خانه‌های ویران، روان‌های ویران‌تر

آغاز سال 98 در کشور با سیل گره خورد. درست چند ساعت قبل از تحویل سال نو، تاکنون هر روز یک بخش از کشور درگیر این بلای طبیعی است، با این حال هنوز خوزستان در تهدید جدی سیل است به نحوی که تمام نگاه‌ها را به خود جلب کرده است.

به گزارش به نقل از روزنامه همدلی ،صرفنظر از دلایل و چرایی وقوع این حوادث که به ناکارآمدی نهادهای ذیربط مرتبط است و همچنین صرفنظر از نحوه مدیریت این بحران که انتقادات زیادی را برانگیخته است، موضوعی که اکنون به عنوان یک واقعیت ملموس و تلخ در پیش روی ساکنان استان‌های سیل زده قرار دارد، تهدید شرایط روحی و روانی آنان است. واقعیت این است که سیل فقط خانه‌‍‌های آنان را با خود نبرده، بلکه روح و روان آنان را در برابر این بی‌خانمانی فرو ریخته است.

در فیلم های گرفته شده با گوشی های لرزان از مردمانی سیل زده که در رسانه‌ها منتشر شده است، به خوبی عمق درماندگی،پریشانی، ناامیدی، وحشت و خشم- به‌خصوص زمانی که با مسئولی روبه‌رو می‌شوند- به چشم می‌خورد. مردمانی که در رویارویی با دوربین‌ها بغض حرف‌هایشان را تکه تکه کرده است و از شرایط بغرنج زندگی‌شان می‌نالند می‌خواهند نشان دهند که روح و روان‌شان درد دارد.

این مردم که آب زندگی‌شان را یک شبه با خود برده و آنان را در گل باقی گذاشته است، مستعد انواع آسیب‌های روحی و روانی هستند. بدون تردید موضوع جلوگیری از آسیب بیشتر به روح و روان سیل زده‌ها از طریق مرتفع کردن و تامین نیازهای زندگی‌شان و حمایت عاطفی از آنان امکان‌پذیر است.

بنا بر گفته سید حمید کاظمی نماینده مردم پلدختر و معمولان در مجلس شورای اسلامی؛ در سیل اخیر لرستان 30 هزار نفر بی خانمان شده اند که اینها در واقع به غیر از لباس تن خود چیزی برایشان باقی نمانده است.این بی خانمانی خود آغازی بر بروز مشکلات و مسائل روحی و روانی است که تاب آوری افراد مناطق آسیب دیده را در برابر حادثه پیش آمده از بین می برد.

«علی اسدی»، معاون دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت نیز دیروز در گفتگو با ایلنا وضعیت سلامت روانی مردم سیل‌زده را نامساعد توصیف کرد و گفت:وضعیت آنان خوب نیست، زندگی آنان آسیب دیده و طبیعی است بسیاری از آنان دچار استرس، نگرانی و تنش باشند. متاسفانه آرامش ندارند و در رابطه با آینده و وضعیت زندگی‌شان نگرانی دارند که این واکنش‌ها نیزغیرطبیعی نیست. وی سپس از اعزام کارشناسان سلامت روان به مناطق گلستان، خرم آباد و اهواز به منظور بررسی آسیب های روانی افراد آسیب دیده خبر داد و گفت بعد از غربالگری در صورت نیاز به مداخلات روانشناختی اقدامات لازم را انجام می‌دهند.

رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز از اعزام 130 تیم اورژانس اجتماعی متشکل از مددکار اجتماعی و روانشناس به سیل زدگان 10 استان کشور خبر داد و گفت: با توجه به سیل ویرانگر در 10 استان کشور از جمله خوزستان، ایلام، لرستان، کرمانشاه، مازندران و گلستان، حدود 130 تیم اورژانس اجتماعی در این استان‌ها خدمات مددکاری اجتماعی و روانشناسی و مشاوره ارائه می دهند و تیم های بیشتری از استان های معین نیز آمادگی این کار را دارند.

