آیا از تاثیر پروبیوتیک ها بر حافظه خبر دارید؟ بگذارید با این سوال شروع کنیم. آیا شده وارد اتاق شوید و همان لحظه فراموش کنید برای چه آمده‌اید؟ یا مثلا یادتان برود دسته کلید را کجا جا گذاشته اید یا برای بار دهم در روز یک یادداشت را بخوانید؟ اگر این چنین است متاسفانه شما از ضعف حافظه رنج می‌برید و این موضوع برای هرکسی در مقطعی از زندگی اتفاق می‌افتد. حافظه فرآیند پیچیده‌ای است که مغز از آن برای کد دادن، ذخیره کردن، محافظت و احیای تمام اطلاعاتی که روزانه دریافت می‌کنیم استفاده می‌کند. برخی از خاطره‌ها در لحظه وارد مغز ما شده اما به سرعت و در کسری از ثانیه از مغز خارج می‌شوند و برخی دیگر تا آخر عمر خارج نشده و باقی می‌مانند. حافظه به ما کمک می‌کند تا یاد بگیریم، به خاطر بیاوریم، با دنیا تعامل کنیم و با افراد دیگر وارد رابطه شویم. اگر حافظه خود را از دست بدهیم، نمی‌توانیم هیچ اطلاعاتی از زندگی خود یا دنیای پیرامون را در ذهن زنده کنیم. در واقع وجود حافظه برای سلامت و شادی ما ضرورت دارد، طوری که متخصصان همیشه تقویت آن را توصیه کرده‌اند. تمرینات جسمانی، بازی‌های ذهنی، مکمل‌های غذایی، برنامه‌های غذایی ویژه و خواب کافی می‌توانند حافظه شما را نیرومندتر کنند. امروزه محققان به تاثیر پروبیوتیک ها در تقویت حافظه به عنوان نیروگاهی جدید اشاره می‌کنند.
در روده هر انسان یک مغز وجود دارد
بدن ما میزبان 100 تریلیون میکروب (خوب و بد) است که میکروبیوم را تشکیل می‌دهند. میکروبیوم اکوسیستم تشکیل شده از باکتری‌هایی است که با سلول‌های بدن همکاری می‌کنند. اغلب این میکرو ارگانیسم‌ها در روده ما سکونت دارند، جایی که موجب تولید ویتامین‌ها می‌شوند، سیستم ایمنی بدن را تنظیم می‌کنند، باعث تقویت هاضمه می‌شوند، التهاب‌های موقت را کاهش می‌دهند، قند خون را تنظیم کرده و به جذب مواد مغذی کمک می‌کنند.
طبق یافته‌های داشمندان باکتری‌های موجود در روده می‌توانند تاثیر زیادی بر ذهن ما داشته باشند. روده، که اغلب به آن ذهن دوم می گویند محل تجمع سیستم عصبی است؛ شبکه‌ای گسترده متشکل از میلیون‌ها نورون (یاخته عصبی) که پیغام‌هایی را فرستاده و دریافت می‌کنند و به حس‌های ما (بهتر است بگوییم احساسات روده) پاسخ می‌گویند.
امروزه مطالعات نشان می‌دهند که پروبیوتیک ها (همان باکتری‌های خوب) در روده که وظیفه تولید حجم اعظم سروتونین را دارند، به همراه سایر مواد شیمیایی مهم مغز، پیغام‌ها و مواد شیمیایی را به مغز می‌فرستند و احتمال می‌رود این امر روی حافظه تاثیر داشته باشد.
در مطالعه‌ای که روی حیوانات انجام شده محققان متوجه شدند که مکمل‌های پروبیوتیکی به کمک رشد مضاعف باکتریایی از بروز ضعف حافظه در موش‌ها پیشگیری کرده یا حتی آن‌ها را درمان می‌کنند. در مطالعه‌ای دیگر مشخص شد که میکروبیوم‌های نامتعادل در موش‌ها با سطوح تغییر یافته‌ی BDNF (عامل نورون‌زایی مشتق شده از مغز) ارتباط دارند.
تحقیقاتی که روی انسان‌ها صورت گرفته هم نتایج مشابهی دارد. داوطلبان مرد شرکت کننده در این مطالعه که به مدت چهار هفته پربیوتیک مصرف کردند و چهار هفته دیگر با پلاسبو تحت مطالعه قرار گرفتند (در حالی که نمی‌دانستند کدام دارو را مصرف می‌کنند)، در چهار هفته اول امتیاز بیشتری در آزمون‌های حافظه کسب کردند و در دوره دریافت پروبیوتیک نسبت به دوره دریافت پلاسبو استرس و اضطراب کم‌تری داشتند.
از این مطالعه می‌توان این طور نتیجه گرفت که باکتری مفید در روده با مغز ما در تعامل است و روی آن تاثیر می‌گذارد، اما چگونه؟
راندن در بزرگراه مغز – روده
عصب واگ Vagus Nerve یک بزرگراه عصبی خیلی وسیع است که از ریشه مغز تا قسمت شکم کشیده می‌شود. محققان پی برده‌اند که میکروب‌های موجود در روده می‌توانند پیام‌ها و مواد شیمیایی مغزی مهم را از طریق عصب واگ به مغز منتقل کنند، این پیام‌ها و مواد شیمیایی تمام آن چیزهایی هستند که روی تفکر، احساس و حافظه ما تاثیر می‌گذارد.
برای اثبات این موضوع محققان نشان دادند که قطع عصب واگ باعث قطع ارتباط باکتری با مغز می‌شود. آن‌ها شاهد افزایش فعالیت ماده شیمیایی گاما آمینوبوتیریک اسید GABA در هیپوکاموس مغز موش‌هایی که Lactobacillus rhamnosus مصرف کردند بودند. هیپوکاموس مرکز ذخیره اطلاعات و حافظه در مغز است اما تا زمانی که عصب مغز آسیب ندیده باشد. در این مطالعه تغییری در مغز موش‌هایی که عصب‌های واگ آن‌ها جدا شده بود و از پروبیوتیک مشابه تغذیه کرده بودند، مشاهده نشد.
علاوه بر تاثیری که مواد شیمیایی روی مغز دارند، میکروب‌های بسیاری هم وجود دارند که به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کرده و از سلول‌های مغزی در مقابل استرس اکسیداتیو که باعث بروز مشکلات حافظه به ویژه در بزرگسالان می‌شود، محافظت می‌کنند.
چطور بفهمیم پروبیوتیک ها کافی هستند؟
یک میکروبیوم متعادل و ضروری برای حفظ سلامت بدن از 85% میکروب خوب و 15% میکروب بد تشکیل می‌شود. این توازن خوب میکروبیال به راحتی توسط عواملی مثل رژیم غذایی، استرس، بالا رفتن سن و آنتی‌بیوتیک‌های موجود در مواد غذایی و داروها، مصرف بیش از حد محصولات آنتی باکتریال و آلاینده‌های پنهان در مواد غذایی به هم می‌ریزید. بنابراین اولین اقدام این است که اولویت را به اکثریت یعنی 85% میکروب خوب بدهید.
حافظه ما هویت ما را شکل می‌دهد، آنچه که هستیم و آنچه در هر ثانیه از زندگی آینده خواهیم بود! بنابراین مصرف پروبیوتیک ها ی با کیفیت برای حفظ خاطرات ارزشمند زندگی ضروری است.
