که از قسمت پایین گوشه سمت راست شروع می شود ، شامل آیه 18و بخشی از آیه 19سوره مبارکه آل عمران است.
از دیگر کتیبه ها می توان به کتیبه وقف آتشکده روستای قناتغستان اشاره کرد . این وقف نامه که مربوط به سال 1282 هجری قمری است ، بعد از تخریب آتشکده ، توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی استان کرمان به این سازمان منتقل شد و هم‌اکنون در این گنجینه نگهداری می‌شود.
و بیش از 120 قطعه سنگ حجاری شده مربوط به دوره های مختلف تاریخی، از جمله سنگ هزار ساله رابر، سنگ مقبره خواجه اتابک مربوط به دوران سلجوقی و سنگ قبر میرزا آقاخان، پسر میرزا احمد علی خان وزیری نویسنده تاریخ کرمان و چندین نمونه وقف سنگی و … اشاره کرد.
دسترسی و بازدید از کنبد جبلیه کرمان
آدرس: ایران. کرمان.
گنبد جبلیه در دامنه کوههای مسجد صاحب الزمان و خیابان زریسف و در شرقی ترین قسمت شهر کرمان قرار دارد. ساختمان بیرونی بنا را در هر زمان که بخواهید امکان بازدید وجود دارد اما اگر قصد بازدید از گنجینه جبلیه و فضای داخل آن را دارید باید روزهای غیر تعطیل به این مکان بروید.
سخن کارناوال
دوست کارناوالی عزیز آیا شما از گنبد جبلیه کرمان بازدید کرده اید؟ آیا موفق به دیدن موزه آن شده اید؟ نظر شما راجع به این بنا چیست؟
نظرات و تجربیات خود را با کارناوال در میان بگذارید تا دیگر دوستان همراه نیز از آن بهره مند شوند.