آرش از رفـتن به بـاشگـاه متـنـفر اسـت. الـبـته به این خاطر نیـست که از ورزش بسکتبال، فوتبال یا سایر فعالیتها بدش مـی آیـد. نه، به خاطر این است که از دوش گرفتن آخر بازی در اتـاق رختـکن در مـقابل دوستـانش وحشت دارد. چون با وجـود اینـکه جـثـه و هـیـکل دوستـانش در حال رشد و تغییر است، بدن او هیچ تغییری نکرده و به همان حالت کودکیش مانده است. او تقریباً از همه ی همسالانش کوتاه تر است و صـدایش هم هـنـوز دورگـه نشـده اسـت. از ایـنـکه هـنــوز ظاهرش مثل بچه ها مانده احساس خجالت می کند.
مریم هم معنای این تغییر را خوب می داند. قسمت بالاتنه لباس شنا، با اینکه برای دوستانش خیلی خوب در تنشان می ایستد، اما برای او به خاطر بزرگ نشدن سینه هایش، خیلی بدفُرم است. همه ی دوستانش عادت ماهیانه می شوند، اما او هنوز حتی نشانه ای از آن هم دریافت کرده است. برخلاف دوستانش که موهای بدنشان را هفته ای یکبار اصلاح می کنند، او نیازی برای اینکار ندارد چون موهای بدنش هنوز درنیامده است.
هم آرش و هم مریم هر دو از اینکه با هم سالان خود تفاوت دارند نگران هستند.
بلوغ دیررس چیست؟
بلوغ زمانی است که بدن فرد از حالت کودکی به بزرگسالی رشد می کند. بلوغ به واسطه ی تغییراتی که در بدن رخ می دهد ایجاد می شود. در دختران، سینه ها بزرگ می شود و موهای شرمگاهی رشد می کند و همچنین قاعدگی اتفاق می افتد. شکل کلی بدن نیز تغییر می کند، ران ها بزرگتر شده و انحنای بدن بیشتر می شود.
در پسران، موی قسمت های شرمگاه و صورت رشد می کند و آلت تناسلی بزرگتر می شود. شکل بدن نیز شروع به تغییر می کند، شانه ها پهن تر شده و هیکل مردانه تر می شود.
این تغییرات به واسطه ی هورمون های جنسی صورت می گیرد (تستوسترون در مردان و استروژن در زنان) که بدن در این سنین میزان بیشتری از آنها را تولید می کند.
بلوغ طی چند سال صورت می گیرد، که سن شروع آن در افراد مختلف متفاوت است. در دختران معمولاً بین سنین 7 تا 13 سالگی و در پسران بین سنین 9 تا 15 سالگی اتفاق می افتد. البته ممکن است در برخی زودتر یا دیرتر از این سنین اتفاق بیفتد. این تفاوت در شروع سن بلوغ امری کاملاً طبیعی است.
گاهی اوقات، برخی افراد دوره بلوغ را بدون ایجاد هرگونه تغییر در بدن خود، سپری میکنند. این مسئله بلوغ دیررس نامیده می شود.
علت بلوغ دیررس چیست؟
بلوغ دیررس دلایل متفاوتی ممکن است داشته باشد. معمولاً این مسئله در خانواده ارثی است. ممکن است والدین، عمو، خاله، خواهرها یا برادرهای فرد نیز به این مسئله دچار باشند. این مسئله تاخیر سرشتی (دیر شکوفا) نامیده می شود و معمولاً نیاز به هیچ درمانی نیز ندارد. این نوجوانان با گذشت زمان به طور طبیعی رشد میکنند، اما این مسئله در آنها دیرتر از همسالانشان اتفاق می افتد.
مشکلات پزشکی نیز ممکن است گاهی باعث تاخیر بلوغ شود. برخی افراد مبتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت، فیبروز مثانه، مشکلات کلیه، و حتی آسم ممکن است در سنین بالاتری به بلوغ برسند، چون این بیماری ها رشد بدن را دشوارتر می سازند. درمان و کنترل صحیح این بیماری ها می تواند به جلوگیری از بلوغ دیررس کمک کند.
افرادی که دچار سوء تغذیه هستند نیز دیرتر از همسالان خود به بلوغ می رسند. برای مثال، نوجوانانی که دچار کم اشتهایی و بی اشتهایی عصبی هستند، معمولاً میزان زیادی وزن کم می کنند و بدنشان قادر نخواهد بود به میزان کافی رشد کند. دخترانی که بیش از اندازه به فعالیت های ورزشی سرگرم هستند معمولاً دیرتر به بلوغ میرسند چون ورزش باعث از بین رفتن چربی بدن آنها می شود و میزان معین از چربی برای رسیدن به بلوغ دختران لازم است.
