دکتر عبدالرضا روئین‌تن؛ فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
داشتن شکم صاف، مسئله‌ای است که امروزه بسیاری از افراد با انجام ورزش‌های منظم و یا روش‌های کنترل وزن به وسیله رژیم‌های تغذیه و سبک زندگی تلاش می‌کنند تا بدست بیاورند.
گاهی اوقات این روش‌ها نمی‌توانند کارساز باشند و افراد به اهداف مطلوب خود نمی‌رسند.
شکم یکی از نواحی است که چاقی و چربی اضافی بدن در آن ناحیه بیشتر به چشم می آیدو برای افراد از لحاظ زیبایی و تناسب اندام ناخوشایند است.
به همین دلیل خیلی‌ها دنبال انجام جراحی زیبایی شکم هستند.
روزگاری بحث اضافه وزن و راه‌های خلاصی از آن، بیشتر در بین خانم‌ها رواج داشت تا آنجا که نقل هر مجلسی که چند خانم در آن حضور داشتند، روش‌های مختلف رژیم‌های لاغری بود.
این روزها اما، این بحث‌ها به گعده‌های آقایان هم راه پیدا کرده و از آنجا که نشستن پشت میزکار و فرمان اتومبیل و کم‌تحرکی گریبان بیشتر آقایان را هم گرفته است، بیشتر آنان دچار مشکل در آفساید بودن سایز کمر مواجه هستند.
از سوی دیگر هستند افرادی که با وجود وزن متعادل به‌دنبال اندام متناسب (شما بخوانید لاغر افراطی) هستند.
همه اینها باعث شده بازار تیغ تیز جراحی رونق بگیرد و تبلیغات لیپوساکشن اندام‌های مختلف بدن، همه جا به چشم بخورد.
متأسفانه بسیاری از افراد هم بی‌آنکه به عوارض و مشکلات بعد از این جراحی‌ها آگاه باشند، تنها برای رسیدن به وزن و تناسب اندام دلخواه فکر می‌کنند آسان‌ترین و بی‌دردسرترین راه را انتخاب کرده‌اند و خود را به تیغ جراحی می‌سپارند.
دکتر عبدالرضا روئین تن که سال‌هاست فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می‌باشند به کلیه موارد، مشکلات، عوارض و روش‌های جراحی برداشت چربی‌های شکمی می‌پردازندو توضیحات جامع و کاملی را در اختیار خوانندگان ماهنامه دنیای سلامت قرار می‌دهند.
پیکر تراشی از افسانه تا واقعیت؟
در قرن حاضر و به‌ویژه دهه اخیر زندگی ماشینی، فقدان تحرک و تغییر شیوه زندگی و عادات غذایی نامناسب مقوله چاقی را به یک معضل شایع و فراگیر تبدیل نموده است.
اگرچه معضل چاقی مقوله‌ای گسترده و ناشی از تعامل علت‌های مختلف است اما به‌طورکلی به دو گروه چاقی موضعی و چاقی فراگیر تقسیم می‌شود که هرکدام آسیب‌شناسی و راهکارهای درمانی متفاوتی دارند.
در رویکرد تشخیصی به مقوله چاقی از شاخص جرم بدن BMI) BODY MASS INDEX) استفاده می‌شود.
شاخص جرم بدنی بیانگر ارتباط وزن و قد بیمار است و از فرمول زیر محاسبه می‌شود:
به‌عنوان‌مثال در فردی با وزن Kg 80 و قد cm 168:
محدوده طبیعی شاخص جرم بدنی بین 18 - 25 می‌باشد. بنابراین بیمار فوق در محدوده اضافه‌وزن (OVERWEIGHT) قرار می‌گیرد.
چنانچه BMI شما در محدوده 30 - 35 باشد در محدوده چاقی (OBESITY) و چنانچه بالای 35 باشد در محدوده چاقی مفرط یا بیمارگونه (morbid obesity) قرار دارید.