یک روانشناس با بیان این که اکنون در مناطق سیل زده اگر فردی دچار عصبانیت، اضطراب و دلشوره باشد و یا حتی علائمی از افسردگی داشته باشد، کاملا طبیعی است، به «همدلی» گفت: اغلب ما در شرایط عادی و در برخورد با موضوعاتی که باب میل ما نیست یا به‌صورت جزیی امنیت روانی ما را به مخاطره می‌اندازد، واکنش‌های هیجانی و گاه حتی تهاجمی از خود بروز می‌دهیم، در صورتی که حادثه سیل بسیار گسترده است و همه زندگی مردم سیل‌زده را تحت تاثیر قرار داده و در این شرایط نباید انتظارداشت که آنان از وضعیت روحی و روانی مناسبی برخوردار باشند.

بنابراین دستگاه‌های مسئول و حتی سازمان‌های مردم نهاد و تمام افرادی که برای خدمات رسانی به آن مناطق اعزام می‌شوند باید به این نکته توجه داشته باشند که قرار است با مردمان مصیبت‌زده‌ای مواجه شوند که سیل زندگی‌شان را با خود برده و معیشت‌شان را به خطر انداخته است به نحوی که حتی قادر نیستند چشم انداز روشنی برای فردای خود متصور شوند ، بنابراین طبیعی است آنان در شرایط روحی و روانی مساعدی قرار نداشته باشند و به خاطر خشم و ناامیدی احتمال بروز رفتارهای تهاجمی نیز از آنان دور از انتظار نیست.

«سارا قاسمی» افزود: کمک‌ها به مردم مصیبت زده سیل باید به گونه‌ای باشد که تاب‌آوری مردم را در برابر مشکلات افزایش دهد. مسئله تاب آوری پس از بحران در همه جهان با جدیت بسیاری پیگیری می شود، بنابراین امروز و با توجه به سیل پیش آمده اهمیت آموزش های تاب آوری بیش از پیش نمود یافته است.

وی گفت: سازمان‌ها و نهادهای حمایتی ضمن مرتفع کردن نیازهای مردم سیل زده باید به آنان آموزش بدهند که در گام اول این مصیبت را به عنوان یک واقعیت تلخ بپذیرند و در پی انکار آن یا بروز رفتارهای تهاجمی نباشند و از همه مهمتر دنبال مقصر نگردند. چرا که پذیرش مصیبت، ذهن را برای ارائه راهکار و تصمیم‌های درست فعال می‌کند. سپس به آنان آموزش داده ‌شود که چگونه اضطراب، ترس، استرس و خشم‌ها را کنترل کنند تا بهتر بتوانند زندگی خود را ادامه دهند.

این روانشناس به توانمند کردن زنان مناطق سیل زده اشاره کرد و افزود: باید به زنان به عنوان مدیران عاطفی خانواده توجه بیشتری شود چرا که کنترل آسیب روان آنان در آرامش سایر اعضای خانواده تاثیر غیرقابل انکاری دارد. در ضمن احساس همدلی مردم در همه نقاط کشور با افراد آسیب دیده مهم است، هر کسی به هر نحوی حتی با ارسال یک پیام آرامبخش می‌تواند خدمتی را به هموطنان سیل زده ارائه کند.

مردمی که با چشم خود زندگیشان را شناور بر آب دیده اند و اکنون سقفی بر سر ندارند و نان سفره‌هایشان نیز توسط سازمان‌های حمایتی تامین می‌شود، طبیعی است که حالشان خوب نباشد و نیاز به مداخلات روان‌شناختی داشته باشند. در این شرایط باید سلامت روان آنها را بسیار مورد توجه قرار دهیم و به جای دست به دست کردن رنج‌هایشان در فضای مجازی، اقدام درخوری که به کاهش رنج آنان منجر می‌شود، انجام بدهیم.