از زمان شیوع کرونا و تعطیلی مدارس، بحث اینکه مسئله آموزش به چه طریقی برای دانش آموزان دنبال خواهد شد برای همگی سوال شد و آموزش و پرورش اعلام کرد که به زودی با پروژه «شاد» و با کمک پیام‌رسان‌ها و اپراتورها این مساله را برای دانش‌آموزان حل و فصل خواهد کرد. مقرر شد تا 5 پیام رسان برتر کشور در این طرح شرکت کنند و مدارس بعد از انتخاب هر یک از پیام‌رسان‌ها، فعالیت آموزشی‌شان را در آن بستر ادامه دهند اما این قول و قرار با تصمیم جدید وزارت آموزش و پرورش از بین رفته چرا که آموزش و پرورش اعلام کرده که یک پلتفرم اختصاصی به نام Shadapp را با کمک روبیکا راه‌اندازی کرده است.
با این تصمیم آموزش و پرورش روبیکا به تنهایی اقدام به اجرا و پیاده‌سازی بستری با همان عنوان قبلی برای این وزارتخانه خواهد کرد و آنطور که به نظر می‌رسد، همراه اول تصمیم گرفته این پلتفرم و خدمات را به طور رایگان برای سیستم آموزشی کشور راه‌اندازی کند، موضوعی که از نظر مدیران پیام‌رسان‌های دیگر یک نوع دامپینگ و انحصارگرایی حساب می‌شود.
گپ: در این قرارداد یک کار غیرقانونی صورت گرفته است
«مهدی انجیدی» با مطرح کردن این ادعا که روبیکا حتی پیشنهاد 120 هزار تومانی برای جذب هر کاربر را به وزارت آموزش و پرورش ارائه داده بود، به دیجیاتو می‌گوید که این پروژه بعد از مطرح کردن چنین پیشنهاداتی به سمت و سوی درآمدزایی برای آموزش و پرورش رفت و این وزارتخانه را از مسیر و هدف اصلی خود جدا کرد. انجیدنی تصریح می‌کند که این پیشنهادات با کمک وزارت ارتباطات منتفی شد:
«در آغاز این پروژه اصلا چنین صحبت‌هایی مطرح نبود و آموزش و پرورش صرفا تاکید داشت که باید پروژه شاد تا تاریخ مشخصی به بهره‌برداری برسد و برای دانش آموزان نیز مشکل ایجاد نکند. برای همین هم بود که در جلسات اولیه بسیاری از تیم‌های استارتاپی حوزه آموزشی پا پس کشیدند چرا که دادن چنین تعهداتی کار هر مجموعه‌ای نیست. ما به عنوان یک پیام‌رسان زیرساخت‌های ابتدایی راه‌اندازی چنین پروژه‌ای را داشتیم و برای همین تعهدنامه و حتی ضمانت‌نامه بانکی امضا کردیم که خدمات مورد نیاز آموزش و پرورش را در تاریخ مقرر و به درستی ایجاد خواهیم کرد.»
انجیدنی می‌گوید پیام‌رسان‌های درگیر بالغ بر 5 میلیارد تومان حقوق به پرسنل خود در ایام تعطیلات دادند تا بتوانند تمامی خواسته‌های آموزش و پرورش را فراهم سازند. او می‌گوید آنها تازه در 15 فروردین ماه نامه‌ای مبنی بر لزوم ایزوله کردن بخش آموزش در پیام‌رسان دریافت کردند و مهلتی 72 ساعته برایشان مقرر شد تا بتوانند چنین بخشی را به صورت مجزا در پیام‌رسان خود ایجاد کنند:
«با اینکه باید گفت ایزوله کردن این کاربران عملا به ضرر پیام‌رسان بود و حتی اگر احتمال می‌دادیم که این جمعیت دانش آموز (که جمعیت زیر 18 سالی هستند و بسیاری از آنها کاربران خریدار نیستند و در یک پیک تایم مشخصی فعالیت دارند و نه در طول شبانه روز) بخواهند در دراز مدت فایده‌ای برای پیام‌رسان داشته باشند هم منتفی شد. با این وجود همه پیام‌رسان‌ها بخش Kid Mode را فعال ساختند تا در این بخش فقط محتوای آموزشی و چت کردن با افرادی که توسط والدین تایید شده صورت بگیرد، ما در کنار این بخش حتی یک پیام‌رسان مجزا به اسم «مداد» که از دو سال پیش داشتیم را نیز معرفی کردیم تا جای حرف و حدیثی نباشد.»