BMI بالاتر از 30 - 35 به معنای چاقی فراگیر بود و مستلزم بررسی‌های تشخیصی مرتبط، رژیم غذایی کم‌کالری و فعالیت‌های ورزش متناسب در جهت کاهش وزن کلی بیمار می‌باشد و در صورت عدم پاسخ اعمال جراحی کاهش وزن (BARIATRIC) جهت بیمار ضرورت می‌یابد.
معضل چاقی موضعی (لیپودیستروفی)
چنانچه تجمع چربی در نواحی موضعی بدن و BMI شما در محدوده طبیعی قرار داشته باشد شما دچار معضل چاقی موضعی هستید.
تجمع بافت چربی اضافی به‌صورت موضعی موجب بدشکلی فرم بدن شده و تناسب‌اندام فرد را دچار مشکل می‌کند.
واژه یا اصطلاح پیکر تراشی (BODY CONTOURING) مقوله‌ای کلی و مشتمل بر کلیه روش‌های جراحی و غیر جراحی است که به‌منظور رفع چاقی موضعی و فرم دهی به اندام‌ها و برقراری تناسب‌اندام در فرد بکار می‌رود.
مطالعات نشان می‌دهد که انجام این روش‌ها در افراد مناسب موجب برقراری مجدد تناسب‌اندام، بهبود تحرک و شرکت در فعالیت‌های ورزشی و اجتماعی و افزایش اعتمادبه‌نفس و بهبود تصویر ذهنی بیمار نسبت به خود (SELF IMAGE) می‌گردد.
طبقه‌بندی چاقی موضعی
بیماران دچار چاقی موضعی یا لیپو دیستروفی به 3 گروه تقسیم‌بندی می‌شوند:
تیپ 1: بیماران جوان که پوست سفت و انعطاف‌پذیر داشته و ناهمواری پوستی ندارند.
تیپ 2: بیمارانی که دچار چاقی‌های فراگیرتر دورتادور تنه و اندام‌ها بوده پوست نسبتاً شل‌تر و ناهموار دارند.
تیپ 3: بیمارانی که علاوه بر بافت چربی شلی و افتادگی بیش‌ازحد پوست‌دارند.
در بیماران گروه اول عموماً انجام روش‌های کم تهاجمی و در گروه 3 انجام اعمال جراحی و برداشتن پوست اضافه ضرورت می‌یابد.
سلولیت چیست؟
سلولیت به فرورفتگی و برجستگی‌های موضعی پوست به‌ویژه در ناحیه ران و باسن اطلاق می‌شود.
اگرچه علت دقیق آن مشخص نیست اما ظاهر به دلیل اتصالات سطحی پوست به لایه‌های چربی و فاشیای (غلاف) زیرین رخ می‌دهد که می‌تواند ناشی از عوامل هورمونی یا وراثتی هم باشد.
تاریخچه پیکرتراشی (بادی کانتور)
ژرارد ایلوز (G.ILLOUZ) فرانسوی اولین پزشکی بود که دردهه 80 میلادی اقدام به انجام برداشت چربی موضعی با استفاده از دستگاه مکش و کانولارهای ابتدایی نمود.
هرچند تکنیک اولیه ایلوز محدودیت‌های زیادی داشت اما به ظهور ایده اولیه لیپوساکشن یا لیپوپلاستی انجامید که طی سال‌های بعد دستخوش پیشرفت‌های بیشتری شد در این روش ابتدا تزریق مایع تامسنت جهت بی‌حسی و جلوگیری از خونریزی انجام‌شده و سپس سلول‌های چربی با استفاده از نیروی مکش تخلیه می‌شوند.
فناوری‌های مختلفی نظیر استفاده از نیروی محرکه (POWER) لیزر، اشعه مافوق صوت (اولتراسوند)، مادون صوت اینفراسونیک به کمک لیپوساکشن سنتی آمدند که ماحصل آن انواع و اقسام دستگاه‌ها بانام‌های تجاری مختلف بود.
