وضعیت آثار براهنی و شناخت‌نامه‌ی استادمحمد

این هنرمند تئاتر که از نیمه‌ی دهه‌ی 70 در حوزه‌ی ادبیات هم فعال بوده است، می‌گوید از حدود سه سال پیش، از طرف خانواده‌ی‌ دکتر رضا براهنی شاعر، نویسنده و منتقد ادبی (به‌ویژه پسر بزرگ او، اکتای براهنیِ فیلمساز، وکیل رسمی و قانونی‌اش)، مسئولیت چاپ و نشر برخی از آثار او را برعهده گرفته، و در مسیری طولانی‌تر در حال نگارش و اتمام شناخت‌نامه‌ای در دو جلد درباره‌ی زندگی و آثار محمود استادمحمد، نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تئاتر است.

حسینی در گفت‌وگویی با ایسنا آخرین مراحل آماده‌سازی این کتاب‌ها را تشریح کرد.

این پژوهشگر تئاتر و ادبیات درباره‌ی نگارش و گردآوری شناخت‌نامه‌ی استادمحمد که آن را با نام «شهر بی تو مرا حبس می‌شود» منتشر خواهد کرد، توضیح داد: پس از درگذشت استادمحمد به پیشنهاد بنیاد ایشان و مانا استادمحمد، وظیفه‌ی نگارش کتابی درباره‌ی زندگی و آثار ایشان به من واگذار شد.

او با ابراز تاسف از درگذشت استادمحمد در سال 92 یادآوری کرد: طبیعتا بعد از درگذشت  ایشان، شاید بیش از هریک از دوستان‌شان دچار غمی بزرگ شدم که تا امروز ادامه دارد و کار را بسیار دشوارتر می‌کرد؛ هرچند این پژوهش درواقع از بیست و چند سال پیش درباره‌ی بیژن مفید و یارانش، کارگاه نمایش و آتلیه‌ی تئاتر آغاز شده بود، اما یافتنِ حقیقت‌ها از سراسر دنیا کار بسیاری دشواری بود، و نیّت من کاری در سطح یک شناخت‌نامه بود. دوران کرونا به ما گوش‌زد کرد زندگی به‌سرعت در گذر است و نباید کاری را نیمه‌تمام گذاشت و من هم بسیار کارهای نیمه‌کاره دارم که تدریس و کارگاه‌ها و اجراهای نمایش مجال را کوتاه می‌کند. پس در این سه ماه با سرعت بیشتری ادامه داده‌ام.

او که قصد دارد این شناخت‌نامه را در مجموعه‌ی «تئاتر در گذر زمان» از سوی نشر افراز منتشر کند، خاطرنشان کرد: کوشیده‌ام به هیچ یک از بخش‌های زندگی ایشان نگاهی یک‌سویه نداشته باشم؛ به همین منظور حقایق و دیدگاه‌های متفاوت را کنار هم گذاشته‌ام. این کتاب در مرور بخشی از تاریخ شفاهی ادبیات و تئاتر دهه‌های 40 تا 90 شمسی، به وجوه گوناگون زندگی و آثار او می‌پردازد. تمامِ دوستانِ او در ایران قبل و بعد از انقلاب، ایران، کانادا و... را پیدا کرده‌ام تا گوشه‌ای تاریک نمانَد. به جز فصل‌هایی که خود نوشته‌ام، فصلی در گفت‌وگو با بزرگان همراهِ او و فصلی نوشته‌هایی تازه درباره‌ی آثار و افکار او به قلم آدم‌هایی بسیار متفاوت است، و در نهایت فصلی را به انتشار اسناد، دست‌نویس‌ها و برخی آثار نیمه‌کاره‌ی او اختصاص داده‌ام که یحتمل در دو جلد گالینگور به انتشار خواهد رسید و در مراحل ویرایش نهایی‌ است.

روزبه حسینی که در دهه‌ی 70 شاگرد کارگاه‌های شعر و قصه‌نویسی رضا براهنی بوده است، در ادامه درباره‌ی چاپ آثار او توضیح داد: پنج سال پیش، انتشارات «نگاه» مجوز انتشار برخی از آثار ایشان را گرفته و برای تجدیدشان مستأصل مانده، و از سوی دیگر نشر «افراز»، برای تجدید چاپ ترجمه‌ی «پلی بر رودخانه‌ی درینا»، شعر بلند «اسماعیل»، و نیز کتاب «قابله‌ی سرزمین من و قصه‌های دیگر» (مجموعه قصه‌های ایشان) برای اولین‌بار، هنوز در انتظار مجوز است. همچنین کتاب «آداب زیارتِ آدم‌های غایب» (مجموعه سفرنامه‌های ایشان) که افتخار داشته‌ام هر دو کتاب به کوشش بنده از سوی نشر افراز به ارشاد تقدیم شود، هنوز هم در حال بررسی هستند.

به گفته‌ی او، کتاب دیگر از رضا براهنی شامل سه مجلد و متشکل از مجموعه مقالاتی درباره‌ی قصه‌نویسان ایرانی‌ است که با عنوان «قص‌قص» و به خواست براهنی در سال‌های پیش‌تر، توسط حسینی و در طول سه سال گردآوری و ویرایش شده است که شامل مقالات منتشرشده و نشده‌ی براهنی از دهه‌ی 40 تا 90 شمسی‌ است.

حسینی در انتها گفت: جلد اول 350 صفحه درباره‌ی «صادق چوبک»، جلد دوم 300 صفحه درباره‌ی «صادق هدایت» و سومین جلد بیش از 600 صفحه و دربردارنده‌ی مقالات و نظرات ایشان درباره‌ی دیگر نویسندگان ایرانی همچون بزرگ علوی، جمالزاده، گلستان، دولت‌آبادی، گلشیری، آل احمد، نعلبندیان و ... است که جمع‌بندی نهایی این سه جلد، بالاخره در همین دوره‌ی قرنطینه پایان گرفت و حدود یک ماه است در اداره‌ی کتاب ارشاد ثبت شده و در حال بررسی‌ است. رضا براهنی بی‌تردید مهم‌ترین منتقد و نظریه‌پرداز ادبی و هم مؤثرترین در دگردیسی شعر در زبان فارسی و هم تربیت شاگردان بسیار در شعر و قصه‌نویسی بوده است. بسیار امیدوارم چه در خصوص تجدید انتشار آثار پیشین رضا براهنی، چه در خصوص پنج جلد کتابی که سه سال برای به فرجام رساندن‌شان کوشیده‌ام، اداره‌ی کتاب سرعت و سلیقه به خرج داده و بگذارد این کتاب‌ها در اختیار نسل امروز و جوان قرار گیرند تا از نظریات ایشان بهره‌مند شوند.