مدیرعامل گپ می‌گوید آنها بعد از انجام تمامی این کارها ناگهان با خبر شدند که مدیرعامل همراه اول با وزیر آموزش و پرورش در یک جلسه به جمع‌بندی رسیده‌اند و قرار است که همراه اول به مدت 15 سال خدمات یک اپلیکیشن و اختصاصی را به طور رایگان برای آموزش و پرورش فراهم سازد: «این یک قرارداد زیان‌ده و عجیب است و به نظر من یک ابردامپینگ به حساب می‌آید.» او در پاسخ به این سوال که انتقادش نسبت به این قرارداد دقیقا در چه مواردی خلاصه می‌شود به دیجیاتو می‌گوید:
«همراه اول یک شرکت سهامی عام است و حالا بر چه اساسی می‌خواهد هزینه‌های دولت را بپردازد؟ سهامداران این مجموعه حق دارند که درباره این موضوع بدانند که چرا این شرکت تصمیم گرفته چنین هزینه سنگینی که بالغ بر چند صد میلیارد تومان خواهد شد را به دولت بپردازد. همچنین چرا باید این شرکت یک قرارداد زیان‌ده ببندد در حالی که در سازمان بورس قرار دارد و این کار خلاف قوانین این سازمان است؟ همچنین شورای رقابت باید پاسخگو باشد که یک شرکت چرا باید چنین قرارداد انحصاری را با یک سازمان دولتی ببنند.»
او می‌گوید که دامپینگ در اپلیکیشن روبیکا فقط «در اختیار داشتن رسانه ملی برای تبلیغات» نیست و این قرارداد هم یک دامپینگ به حساب می‌آید، دامپینگی که انجیدنی تاکید دارد نمی‌داند چرا انقدر بر سر اجرایی شدن آن اصرار است. انجیدنی باور دارد که ضربات ناشی از این قرارداد به بچه‌های امروز ایران می‌رسد و نظام آموزشی دچار اختلال خواهد شد: «آموزش و پرورش بارها در چنین پروژه‌هایی نظیر رشد و سینا تی وی و سیناروبیک و... همین رویه همکاری انحصارگرایانه را پیش گرفته و هر بار هم شکست خورده، این بار هم به نظر من نتیجه مشابهی را شاهد خواهیم بود.»
انجیدنی در پاسخ به این سوال که آیا قصد ندارند با مطرح کردن این موضوع در شورای رقابت، نسبت به اقدام پیش آمده شکایت کنند به دیجیاتو می‌گوید: «در واقع باید بگویم که این موضوع اساسا درآمدزایی خاصی برای ما پیام‌رسان‌ها نداشته و ندارد. از همان ابتدای امر هم آموزش و پرورش دنبال ما آمد و یک «نیاز» را مطرح ساخت. این مساله‌ای نیست که بخواهیم پیگیری حقوقی آن را انجام دهیم و وارد این پروسه بشویم چرا که به نظر ما در نهایت خود این سازمان آسیب می‌بیند.»
سروش پلاس: آموزش و پرورش یک پروسه را طی کرد ولی در نهایت ساز خودش را زد
«مرتضی رحیمی» مدیر پیام رسان سروش پلاس در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید دامپینگ صرفا کاهش قیمت یک محصول عرضه شده نیست و استفاده از ابزار قدرت و مالی برای حذف رقبا نیز شامل حال آن می‌شود، کاری که امروز توسط روبیکا و در یک اپلیکیشن جدید صورت گرفته است: «مشخص نیست این اپلیکیشن مجوز خود را از کجا گرفته چرا که پیام‌رسان‌ها باید مجوز فعالیت خود را از وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی داشته باشند. نه تست باری و نه تست امنیتی روی آن انجام شده است. اینکه یک پیام‌رسان با پشتوانه مالی خود بیاید و رقبا را کنار بزند و آموزش و پرورش هم به این انحصارگرایی دامن بزند، مساله درستی نیست و ما از لحاظ حقوقی پیگیر این امر خواهیم بود.» او همچنین می‌گوید اقدامی که هم‌اکنون رخ داده برخلاف صحبت‌های پیشین بوده است:
«در همان اسفندماه بود که آموزش و پرورش با بیان اینکه جامعه نیاز به پیام‌رسان‌ها برای حوزه آموزش دارد فراخوانی منتشر ساخت و از پیام‌رسان‌های مختلف خواست تا بستری را برای دانش آموزان فراهم سازند. ما و چند شرکت دیگر در ایام شیوع کرونا کار روی مسائل فنی این بخش را آغاز کردیم و از بین 110 هزار مدرسه در کشور بیش از 70 هزار مدرسه در طرح ثبت نام کرده بودند. آنها بایستی یک پیام‌رسان را به عنوان پیام‌رسان آموزشی خود انتخاب می‌کرد و سروش پلاس توسط 32 هزار مدرسه انتخاب شده بود و پس از ما روبیکا و گپ قرار داشتند. کار تا جایی پیش رفت که اسم ما و روبیکا از گزینه‌ها حذف شد تا فشار روی ما کم باشد و مدارس بین پیام‌رسان‌ها پخش شوند تا بتوانیم سرویس درستی به دانش آموزان ارائه بدهیم و فشار روی یک مجموعه نباشد.»