طبقه‌بندی چاقی موضعی
برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین دستگاه‌های حال حاضر دنیا جهت انجام لیپوساکشن یا لیپوپلاستی عبارتند از:
* لیزر لیپولیز (با استفاده از انرژی گرمایی ناشی از پرتو لیزر)
* اولتراسونیک (انرژی حاصله از امواج مافوق صوت)
* لیپوماتیک (انرژی حاصله از ارتعاش مکانیکی و پمپ هوا)
* VASER LIPO ویزر لایپو (نسل جدید امواج اولتراسوند)
علیرغم اختلافات کلی در مکانیزم تولید انرژی لازم جهت برداشت و تخلیه بافت چربی، اکثر مطالعات نشان می‌دهد که نتیجه نهایی فن‌آوری‌های بکار رفته اختلاف معنی‌داری نداشته و مهم‌ترین عامل در دستیابی به نتیجه مطلوب، مهارت جراح انجام‌دهنده
و رعایت موازین و اصول علمی و تکنیکی ضروری مرتبط است اهداف اصلی درمان عبارت است از:
1- تخلیه و برداشت کافی بافت چربی اضافی از نواحی آناتومیک موردنظر
2- دستیابی به نتیجه‌ای هموار و یکدست که به بهبود زیبایی بیمار بیانجامد.
3- ایمنی بیمار و جلوگیری از آسیب به بافت‌ها و عناصر حیاتی مجاور
4- کمک به حفظ انسجام پوست و جلوگیری از افتادگی و شلی آن
انواع خاص چاقی موضعی آندروئیدی
از انواع چاقی‌آندروئیدی، برخی گونه‌های آن که در ادامه آمده اند می‌تواند نشان‌دهنده عوارض خاص باشند.
1- چاقی کامل بالاتنه: اغلب اوقات این فقط به این معنی است که فرد بیش از حد می‌خورد و به اندازه کافی ورزش نمی‌کند. اگر هیچ‌یک از اینها برای کاهش وزن کمک‌تان نکرد، شاید وقت آن باشد که به پزشک مراجعه کنید.
2. چاقی در مرکز شکم (زیر شکم): این معمولا ناشی از افزایش ناگهانی هورمون استرس، یعنی کورتیزول، و افسردگی و اضطراب است. ورزش و شیوه‌های تسکین استرس می‌تواند مفید باشد.
3. چاقی پایین‌تنه: برای زنانی که چاقی‌شان از این الگو تبعیت می‌کند، ضروری است که تمرین‌های استقامتی پایین‌تنه را انجام دهند. برای اطمینان از حذف چربی به‌طور موثر، ورزش قلبی عروقی مهم است.
4. چاقی ورم شکم: این می‌تواند ناشی از مصرف بیش از حد الکل یا مشکلات تنفسی باشد.
5. چاقی پایین‌تنه که ران‌ها را نیز در بر می‌گیرد: این چاقی‌اغلب در کسانی وجود دارد که باردار هستند. این چاقی بعد از بارداری به مرور از بین می رود.
6. شکم بزرگ و برآمده با چربی در انتهای کمر: این نوع بدن مانند شماره 1، اغلب ناشی از عدم تحرک است.
برای این نوع بدن، به‌طور ویژه مهم است که سطح قند خون را ثابت نگه دارید. مدت طولانی را بدون خوراک سپری نکنید، و در وعده‌های کوچک و مکرر بخورید.
اساسا، هر چه درباره الگوی توزیع چربی بیشتر بدانید، آسان‌تر می‌توانید برنامه ورزش‌تان را برای کاهش وزن اصلاح کنید.
البته، مهم است که با یک پزشک صحبت کنید تا مطمئن شوید علت‌چاقی به هم خوردن توازن هورمونی یا عوامل ژنتیکی دیگر نیست.
پیکرتراشی در چه نقاطی از بدن انجام می‌شود؟
برداشت چربی تقریباً در هر نقطه‌ای از بدن امکان‌پذیر است.
عوامل هورمونی موجب تفاوت‌هایی در الگوی تجمع چربی در خانم‌ها و آقایان می‌گردد.
بطوریکه در خانم‌ها عمدتاً در پهلوها ران و باسن (الگوی گلابی) و در آقایان عمدتاً در نواحی مرکزی شکم و بالای کمر (الگوی سیب) مشاهده می‌شود.
