محمدرضا ستوده‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگو با
خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که جایگاه تلاوت قرآن در ماه رمضان چیست؟ گفت: یکی از ویژگی‌های ماه مبارک رمضان این است که فیض الهی در قالب وحی بر رسول اکرم جاری شده است و قرآن کریم در این ماه نزول یافته است.
ماه هدایت بشرستودهنیا ادامه داد: طبیعی است پس از این که سال‌ها و قرن‌ها رابطه وحی الهی به عنوان یک کتاب و رسالت منقطع بود، در اولین شب قدری که قرآن نازل شد. رابطه بین آسمان و زمین مجددا به صورت وحی قرآنی برقرار شد و قرآن بر قلب پیامبر نازل گردید و از این مطلب می‌توان استنباط کرد که خداوند اراده کرده است که در این ماه برکات زیادی بر بشریت نازل شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: بنابراین با توجه به مقدمه‌ای که گفته شد، ماه مبارک رمضان ماهی است که خداوند با بشر برای آخرین بار صحبت کرده و پیام‌هایی را برای هدایت بشریت ارسال کرده است. یکی از راه‌های هدایت بشر این است که آن را بازخوانی کند و تنها راه این کار تلاوت قرآن است و از همین روست که در جاهای مختلف قرآن به تلاوت کتاب‌الله توصیه شده است. اگر شخصی بخواهد با خداوند سخن بگوید لاجرم باید قرآن را بازخوانی کرده و تلاوت نماید.
مراد از نزول قرآن
وی در پاسخ به این پرسش که مراد از نزول قرآن در ماه رمضان چیست؟ گفت: آنچه از روایات و قراین و شواهد مشخص است این است که شروع به نزول قرآن در ماه مبارک و شب قدر بوده است. ما در سه آیه «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ: ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است» (بقره، 185)، « إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ: [که] ما آن را در شبى فرخنده نازل کردیم [زیرا] که ما هشداردهنده بودیم» (دخان، 3) و «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ: ما [قرآن را] در شب قدر نازل کردیم»(قدر، 1) می‌بینیم که به شروع نزول قرآن در ماه رمضان اشاره شده است.
ستوده‌نیا تصریح کرد: اما بحث دیگر این است که آیا تمام قرآن در ماه مبارک نازل شده است یا نه؟ تقریبا هیچ یک از محققین عنوان نکرده‌اند که تمام آیات قرآن در این شب نازل شده باشد. در این که آیا قرآن حقیقتی و تاویلی دارد نیز بین مفسرین بحث است.
وی افزود: برای مثال مرحوم علامه طباطبائی ذیل آیات 51 و 52 سوره شورا نظرشان این است که در ماه مبارک رمضان و شب قدر حقیقت قرآن بر پیامبر نازل شده است که این حقیقت نه لفظ است و نه معنای قرآنی بلکه حقیقت قرآن است.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: در تفسیر صافی مرحوم فیض کاشانی و برخی مفسرین قائل بر این هستند که در شب قدر تاویل قرآن نازل شده است، یعنی سرانجام قرآن که هدایت است و هیچ یک قائل به این نیستند که الفاظ قرآن از «ب» بسم الله تا «سین» الناس، یک جا و به یک باره نازل شده است، بلکه آیات زیادی از قرآن داریم که دلالت می‌کند بر اینکه نزول به صورت تدریجی بوده و الفاظ و آیات قرآن به صورت تدریجی نازل شده است و به صورت یک جا نازل نشده و چیزی که به صورت دفعی نازل شده است به نظر علامه حقیقت قرآن و به نظر برخی از مفسرین دیگر تاویل قرآن کریم است.
وی با بیان اینکه در روایات دیگری از ائمه معصومین این هست که در شب قدر، قرآن بر آسمان چهارم نازل شد، ادامه داد: اما قرآن از اینجا یعنی آسمان چهارم و در طول بیش از بیست سال بر قلب پیامبر نازل شد و این هم نظر سوم در نزول قطعی است که دال بر آن است که نزول دفعی به زمین و قلب پیامبر نبوده است و به آسمان چهارم بوده است و در اختیار ملائکه بوده است و بعد به صورت تدریجی بر قلب پیامبر نازل شده است.
شرط تاثیرگذاری روزه بر فهم قرآن
ستوده‌نیا در پاسخ به اینکه با توجه به تاثیر قرآن بر روزه‌داری، آیا روزه نیز می‌تواند در درک قرآن کمک کند؟ گفت: صرف روزه گرفتن و یا هر یک از عبادات ما را نمی‌تواند به فهم دقیق قرآن راهنمایی بکند و اگر این طوری بود بسیاری از فقهای تندروی اسلامی روزه می‌گیرند و نماز هم می‌خوانند اما مسلمان‌کشی و هزار جنایت دیگر هم انجام می دهند.
وی افزود: قاتلین حضرت امیر(ع) خوارجی بودند که نماز شب می‌خواندند و قرآن خوان بودند و با صوت زیبا کتاب‌الله را تلاوت می‌کردند، اما همین‌ها مقابل امام ایستاده و چه فتنه‌ها که نکردند. بنابراین صرف عبادت روزه و ظاهر آن ما را به حقیقت قرآن نمی‌رساند، مگر این که این روزه با شرایط خاص باشد و با معرفت ولایت همراه باشد و اینکه حقیقت واقعی روزه توسط انسان درک شود. اگر روزه با این شرایط همراه باشد، می‌تواند ما را به عمل قرآن و فهم قرآن نزدیک‌تر کند.