به گفته مدیرعامل سروش پلاس، پیام‌رسان‌ها در تمام مراحل فنی سعی می‌کردند با وجود رقابت با یکدیگر، رابط کاربری نسبتا یکسانی ایجاد کنند تا دانش آموزان اگر بخواهند از پیام‌رسانی به پیام‌رسان دیگر کوچ کنند، به مشکل برنخورند. او تاکید دارد که این همکاری‌های در عین رقابت بین تمامی پیام‌رسان‌های طرح وجود داشته به جز روبیکا که از همان ابتدای امر ساز خود را زده است.
رحیمی می‌گوید در همین ایام بود که زمزمه‌هایی مبنی بر ناامن بودن محیط شبکه‌های پیام‌رسان داخلی ذکر شد، مساله‌ای که به گفته او پیش زمینه‌های آماده‌سازی یک قرارداد انحصاری بوده چرا که با واقعیت همخوانی ندارد. رحیمی تاکید دارد که آنها به این نکته آموزش و پرورش عمل کردند و در یک پیام رسان عمومی، بخش ایزوله‌شده‌ای برای استفاده بچه‌ها ایجاد کردند و مسائل فنی آن را حل و فصل کردند. او می‌گوید در ایام عید مساله‌ای به نام اعطای پول به ازای هر کاربر هم به پیام‌رسان‌ها اعلام شد که موجب تعجب این مجموعه‌ها شد: «در قبال این خدمات رایگان از ما می‌خواستند که در ازای هر کاربر پولی اعطا کنیم و ما فهمیدیم که چنین پیشنهادی از سوی روبیکا اعلام شده و آنها هم از این موضوع استقبال کرده بودند، هرچند این موضوع در جلسات بعدی با کمک وزارت ارتباطات کاملا منتفی شد.»
مدیرعامل سروش پلاس معتقد است که تصمیم وزارت آموزش و پرورش بسیار ناگهانی بوده و آنها باید از تصمیم خود برای بستن قرارداد با یک مجموعه زودتر خبر می‌دادند چرا که هزینه‌های زیادی را گردن پیام‌رسان‌ها انداخته‌اند. او همچنین باور دارد که یک هدف غیراقتصادی پشت ماجرا قرار دارد و روبیکا با هزینه هنگفتی که در این قرارداد پر از ضرر انجام داده، معلوم نیست دنبال چه چیزی است. او معتقد است آموزش و پرورش تمام کار خودش را با یک مجموعه گره زده و این مساله در آینده می‌تواند برای این وزارتخانه دردسر ساز شود چرا که سپردن تمامی دیتاها و مسیر آموزش آنلاین در کشور به یک مجموعه، دست آنها را می‌بندد.
رحیمی در پاسخ به این پرسش که آیا اساسا این طرح هیچ‌وقت قرار نبوده اختصاصی و انحصاری با یک مجموعه صورت بگیرد به دیجیاتو می‌گوید: «درست است، قرار بود از مهر به بعد چنین اتفاقی بیفتد و آموزش و پرورش در یک مجموعه از 5 مجموعه سرمایه‌گذاری کند و مساله آموزش را در آن ادامه دهد.» به نظر او چرا این انحصارگرایی توسط آموزش و پرورش تایید شده به دیجیاتو می‌گوید:
«در توافق آخر اعلام شد که توسکا به طور رایگان با سخت افزار خود، پلتفرم اختصاصی برای آموزش و پرورش راه‌اندازی کرده و کل اطلاعات آن نیز برای این سازمان است؛ یک قرارداد کاملا زیان‌ده در یک فضای کاملا غیر کارشناسی.»
