حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران روز سه‌شنبه در گفتوگوی تلفنی با امانوئل مکرون همتای فرانسوی خود، نتایج سفر عباس عراقچی، نماینده خود به فرانسه را مثبت ارزیابی کرد و ضمن آنکه خواهان گشایش «خط اعتباری» اروپا برای ایران شد، هشدار داد: «اقدامات ایران در کاهش تعهدات برجامی تا این مرحله به گونه‌ای است که در صورت تامین منافع اقتصادی ایران از سوی اروپا به سرعت قابل بازگشت به نقطه قبلی خواهد بود، بنابراین هرچه زمان بگذرد و ایران تعهدات برجامی خود را بیشتر کاهش دهد، بازگشت به نقطه اول برای دو طرف سخت‌تر خواهد شد.» امانوئل مکرون نیز در این تماس تلفنی، سفر نماینده ویژه روحانی به پاریس را مثبت ارزیابی کرد و گفت: «فرانسه همه تلاش خود را در راستای تامین منافع ایران در برجام و عادی‌سازی روابط اقتصادی تهران با دیگر کشورها به کار خواهد گرفت.»
به گزارش سایت اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری ایران، روحانی در این تماس به رئیس‌جمهور فرانسه گفته است که «اروپا فرصت زیادی را برای عمل به تعهدات و همکاری با ایران از دست داده» و «عادی‌سازی روابط نفتی و بانکی، گام اول از تعهدات مورد انتظار ایران از اروپا خواهد بود.»
ایران در اردیبهشت امسال، همزمان با یک سالگی خروج آمریکا از توافق اتمی (برجام) با کاهش برخی از تعهدات خود در این توافق‌نامه، از جمله عدم رعایت سطح غنی‌سازی و انبارسازی اورانیوم غنی‌شده، احیای این تعهدات را به گام‌‌های اروپا برای کاهش بار تحریم‌های نفتی و بانکی علیه ایران مشروط کرد. ایران در مرحله اول کاهش برخی از تعهدات خود در برجام، از سقف تعیین‌شده 300 کیلوگرم برای نگهداری و ذخیره اورانیوم غنی شده عبور کرد و در مرحله دوم کاهش تعهداتش به برجام در روز 16 تیر میزان خلوص اورانیوم غنی‌شده‌اش را افزایش داد. براساس این تحلیل‌ها فرانسه پیشنهاد کرده است تا دوره اقدامات متقابل دو کشور3ماهه باشد. ایران در چارچوب تحریم‌های آمریکا فاقد دسترسی به امکانات و تبادلات مالی و بانکی بین‌المللی است. اروپا برای رفع این محدودیت سازوکاری ویژه (اینستکس) را برای مبادلات بانکی ایران به راه انداخته، ولی محدودیت‌های فروش نفت ایران و عدم اقدام کشورهای اروپایی برای اعطای اعتباری چشمگیر به این نهاد، کارآیی آن را با مشکل روبه‌رو کرده است.
نتایج مثبت سفر عراقچی
روحانی در ادامه گفتوگوی خود با مکرون نتایج سفر نماینده ویژه خود، عباس عراقچی، به فرانسه را مثبت ارزیابی کرده و بر ادامه گفت‌وگوها در مسیر اجرای کامل تعهدات طرفین در برجام تاکید کرده است. عراقچی هفته گذشته پس از آن با ماموریت ویژه به پاریس رفت که ایران طرح فرانسه مبنی بر «فریز در برابر فریز» را ناکافی دانست. بنا بر این طرح ایران باید کاهش تعهدات برجامی خود را ادامه ندهد و آمریکا هم تحریم‌های بیشتری علیه ایران اعمال نکند. ایران ولی انتظار داشت که اروپا گام‌هایی در راه کاهش اثرات تحریم‌های آمریکا بردارد. ظاهرا ایران در طرح متقابلی که عراقچی به فرانسه برده آماده احیای تعهدات برجامی خود است؛ به شرط آنکه آمریکا نیز تحریم‌ها را به قبل از لغو معافیت‌ها برای خریداران نفت ایران برگرداند و اروپا نیز خرید روزانه 400 هزار بشکه نفت ایران را تضمین کند. این مسائل بیانگر آن است که ایران به‌دنبال راه‌حل‌های پایدار و نه موقت برای بحث تحریم‌ها و فروش نفت است.