شایع‌ترین نواحی پیکرتراشی شامل شکم پهلوها، ران، بازو، غبغب پشت و کمر سینه‌ها و ساق پا می‌باشد.
این عمل در چه افرادی قابل انجام نیست؟
بیمارانی که دچار چاقی مفرط یا اضافه‌وزن قابل‌ملاحظه بوده و قادر به کاهش وزن مطلوب نمی‌باشند.
بیماران جوانی که هنوز به سن رشد کامل نرسیده‌اند.
بیمارانی که دچار مشکلات قلب و عروق یا بیماری‌های سیستمیک بدنی یا اختلالات انعقادی هستند.
افراد باسابقه مشکلات اعصاب و روان، افسردگی یا دچار دیس مورفیسم بدنی (BDD) که تصور ذهنی صحیحی از بدن خود نداشته یا انتظارات غیرمعمول و غیرواقعی از عمل جراحی دارند.
در افرادی که به مصرف الکل، سیگار، دخانیات و مواد مخدر اعتیاددارند احتمال بروز عوارض افزایش می‌یابد.
چه افرادی کاندید مناسب این عمل هستند؟
افرادی که دچار چاقی موضعی هستند و شاخص جرم بدنی (BMI) طبیعی دارند.
افرادی که وزن ثابت داشته و پس از عمل نیز قادر به حفظ وزن خود در محدوده طبیعی هستند.
افرادی که از سلامت جسمی و روانی مطلوب برخوردارند.
افرادی که انتظارات معقول و واقعی از انجام عمل دارند.
افرادی که قادر به انجام آموزش‌ها و مراقبت‌های قبل و بعد از عمل جراحی باشند.
فرآیند جراحی
پس از انجام مشاوره و گزینش صحیح بیمار فرآیندهای جراحی در اتاق عمل (مراکز مجهز بیمارستانی یا مراکز جراحی محدود) که واجد امکانات کامل بیهوشی جراحی و مراقبت‌های ویژه باشد صورت می‌پذیرد پس از علامت‌گذاری نواحی موردنظر در وضعیت ایستاده جراح و بیمار به یک جمع‌بندی کلی در مورد ابعاد و میزان برداشت چربی در مناطق مختلف می‌رسند.
معمولاً عمل جراحی تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی با یا بدون تجویز آرام‌بخش قابل انجام است ابتدا تزریق با انفیلتراسیون محلول موسوم به تامسنت انجام می‌شود که علاوه بر بی‌حسی موضعی از خونریزی جلوگیری کرده و تا حدی به جدا شدن و تجزیه بافت چربی کمک می‌کند سپس با استفاده از منابع انرژی مختلف که قبلاً توضیح داده شد و با استفاده از کانولاهایی به ابعاد مختلف بافت چربی شکسته شد و توسط منبع مکش (ساکشن) از موضع تخلیه می‌گردد.
برش‌های مورداستفاده در محل ورود کانولا قطری در حدود 2-3میلی‌متر دارند که معمولاً خودبه‌خود بسته‌شده و اسکار خاصی بجای نمی‌گذارد میزان تخلیه چربی بسته به جراح و تکنیک‌های مربوطه و موضع عمل متفاوت است اما اکثر جراحان در هر جلسه تخلیه بیش از 5-6 لیتر را توصیه نمی‌کنند.
مراقبت‌های پس از عمل
عمل لیپوپلاستی معمولاً به‌صورت سرپایی و BDAY CARE بدون نیاز به بستری شبانه انجام می‌شود پس از انجام پانسمان اولیه در اتاق عمل لگن مخصوص به بیمار پوشانده می‌شود که ترجیحاً بمدت 4- 3 هفته ادامه خواهد یافت.