رحیمی باور دارد که آموزش و پرورش مشغول ادبیات‌سازی واژه اختصاصی است و قصد دارد از این عبارت «اختصاصی» استفاده کند و به بهانه اینکه یک پلتفرم اختصاصی راه‌اندازی کرده اقدام انحصارگرایانه خود را توجیه کند، در حالی که این پروژه یک پروژه سطح ملی بوده و سپردن آن به یک مجموعه امر منطقی نیست.
او در پاسخ به این پرسش که تصور می‌کند روبیکا چقدر کاربر فعال دارد و آیا می‌تواند این حجم از ترافیک دانش آموزان را مدیریت کند به دیجیاتو می‌گوید: «این اپلیکیشن در کافه بازار نیست و برای همین هم آمار آن برای مردم مشخص نیست ولی ما که در این صنف هستیم می‌دانیم که شاید 35 میلیون کاربر در این بستر باشند اما در نهایت 10 میلیون کاربر فعال در آن مشغول هستند که همه آنها نیز مربوط به بخش پیام‌رسان این پلتفرم نیستند. در مورد توانایی اپلیکیشن جدید این مجموعه یعنی همان شاد، باید چند روزی بگذرد و ببینیم که چه خواهد شد، اعلام فعالیت این مجموعه تازه از امروز به مدیران مدارس ابلاغ شد.»
آی‌گپ: مقصر تمام و کمال، آموزش و پرورش است
«میثم عسگری» مدیرعامل پیام رسان آی‌گپ اما بیشتر از همه خود آموزش و پرورش را مقصر اصلی چنین اتفاقی می‌داند و تاکید دارد که در یک پروسه پیشنهادات مختلفی از سوی افراد و نهادهای گوناگون ارائه می‌شود که شاید وسوسه انگیز باشند اما در نهایت این کارفرما است که این پیشنهادات را می‌پذیرد. او به دیجیاتو می‌گوید آموزش و پرورش دچار اشتباه بزرگی شده و این نحوه مدیریت از این سازمان دور از انتظار بوده: «باید تاسف خورد که بچه‌های ایران و دانش آموزان در چنین سیستم آموزشی که اینگونه مدیریت می‌شود به تحصیل می‌پردازند.»
عسگری به دیجیاتو می‌گوید مجموعه آنها دیرتر از سایر پیام‌رسان‌ها وارد چرخه ایجاد محیط آموزشی شده و تازه در 29 اسفند ماه بوده که با توییتی گلایه‌آمیز، آموزش و پرورش با آنها تماس گرفته و از آی‌گپ هم خواسته که همراه با سایر پیام‌رسان‌ها در این طرح باشد: «به همین خاطر فشار روی ما بیش از حد بود و ما در تمامی ایام عید نیروهای فنی خود را به کار گرفتیم تا کار آموزش و پرورش را پیش ببریم.» عسگری تاکید دارد که آموزش و پرورش درخواست‌های متفاوتی را در این دو هفته ارائه داد و دائما نظرش را تغییر داده و تیم فنی به سختی تمام این خواسته‌ها را فراهم ساخته است. این تیم چند شب پیش به طور ناگهانی متوجه شدند که API آموزش و پرورش را از دست داده‌اند:
«با پیمانکار آموزش و پرورش در این پروژه تماس گرفتیم و علت را جویا شدیم. این API شبانه قطع شده بود و حتی پیمانکار به ما اظهار کرد که دلیل اصلی را نمی‌داند و به آنها گفته‌اند که این دسترسی را ببندند. یک روز بعد با یک نامه از سوی آموزش و پرورش متوجه شدیم که آنها تصمیم دیگری گرفته‌اند؛ دور خود را در پیام‌رسان‌های دیگر زده‌اند و در نهایت کار دیگری را بدون هیچ جلسه و اطلاع‌رسانی، انجام داده‌اند.»
عسگری تاکید دارد که آموزش و پرورش در این بین نزدیک به دو ماه تجربه خود را از بیزینس زیاد کرد و باید دید که پشت پرده چرا چنین اتفاقی رخ داده است.
اگر می‌خواهید درباره تاریخچه اقدامات آموزش و پرورش پیرامون ایجاد یک شبکه آنلاین برای دانش آموزان بدانید، نگاهی به این لینک بیندازید. به نظر می‌رسد سیاست‌های نادرست آموزش و پرورش بار دیگر تکرار شده و این بار نوبت یک قرارداد انحصاری دیگر است که باید دید نتیجه آن در روزهای آتی چه خواهد شد.