همچنین امانوئل بُن طی دو ماه گذشته دوبار به تهران سفر کرده است. نخستین بار او روز چهارشنبه 29 خرداد و دو روز بعد از اظهارات بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در اعلام شمارش معکوس از سوی ایران برای عبور حجم اورانیوم غنی شده 67/ 3 درصد از سقف 300 کیلوگرم، به تهران سفر کرده بود و دومین بار نیز 18 تیر در راستای کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا راهی تهران شد. سفر آخر وی پس از آن صورت گرفت که رئیس‌جمهوری فرانسه یک شب قبل از آن در گفت‌وگویی تلفنی با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری درباره حفظ برجام رایزنی کردند.
گلایه از عملکرد اروپا
روحانی در ادامه گفتوگوی خود با مکرون گفت: «به‌رغم پایبندی کامل ایران به تعهدات، تنها بخشی اندک از منافع اقتصادی ایران تامین شد و پس از خروج آمریکا از برجام نه تنها شاهد اقدام جدی از سوی اروپا در این زمینه نبودیم، بلکه برخی از شرکت‌های اروپایی نیز در پیروی از تحریم یک‌جانبه آمریکا، از ایران خارج شدند.» رئیس‌جمهور ادامه سیاست‌های تنش‌آفرین آمریکا در منطقه را دربردارنده آثار منفی در امنیت و ثبات روابط فرامنطقه‌ای و بین‌المللی خواند و تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران همواره اصلی‌ترین تامین‌کننده امنیت و آزادی کشتیرانی در منطقه خلیج‌فارس، تنگه هرمز و دریای عمان بوده و خواهد بود.» اظهارات روحانی درحالی صورت می‌گیرد که بریتانیا بیش از پیش در واکنش به توقیف کشتی خود در تنگه هرمز به مشارکت با آمریکا در ایجاد سازوکارهای نظامی برای «امنیت تردد کشتی‌ها» در آن منطقه متمایل شده است. این درحالی است که در آلمان و فرانسه تا کنون تاکید بر همکاری و مشارکت خود اروپایی‌ها در چنین ماموریتی بوده و این نگرانی وجود دارد که فرماندهی آمریکا بر چنین ماموریتی با توجه به مناقشه میان این کشور و ایران، موضوع فاقد ریسکی نباشد و رابطه کمتر تنش‌آلود اروپا با ایران را هم تحت تاثیر قرار دهد.
اختلافات بین مکرون و ترامپ
این درحالی است که اخیرا اختلافاتی نیز بین مکرون و ترامپ بروز یافته است؛ پس از آنکه فرانسه به تازگی مالیات جدیدی وضع کرده که مطابق آن شرکت‌های بزرگ فناوری دیجیتال که درآمدی بالاتر از 750 میلیون یورو داشته باشند، باید معادل 3 درصد از عایدی فعالیت‌هایشان در فرانسه را مالیات بدهند، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از سیاست مالیاتی فرانسه در قبال شرکت‌های عظیم فناوری آمریکایی انتقاد کرده و گفته است آمریکا با اقدامات متقابل جدی، به «حماقت مکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه، پاسخ خواهد داد. ترامپ در توییتر خود نوشته است: «اگر کسی باید از این شرکت‌ها مالیات بگیرد، کشور خودشان آمریکا است. ما اقدامات متقابل جدی خود در برابر حماقت مکرون را به زودی اعلام می‌کنیم.»