بلوغ دیررس ممکن است به خاطر مشکلات غدد هیپوفیز نیز باشد. چون این غدد هورمون های مهمی برای رشد بدن تولید می کنند.
برخی افرادی که در سنین طبیعی به بلوغ نمی رسند، مشکلا مربوط به کروموزوم دارند که از DNA ساخته شده است که شامل برنامه های سازندگی بدن است. مشکل کروموزوم ها ممکن است در رشد طبیعی بدن اختلال ایجاد کند.
سندرم ترنر نمونه ای از اختلال کروموزوم است. این مسئله زمانی اتفاق می افتد که دو کروموزوم X در زنها غیرطبیعی بوده یا وجود نداشته باشد. این مسئله در رشد دختران و همچنین در رشد تخمدانها و تولید هورمون های جنسی تاثیر می گذارد. زنانی که این مشکل خود را مورد درمان قرار نداده باشند، قدی کوتاه تر از حد معمول دارند، نازا هستند و ممکن است به سایر مشکلات و اختلالات پزشکی نیز مبتلا باشند.
مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر، یک کروموزوم X اضافه دارند (به جای XY، XXY) و این مسئله می تواند بر نحوه ی رشد آنها تاثیر منفی بگذارد.
پزشکان چه می کنند؟
خوشبختانه پزشکان می توانند به این نوجوانان کمک کنند تا بلوغشان طبیعی تر گردد. پس اگر شما نیز جزء آندسته نوجوانانی هستید که تصور می کنید رشدتان طبیعی نیست، می توانید از والدینتان بخواهید تا شما را به پزشک نشان دهند.
پزشک علاوه بر آزمایش فیزیکی، سابقه ی پزشکی خانواده شما را نیز بررسی میکند و در مورد هرگونه علائم یا نگرانی شما، وضعیت سلامتیتان در گذشته، وضعیت سلامتی خانواده، آلرژی های شما، یا درمان هایی که انجام داده اید و سایر مسائلی که میتواند در رشد شما تاثیر بگذارد سؤال می کند. همچنین ممکن است آزمایش خون نیز برای تشخیص بیماری های تیروئید، هیپوفیز، کروموزوم یا مشکلات انجام گیرد. رادیولوژی نیز برای بررسی میزان رشد استخوانها انجام خواهد گرفت.
در اکثر موارد پزشک به شما اطمینان خواهد داد که هیچ مشکل جدی برای رشد طبیعی فرد وجود ندارد و شما فقط کمی دیرتر از سایرین به بلوغ خواهید رسید. اما در صورت تشخیص مشکل جدی، پزشک فرد را برای آزمایشات و بررسی های بیشتر به پزشک متخصص بیماری های رشدی کودکان معرفی خواهد کرد.
برای بیشتر نوجوانانی که بلوغ دیررس دارند، منتظر ماندن و صبر کردن برای بروز علائم رشد و رسیدن به بلوغ بسیار دشوار است، حتی پس از اینکه پزشک آنها را از سلامت کامل آنها مطمئن کرده است. در برخی موارد پزشک فرد را مورد درمانهای هورمونی قرار می دهد تا علائم بلوغ زودتر هویدا شوند. معمولاً چند ماه پس از قطع درمان، هورمون های خود فرد شروع به ادامه کار می کنند.
برخورد با بلوغ دیررس
واقعاً برای نوجوان سخت است که ببیند دوستان وهمسالانش رشد کرده اند و اندامشان تغییر کرده است، اما هیچ تغییری در آنها رخ نداده است. ممکن است تصور کنند هیچوقت بزرگ نمی شوند و همیشه به همان حالت می مانند. حتی اگر والدینشان و پزشک به آنها اطمینان دهد که آنها نیز به طور طبیعی رشد خواهند کرد و به بلوغ می رسند، حتی اگر حرف های آنها را باور هم داشته باشند، برایشان سخت است که منتظر بمانند تا بدنشان مانند سایر همسالانشان رشد کند.
اگر احساس افسردگی کنند در مدرسه و در برخورد با دوستانشان دچار مشکل شوند، حتماً باید موضوع را با والدینشان، پزشک یا فرد مطمئن دیگری در میان بگذارند. این افراد می توانند به نوجوان برای کنار آمدن با احساسات خود کمک کنند و راه حل هایی پیش روی آنان بگذارند.
برخورد و پذیرش بلوغ دیررس برای هر فردی دشوار است. اما مشکلی است که قابل درمان است. اگر شما نیز دچار این مشکل هستید، حتماً از دیگران برای حل آن کمک بخواهید. اما یادتان باشد، در اکثر موارد شما نیز به طور طبیعی رشد خواهید کرد و به پای همسالانتان خواهید رسید.
