احاطه سیاره زهره با توده ابری عظیم

 

یک ابر عظیم (اختلال جوی) که هرگز پیش از این در منظومه شمسی دیده نشده بود، بر فراز سیاره زهره (ناهید) سایه افکنده است. به گفته اخترشناسانی که این توده ابر را ردیابی کرده‌اند، این «اختلال جوّی» 35 سال از دید کارشناسان پنهان مانده بوده است.

اما سرانجام این اختلال جوّی در حدود 50 کیلومتری فراز سطح زهره به صورت یک ابر غلتان کشف شده است که عیان‌گر بخش قابل رویت این سیاره است.

زهره از بسیاری جهات، از جمله اندازه و حجم، شبیه به کره ماست تا جایی که آن را خواهر زمین خوانده‌اند. اما جوّ زهره به کلی با جوّ اطراف زمین متفاوت است. حرارت سطح زهره 465 درجه سانتیگراد است و اتمسفر آن ترکیبی از اسید سولفوریک غلیط است.

ابر‌هایی که زهره را احاطه کرده‌اند، به گونه‌ای رفتار می‌کنند که در دیگر سیارات منظومه شمسی دیده نشده است. این اختلال جوّی تازه کشف شده گاه تا 7500 کیلومتری خط استوای زهره کشیده می‌شود. اخترشناسان می‌گویند که دیواره ابر‌های اسیدی زهره دستکم از سال 1983 منظما هر پنج روز این سیاره را دور زده‌اند.

در بدو کشف این توده ابر، کارشناسان آن را به یک موج جوّی تشبیه کردند که پیرامون بخش اعظم زهره در حرکت بود. اما این نخستین اختلال جوّی در ارتفاعی چنین پایین است.

این کشف به پاسخ به سوال‌های دیگری در مورد زهره کمک می‌کند. این اختلال جوّی در ناحیه‌ای از سیاره کشف شده است که مسئول تاثیرات گلخانه‌ای است که زهره را چنین داغ می‌کند. این امواج همچنین می‌توانند به درک چگونگی پیوند میان سطح زهره و جوّ آن که تاکنون بر اخترشناسان پوشیده بوده، کمک کند.

خاویه پرالتا، پژوهشگر در مرکز فضایی «ژاکسا»‌ی ژاپن که صدر تیم این تحقیقات است، می‌گوید: «از آنجایی که این اختلال جوّی از ارتفاع 70 کیلومتری و بالای ابر قابل رویت نیست، تایید می‌کند که ماهیت این موج از اهمیت بسیاری برخوردار است.»

«ما سرانجام موجی یافته‌ایم که که می‌تواند ترکیب توده و انرژی (مومِنتوم) را از عمق اتمسفر به ابر‌های فوقانی انتقال دهد و آن را پراکنده کند. این موج، بنابراین، ترکیب توده و انرژی را دقیقا در نقطه‌ای که ما سریع‌ترین چرخش جوی زهره را در آن می‌بینیم، قرار می‌دهد. این مکانیزم مدت‌ها (برای اخترشناسان) در هاله‌ای از رمز و راز قرار داشته است.»

پژوهشگران سپس این پدیده را در آرشیو تصاویر تاریخی 35 سال پیش زهره یافتند که موید همین ویژگی‌هاست. به رغم این واقعیت که این پدیده ده‌ها سال در اطراف زهره وجود داشته است، پژوهشگران نتوانسته بودند آن را در الگو‌های رفتاری این سیاره تکرار کنند. به همین دلیل درک این که این توده ابر چطور ایجاد می‌شود و از کجا نشات می‌گیرد، دشوار بوده است.

پژوهشگران امیدوارند با دستیابی به داده‌های بیشتر و مطالعه زهره با دستگاه‌هایی از جمله تلسکوپ مادون قرمز سازمان فضایی آمریکا (ناسا) بتوانند به راز اختلال جوّی این سیاره پی ببرند. پژوهش‌های جدید با تصاویر مخابره شده توسط مدارپیمای «آکاتسوکی» سازمان «ژاکسا» انجام گرفته است که در نشریه «ژئوفیزیکال ریسِرچ لِتِرز» منتشر شده‌اند.

منبع: ایندیپندنت