تعویض پانسمان‌ها در صورت لزوم روزانه 2-1 بار انجام‌شده و بیمار از روز دوم قادر به استحمام خواهد بود از همان ابتدا بیمار تشویق به راه رفتن آهسته می‌شود و بسته به وسعت عمل بین 3 تا 7 روز بعد قادر به انجام کار و فعالیت‌های روزانه خود خواهد بود هرچند نتایج زیبایی عمل از همان ابتدا قابل‌مشاهده است اما نتیجه نهایی پس از رفع التهاب وتورم موضعی و معمولاً 3 تا 6 ماه بعد قابل قضاوت خواهد بود.
عوارض و مخاطرات جانبی
اگرچه لیپوساکشن از دید بسیاری از افراد یک عمل ساده وسرپائی به نظر می‌رسد، اما حقیقت امر آن است که این عمل به‌ویژه در حجم‌های بالای برداشت چربی عملی بزرگ و ماژور با احتمال خطر بالاست و باید توسط جراح حاذق و مجرب انجام شود عوارض آن از خونریزی خفیف تا شدید عفونت ناهمواری و عدم قرینگی شلی و افتادگی پوست و... متغیر است عوارض جدی‌تر نظیر عوارض بیهوشی مشکلات قلب و عروق، آسیب به پوست یا ارگان‌های داخلی آمبولی چربی یا لخته نیز در موارد نادر گزارش گردیده است خوشبختانه در مواردی که عمل جراحی توسط جراح باتجربه و در مراکز مجهز با رعایت موازین اصولی انجام شد میزان بروز عوارض بسیار نادر بوده است.
ابدومینوپلاستی یا تامی لاک چیست؟
همان‌گونه که پیشتر ذکر شد دربیماران تیپ 3 چاقی موضعی درجاتی از شلی و افتادگی پوست مشاهده می‌شود. علت این امر کاهش شدید یا نوسانات زیاد وزن مثلاً به دلیل رژیم‌های غذایی سخت و غیراصولی یا اعمال جراحی لاغری (باریاتریک) تغییرات هورمونی یا مسائل مربوط به بارداری و زایمان می‌باشد.
شکایت این گروه از بیماران عمدتاً مربوط به افتادگی و سنگینی ناحیه شکم، کمردرد یا زانودرد، فقدان تحرک کافی جهت ورزش یا فعالیت جنسی و مشکلات پوستی زیر شکم نظیر عرق...یا اگزماست.
در طی عمل ابدومینوپلاستی معمولاً علاوه بر تخلیه بافت چربی موضعی به روش لیپوساکشن، شلی و ضعف عضلات جدار شکم اصلاح و ترمیم‌شده و افتادگی و ترک‌های پوستی ناحیه زیر شکم نیز به روش جراحی برداشته می‌شود این گروه از بیماران معمولاً طی 24 ساعت اول تحت نظر بوده و پس از عمل آموزش‌های لازم ترخیص می‌شود.
تأثیرات بارداری و زایمان بر بدن خانم‌ها
بارداری و زایمان به دلیل اثرات ناشی از تغییرات هورمونی و وزن جنین موجب تغییرات مهمی در بافت‌های بدن و به‌ویژه ناحیه شکم و سینه‌ها می‌شود در ناحیه شکم علاوه بر تجمع چربی موضعی پوست نیز خاصیت الاستیک و انعطاف‌پذیری قبل را ازدست‌داده و با درجاتی از شلی و افتادگی و ترک‌های پوستی یا STRIAE همراه می‌شود همچنین عضلات جدار شکم در اثر کشیدگی ضعیف شده که منجر به دیاستاز یا ازهم‌گسیختگی بین عضلات راست شکمی در دو طرف یا حتی فتق و پارگی فاشیا (غلاف) عضلات شکم خواهد شد.
بنابراین رویکرد درمانی در این بیماران تنها متوجه برداشت بافت چربی نبوده و انجام لیپوساکشن نه‌تنها تأثیر چندانی ندارد بلکه ممکن است موجب تشدید شلی و افتادگی پوست و گاه صدمات جبران‌ناپذیر به اعضا و ارگان‌های داخلی شکم گردد.
بیشتر بخوانید:
در مورد جراحی باریاتریک بیشتر بدانیم
سایه روشن های جراحی های کاهش وزن
راه‌های از بین بردن غبغب و چاقی گردن