چهارمین تماس
باید توجه داشت که این چهارمین تماس تلفنی میان روحانی و مکرون طی چند هفته گذشته است. مکرون علاوه بر روحانی دو هفته پیش با روسای‌جمهوری روسیه و آمریکا نیز تلفنی درباره تنش در منطقه گفت‌وگو کرده بود. عباس موسوی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در این باره گفت: «فرانسوی‌ها بر موضوع کاهش تنش در منطقه تاکید دارند و ما نیز به‌دنبال این موضوع هستیم و به پیشنهادهایی که در این زمینه مطرح می‌شود نگاه مثبتی داریم.»
تماس 100 دقیقه‌ای
همچنین محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور با اشاره به گفتوگوی تلفنی روسای‌جمهور ایران و فرانسه تاکید کرد: «تماس تلفنی که آقای مکرون سه‌شنبه با آقای روحانی برقرار کرد، 100 دقیقه طول کشید که این موضوع نشان‌دهنده آن است که ما هم در منطقه و هم در دنیا منطق داریم.» به گزارش «ایسنا» محمود واعظی در حاشیه جلسه هیات وزیران در جمع خبرنگاران افزود: «ما با دیدگاه‌هایی که مطرح می‌کنیم هم درباره مسائل امنیتی و هم درباره سایر مسائل حرف برای گفتن داریم.»
احتمال سفر مکرون به ایران
در شرایطی که طی چند هفته اخیر تماس‌های تلفنی روسای‌جمهوری فرانسه و ایران افزایش یافته است و شاهد تحرکات امانوئل مکرون برای کاهش تنش‌ها در منطقه هستیم. علی‌اکبر رنجبرزاده، عضو گروه دوستی پارلمانی ایران و فرانسه، روز سه‌شنبه 8 مرداد با اشاره به زمزمه سفر رئیس‌جمهور فرانسه به تهران گفت: «ماه گذشته از سوی دولت فرانسه اعلام شد که قرار است امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه در اواخر تیرماه به ایران سفر کند.» وی افزود: «به نظر می‌رسد سفر وی به دلیل مشکلات داخلی فرانسه به تاخیر افتاده است.»
رایزنی مکرون با آمریکا و اروپا
از سوی دیگر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز روز گذشته در پایان جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران درباره پاسخ روحانی به رئیس‌جمهور فرانسه گفت: «ما مطرح کرده‌ایم که آمریکا باید تعهدات خود را اجرایی کرده و از تروریسم اقتصادی و اعمال فشار برای متوقف شدن فروش نفت ایران دست بردارد. اروپا هم تعهداتی دارد که باید آن را اجرایی کند.» وی ادامه داد: «صحبت روحانی با مکرون در این زمینه است و مکرون هم اعلام کرده هم با آمریکا و هم در داخل اروپا درحال رایزنی است. ما هیچ‌گاه مخالف گفت‌وگو نیستیم و گفت‌وگو با مکرون و سایر اعضای اروپایی برجام و 1+4 را ادامه می‌دهیم.» وی همچنین درباره جلسه روز یکشنبه کمیسیون مشترک برجام با بیان اینکه برای آنها تشریح کردیم که این تعهدات اجرا نشده است، گفت: «اینستکس یک مرحله مقدماتی بوده است، هنوز به‌طور کامل عملیاتی نشده و اگر هم عملیاتی شود، حتما ضرورت دارد که پول نفت وارد آن شود و این‌گونه نباشد که اینستکس وسیله‌ای برای اجرای دستورات آمریکا باشد و آنها به اروپایی‌ها بگویند اینستکس چگونه می‌تواند کار کند.» وی تاکید کرد که اینستکس باید به‌عنوان اقدام اروپایی به‌کار گرفته شود و آنها باید این جرات را به خودشان بدهند که براساس تعهداتشان عمل کنند و نه منویات آمریکایی‌ها.
