از تاریک به روشن؛ توهم‌زدایی از اقتصاد دیجیتال

 بنابراین، این مفهوم صرفاً در یک جامعه محدودی در فضای کسب‌وکاری فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور محدود و اثر آن در اقتصاد کلان چندان ملموس نیست. برای مشخص شدن تأثیر این مفهوم در اقتصاد کلان کشور و در سطح سیاست‌گذاری، باید به نکاتی توجه کرد.

در حال حاضر دو رویکرد و نگاه کلی به اقتصاد دیجیتال وجود دارد. نگاه اول درآمدزایی حبابی و در سطح بنیان‌گذاران و کوتاه مدت از طریق ایجاد استارتاپ‌ها است. نگاه دوم درآمدزایی پایدار و حل مسئله در سطح جامعه و اقتصاد است. در نگاه اول هدف ایجاد یک استارتاپ با بهانه اقتصاد دیجیتال، ارزش‌گذاری این استارتاپ‌ از طریق تبلیغات و فروش آن به نهادهایی است که به دنبال اهداف تبلیغاتی و موقتی از طریق جذب این استارتاپ‌ها هستند. در این سناریو کسب‌وکاری که در اقتصاد شکل می‌گیرد ماهیتاً ساختاریافته نیست؛ بلکه یک ویترینی از اقتصاد دیجیتال است. این نوع کسب‌وکارها لزوماً نیازهای جامعه و اقتصاد کشور را پاسخ نمی‌دهند و غالباً نگاه تبلیغاتی بر روی آن‌ها است. این کسب‌وکارها برای سالیان زیادی ضررده خواهند بود و اشتغالی که ایجاد می‌کنند نیز عمدتاً ناپایدار است. برندگان این سناریو آن دسته از بنیان‌گذارانی هستند که این کسب‌وکارها را ایجاد و از محل جذب سرمایه، صاحب سرمایه شده‌اند.

نگاه دوم ایجاد کسب‌وکارهایی است به دنبال حل مسائل واقعی در اقتصاد کشور هستند. اصولاً بزرگ‌ترین دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و اقتصاد دیجیتال علی‌الخصوص در کشورهای درحال توسعه، استفاده از آن‌ها به عنوان توانمندساز در صنایع فعلی است. فناوری‌های مالی به عنوان بزرگ‌ترین مثال این دستاوردها است. فناوری‌های مالی اساساً توانمندسازهایی هستند که در صنایع مالی مورد استفاده قرار می‌گیرند و سهم اقتصادی آن‌ها را نمی‌توان صد در صد در کارنامه اقتصاد دیجیتال ثبت کرد. این رویکرد می‌تواند منجر به اشتغال پایدار و استفاده ملموس و واقعی از فناوری و اثرگذاری اقتصاد دیجیتال در اقتصاد کلان کشور باشد.

بنابراین، ایجاد کسب‌وکارهایی که مطلقاً بر پایه فناوری‌های دیجیتال هستند و اصولاً یک پدیده جدید را در اقتصاد ایجاد می‌کنند، ممکن است به عنوان یک کالای لوکس به نظر برسند. این کالاهای لوکس صرفاً خوراک‌های تبلیغاتی، کنفرانسی و نمایشگاهی خواهد بود و جنس درآمدزایی و اشتغال‌زایی آن‌ها ناپایدار است. مورد معروف این مسئله ایجاد کارگاه‌های آموزشی در زمینه فناوری‌های دیجیتال است که به وفور دیده می‌شود.

 از آن سمت طیف، تمرکز بر فناوری به عنوان توانمندساز کسب‌وکارها و صنایع فعلی می‌تواند به حل مسائل واقعی کشور کمک کند و تاثیر واقعی این فناوری‌ها را به صورت ملموس نشان بدهد. در این صورت، اقتصاد دیجیتال از حالت تئوری خارج شده و پیش‌زمینه لازم برای تاثیرگذاری در اقتصاد کلان آماده خواهد شد. درواقع برای «بردهای کوتاه مدت و سریع» نیاز است تا تاثیر فناوری‌های دیجیتال بر صنایع اصلی کشور مشخص شود. در این صورت می‌توانیم مرحله اول شکل‌گیری اقتصاد دیجیتال را به صورت عینی مشاهده کنیم. 

*کارشناس اقتصاد  دیجیتال