در بیماری دیابت بی مزه که یکی از بیماری های نادر غدد درون ریز بدن می باشد فرایند دفع ادرار در کلیه مختل می شود. تکرر ادرار بیش از حد و تشنگی فراوان از علائم شایع این بیماری می باشد. در این مطلب با علت، علائم و انواع این بیماری آشنا شوید.
بیماری دیابت بی مزه چیست؟
دیابت بی مزه یا diabetes insipidus نوعی بیماری نادر غدد درون ریز بدن می باشد که با تشنگی فراوان و تولید بیش از حد ادرار رقیق مشخص شده و تشخیص آن از طریق مراجعه به پزشک متخصص غدد صورت می گیرد. این اختلال به خاطر نبود هورمون ادراری یا وازوپرسین و مسدود شدن عملکرد آن روی می دهد.
هورمون ادراری توسط هیپوفیز مغز ترشح می شود و ذخیره آب کلیه و تولید ادرار را از طریق قابلیت تحریک بازجذب آب توسط کلیه متعادل می سازد. در دیابت بی مزه حجم بالایی از ادرار دفع می شود. در این مطلب با علت، علائم و درمان این بیماری بیشتر آشنا می شوید.
علت بروز دیابت insipidus چیست؟
دیابت بی مزه برخلاف دیابت شیرین که شامل میزان زیادی گلوگز در ادرار است اساسا بی مزه بوده از این رو به این اسم نامگذاری شده است. در این بیماری غدد درون ریز فرایند دفع ادرار کلیه مختل می شود. در ابتلا به دیابت insipidus میزان دفع مایعات با ادرار فراتر از حد مجاز بوده و بیمار شدیدا احساس تشنگی می کند.
چرا که بدنش دهیدراته شده و آب از دست داده است. علت بروز دیابت insipidus فقدان هورمون وازوپرسین یا هورمون ادراری است. این هورمون در مغز ترشح شده و در کلیه ها جهت کنترل جذب و دفع آب بدن استفاده می شود. به بیان دیگر این هورمون وظیفه کنترل و تعادل مقدار مایعات بدن را عهده دار است.
گاهی مواقع غده هیپوفیز مغز دچار مشکل شده و در مواقعی هم کلیه امکان استفاده از هورمون ادراری را ندارد. از این رو فرد به دیابتی مبتلا می شود که در آن قند خون بالا نمی رود و ارتباطی به انسولین هم ندارد.
به طور کلی هر مشکلی که به کلیه و غده هیپوفیز صدمه بزند احتمال بروز دیابت insipidus را افزایش می دهد. نخستین روش تشخیص این نوع دیابت، بررسی عواملی است که به این دو عضو آسیب رسانده است. از جمله این عوامل عبارت است از:
- ضربه به سر و آسیب غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس
- جراحی های مغزی
- تومور مغز
- اختلالات کلیه با داروهایی مانند تتراسیکلین
- اختلال الکترولیتی در بدن
- ژنتیک
- بارداری
- بیماری های افزایش دهنده فشار جمجمه مثل عفونت های مغزی
انواع دیابت insipidus کدامند؟
همانطور که اشاره شد بیماری دیابت insipidus ناشی از مشکلی در کلیه یا غده هیپوفیز است. روش های درمان و تشخیص این بیماری به انواع آن بستگی دارد. از این رو بد نیست با انواع دیابت insipidus هم آشنا باشید.
دیابت insipidus مرکزی
دیابت insipidus مرکزی به دلیل ارتباط آن با سیستم اعصاب مرکزی به این نام شناخته می شود و شایع ترین نوع دیابت insipidus است. در این بیماری فرایند تولید، آزاد سازی یا ذخیره سازی هورمون کنترل دفع مایعات به خوبی صورت نمی گیرد. از این رو تکرر ادرار رخ می دهد.
