به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، این در حالی است که به گفته راجرکِیل محقق و استاد دانشگاه یورک کانادا، نتایج بررسی‌ها از اپیدمی سارس در سال 2003 نشان می‌دهد که سهم جمعیت حاشیه نشین در انتقال ویروس سارس به شهرها بسیار چشمگیر بوده است. همین یک نکته کافی است تا ضرورت توجه به این کانون‌های جمعیتی ساکن در حاشیه تهران روشن شود. حال اینکه تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین کلانشهر کشور طبق آخرین آمارهای سال 1395بیش از 8میلیون و 600هزار نفر جمعیت دارد که جمعیت روزانه آن به بیش از 12میلیون نفر می‌رسد. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که حاشیه‌های تهران چگونه خوابگاه شبانه پایتخت شده است. نگاهی به آمار شهرها و شهرستان‌های اقماری اطراف تهران که بیشترشان طی 10، 15سال گذشته شکل گرفته به خوبی نشان می‌دهد که حدود 5میلیون نفر (طبق آمار سال 95که با وجود گذشت 4سال، حتما بیشتر هم شده است) در حاشیه‌های پایتخت ساکن شده‌اند. دور تا دور تهران را هم‌اکنون 12شهر و شهرستان اقماری فراگرفته که جمعیت همه آنها بالای 100هزار نفر است.
وقتی حریم‌های غربی تهران به صفر می‌رسد
مجتبی شکری، مدیرکل حریم شهر تهران، با اشاره به نظارت و بازرسی از مناطقی که در حریم شهر واقع شدهمی‌گوید:«شهر تهران دربخش‌هایی به‌ویژه در حریم‌های غربی به صفر می‌رسد و عملا هیچ حریمی وجود ندارد. در این شرایط موجی از تداخلات را شاهد هستیم و از طرفی تصمیم جدی هم برای طرح راهبردی حریم گرفته نمی‌شود، پیامد آن افزایش حاشیه‌نشینی است. وقتی حاشیه نشینی زیاد می‌شود، عملا اقشار میانی که سطح درآمدی‌شان پایین است در این مناطق سکونت پیدا می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود مجموعه‌ای از افرادی که متأسفانه در فشار اقتصادی قرار دارند در یک منطقه مستقر می‌شوند و کانون‌های جمعیتی با سطح درآمدی پایین را تشکیل می‌دهند.»
او ادامه می‌دهد:« ما چند‌ماه پیش و قبل از شیوع کرونا بخش زیادی از اتفاقات و نارضایتی‌های بعد از گرانی بنزین را هم در حریم تهران شاهد بودیم. بنابراین ممکن است نوع چالش‌ها تغییر کند اما ناهنجاری‌ها در حوزه‌های مختلف در حریم و حاشیه‌ها مجددا تکرار می‌شود. بنابراین معتقدم که این معضل باید یک‌بار برای همیشه برطرف شود. مرجع آن هم حتما در سطح عالی مانند وزرا و شهردار تهران است.»
شکری در ادامه از تصویب طرح راهبردی حریم تهران خبر می‌دهد و درعین حال می‌گوید:« متأسفانه به‌دلیل برخی تداخلات در تقسیمات شهری این مصوبه هنوز ابلاغ نشده است. از این‌رو لازم است هرچه زودتر مسئولان عالی به جمع بندی‌های لازم برسند و مصوبه طرح‌های راهبردی را ابلاغ و اجرا کنند؛ چرا که مسکوت ماندن آن باعث بروز مشکلات زیادی می‌شود.به‌عنوان مثال ما بخش‌هایی را در مناطق 15، 18، 19و 20داریم که با فرمانداری‌ها و حوزه‌های تقسیمات کشوری مختلف تداخل دارد. بنابراین تا این موارد با دقت مورد بررسی قرار نگیرد، مشکلات موجود در حریم تهران هم به قوت خود باقی است و در هنگام بروز اتفاقات و چالش‌ها سر باز می‌کند. امروز ما مشکل پاندمی کرونا را داریم، اما در آینده فقط شکل مشکلات تغییر و به شکل‌های مختلف بروز می‌کند.»
کرونا، تنها مشکل حریم نیست
شکری مشکلات حریم تهران را مختص کرونا نمی‌داند و معتقد است: «امروز به درستی دغدغه، شیوع کروناست اما درآینده بیکاری و بسیاری دیگر از مشکلات و ناهنجاری‌ها بروز پیدا خواهد کرد.ریشه مشکلات، بی‌توجهی زیادی است که نسبت به حریم تهران اتفاق می‌افتد. بنابراین معضلات باید به‌طور هوشمندانه در سطح دولت پیش‌بینی شود. و قتی ما از تهران به‌عنوان ام‌القرای شهرهای اسلامی یاد می‌کنیم، باید شأن و منزلت این شهر را هم نگه داریم و این جز از طریق قانون‌های مجزا، آیین‌نامه‌های مشخص و تعاریف و ضوابط مشخص میسر نمی‌شود. ضمن اینکه پایتخت باید تعریف خودش را پیدا کند. اگر این موازین رعایت نشود اتفاقات و ناهنجاری‌های دیگر و سخت‌تر از شیوع کرونا را در حاشیه‌های تهران شاهد خواهیم بود.»
مدیرکل حریم شهر تهران در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به شیوع کرونا و دستورالعمل‌های لازم در این زمینه می‌گوید:« پروتکل‌ها باید در ستاد مقابله با کرونا تهیه شود و نمی‌توانیم قانون و مقررات جدید وضع کنیم. ضمن اینکه مصوبات ستاد مقابله با کرونا در حال اجراست. یکی از مشکلات حاشیه‌ها بحث آموزش است که هم‌اکنون این موضوع هم در بخش اجتماعی شهرداری مناطق فعال است و در نواحی نیز اقدامات خوبی در دستور کار داریم. با توجه به اینکه تجربه و امکانات لازم وجود دارد، افرادی که تمکن مالی ندارند شناسایی می‌شوند و با ارائه اقلام بهداشتی و مراقبتی از آنها حمایت می‌کنیم. »
این مدیر ارشد شهری با انتقاد از رفتارهای برخی شهروندان خاطرنشان می‌کند:« چرا راه دور برویم! در منطقه 12تهران که قلب اقتصاد کشور است، برخی شهروندان به راحتی و بدون اقلام بهداشتی مانند ماسک و دستکش تردد می‌کنند و فلافل می‌خورند، بدون اینکه به مسائل بهداشتی توجه کنند.»
تمهیدات جلوگیری از شیوع کووید 19 در مناطق حاشیه‌نشین
مهدی جمالی‌نژاد، معاون عمرانی وزیر کشور
شواهد نشان می‌دهد که در مهار بیماری کرونا ویروس، نظام‌های حمایت اجتماعی در بسیاری از نقاط تحت‌تأثیر این بیماری در حفاظت از زندگی و معیشت گروه‌های آسیب‌پذیر ازجمله مناطق حاشیه‌نشین و روستاهای واقع در حریم کلانشهرها موفقیت کمتری داشته‌اند. بر همین اساس، اقداماتی را که برای جلوگیری از شیوع این بیماری در مناطق حاشیه نشین باید انجام شود می‌توان به 2 دسته طبقه‌بندی کرد.
بخش نخست، ترویج و اهتمام در انجام اقدامات حفاظتی است که برای همه شهروندان و مطابق با دستورالعمل‌های بهداشتی باید رعایت کرد. این اقدامات شامل مواردی اعم از شست‌وشوی دست‌ها، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک و دستکش و دیگر پروتکل‌های بهداشتی است. رعایت این پروتکل‌ها برای عموم اقشار جامعه الزامی است هرچند آگاهی بخشی و توانمندسازی ساکنان مناطق حاشیه‌نشین به رعایت الزامات بهداشتی از طریق ابزار رسانه‌ای و آموزشی مختلف، از اهمیت بیشتری برخوردار است. در این زمینه دولت و مدیریت شهری نقش کلیدی برای ضدعفونی کردن اماکن و فضاهای عمومی برعهده خواهند داشت؛ چراکه این مناطق به‌دلیل کاستی‌های کالبدی، مسائل و مشکلات جدی تری در زمینه بهداشت عمومی دارند.
اما بخش دوم این اقدامات، انجام کارهای حمایتی از اقشار آسیب‌پذیر ساکن در این مناطق است. از آنجا که عمده ساکنان مناطق حاشیه کلانشهرها از دهک‌های پایین جامعه هستند، آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی بیشتری را در بحبوحه این بیماری متحمل شده‌اند که نیازمند اقدامات حمایتی نهادها و دستگاه‌های مسئول هستند. در هر یک از این بخش‌ها نقش مشارکت‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد در جهت بسیج منابع و امکانات بسیار حیاتی و تأثیر‌گذار است. هم‌اکنون با تاسیس 135دفترتسهیل‌گری و توسعه محلی در محله‌های حاشیه‌نشین می‌توان از این ظرفیت نیز برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی و کالبدی مناطق حاشیه‌نشین استفاده کرد. این دفاتر که با هدف توانمندسازی جوامع محلی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی تاسیس شده‌اند با برنامه‌ها و فعالیت‌های مضاعف خود در دوران بحران، می‌توانند برای جلوگیری از شیوع این بیماری و کاهش مبتلایان در مناطق حاشیه‌نشین به‌گونه مؤثر عمل کنند. در راستای صیانت از حقوق شهروندان ساکن در محله‌ها و محدوده‌های حاشیه نشین در کشور برای پیشگیری، کنترل و مقابله با بیماری کرونا، بخشنامه‌ای از سوی وزارت کشور برای توجه جدی‌تر به این مناطق و ساکنان آنها تهیه و ابلاغ شد. گزارش‌های دریافتی از شهرداری‌های مراکز استان‌ها و کلانشهرها نشان می‌دهد که اجرای برنامه‌های حمایتی و حفاظتی در این مناطق با استفاده از ظرفیت، خیرین، نهادها و دستگاه‌های مسئول با محوریت مدیریت شهری است. این موضوع زمانی بیشتر اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم 3900 روستای واقع در حریم شهرهای کشور داریم که حدود 3/3 میلیون نفر جمعیت در آنها ساکن هستند. این روستاها نیز نیازمند توجه ویژه هستند.