دیابت insipidus نفروژنیک
این بیماری به دلیل اختلالات کلیوی بروز می یابد. در افراد مبتلا به این عارضه هورمون ادرار در هیپوفیز ترشح شده ولی کلیه نمی توان آن را دریافت و یا از آن استفاده نماید. این موضوع ممکن است به دلیل مصرف داروهای خاص یا بیماری های کلیوی بروز یابد.
دیابت insipidus دیپسوژنیک
این بیماری در اثر آسیب به مرکز تشنگی در هیپوتالاموس مغز رخ می دهد و فرد با احساس تشنگی کاذب آب زیادی می نوشد. از این رو حجم ادرار زیادی دفع می شود. بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی از دیابت insipidus رنج می برند. در این افراد احتمالا مسمومیت با آب وجود دارد.
دیابت insipidus بارداری
در این نوع از دیابت آنزیمی توسط جفت ترشح شده که هورمون ضد ادرار مادر را حذف می کند. با اتمام بارداری این عارضه رفع می شود. ولی تکرر ادرار بارداری همیشه به علت دیابت insipidus نیست. گاهی مواقع فشار رحم به مثانه موجب نیاز به دفع ادرار در فواصل کوتاه می شود.
دیابت insipidus چه علائمی دارد؟
از جمله علائم دیابت insipidus عبارت است از؟
- تشنگی بیش از حد
- نوشیدن مفرط آب
- خستگی و تاری دید
- حجم ادرار بالا (گاها 5-10 برابر بیشتر از حد نرمال)
- شب ادراری
- ادرار با رنگ روشن و بدون بو
قابل ذکر است در انواع دیابت insipidus علائم مشابه هم بوده و شامل تشنگی مفرط و تشکیل حجم زیادی ادرار است. آب نوشیدنی مورد علاقه بیماران خواهد بود و اگر این مایع و سایر مایعات در دسترس باشند بیمار به جز مشکلات حاصل از ادرار مکرر مشکلی در مصرف مایعات ندارند.
و در صورت نبود آب بیمار مبتلا به دیابت insipidus شدیدا تشنه شده و نهایتا به علت کاهش حجم مایع خارج سلولی احتمال بروز کما وجود دارد.
تشخیص و درمان بیماری دیابت insipidus
تشخیص این بیماری بر اساس وجود اسمولالیته بالای سرم خون و خروجی ادرار و اسمولالیته ادرار در زمان کاهش مایعات بدن خواهد بود. در تست کاهش مایعات بدن، بیمار مبتلا به دیابت به دفع مقدار بالای ادرار ادامه می دهد و تجویز وازوپرسین موجب می شود تا حجم ادرار همزمان با افزایش اسمولالیته ادرار و کاهش اسمولالیته سرم خون کاسته شود.
شایان ذکر است در دیابت insipidus نفروژنیک واکنشی نسبت به تجویز وازوپرسین وجود ندارد. دیابت insipidus مرکزی می تواند به کمک دیسموپرسین به صورت موثر درمان گردد. دیسموپرسین می تواند به شکل اسپری، قرص یا تزریقی تجویز گردد. تزریق وازوپرسین برای افرادی که به دیابت insipidus نفروژنیک مبتلا هستند، تاثیری ندارد.
به طور کلی روش کنترل دیابت insipidus دشوار نیست. علائم بیماری اغلب با درمان علت زمینه ای بیماری، رفع می شوند. به طور مثال تکرر ادرار بارداری با اتمام این دوره، بهبود یافته یا بعد از کنترل و درمان آسیب های هیپوفیز و هیپوتالاموس مشکلات ترشح یا انتقال هورمون ادرار هم رفع می شود.
با کنترل رژیم غذایی و مصرف داروهای متناسب با علت بیماری، امکان کنترل و درمان دیابت insipidus وجود دارد. فقط کافی است علت دیابت insipidus به درستی تشخیص داده شود تا داروهای لازم آن تجویز گردد.
در پایان این مطلب همچنین می توانید برای اطلاع از دیابت نوع 2 و پیشگیری از دیابت از این مقالات نیز بازدید نمایید.
