دکتر محمد علی نیلفروش‌زاده : فوق تخصص پوست ، مو و جراحی زیبایی ، دبیر انجمن پوست ، استاد پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران
تحریریه زندگی آنلاین : هیچ فردی نمی‌تواند جلوی روند پیرشدن بدن را بگیرد و به عبارتی نمی‌تواند همیشه جوان بماند. به تدریج و با افزایش سن، اندام‌های مختلف بدن دچار تغییراتی می‌شود و قابلیت‌های آنها تغییر می‌کند که منجر به پیری خواهد شد. در این زمینه پوست نیز مستثنا نیست و در معرض این تغییرات قرار دارد. با افزایش سن، میزان ترشح هورمون‌ها و تولید چربی از غدد سباسه (غدد چربی پوست) به تدریج کاهش می‌یابد و منجر به نازک شدن و خشکی بیشتر پوست می‌شود. همچنین پوست استحکام و سفتی خود را از دست می‌دهد.
بیشتربخوانید:
نخستین چروکهای پوستی اطراف لب‌ها و چشم‌ها از اواسط دهه سوم زندگی با کاهش تولید کلاژن و الاستین ظاهر می‌شوند. با رسیدن به 40 سالگی خطوط موسوم به پنجه کلاغی کناره‌های چشم ایجاد می‌شود و چروکهای پوستی عمیق‌تر می‌شوند. با رسیدن به دوران یائسگی، روند پیرشدن پوست تسریع می‌شود و لکه‌های قهوهای که به نام لکه‌های پیری شناخته می‌شوند روی پوست ظاهر خواهند شد.
آیا پیری فقط در پوست مشهود است یا مو و ناخن هم درگیر می‌شوند؟
علاوه بر تغییرات پوست به تدریج موها نیز سفید شده و موهای زائد ایجاد می‌شوند. تغییرات ساختار ناخن‌ها مانند ایجاد خطوط طولی و نازک شدن ناخن‌ها نیز با افزایش سن دیده می‌شود. این روند تغییرات پوست تقریباً برای همه به همین شکل است، اما گاهی بعضی افراد زودتر از هر مرحله دچار علائم پیری پوست می‌شوند و خیلی زودتر از همسالان خود نشاط و شادابی پوست جوان را از دست می‌دهند.
نقش کدامیک از عوامل درونی یا محیطی در بروز پیری پوست مهم‌تر است؟
زمینه ژنتیک یکی از مهم‌ترین علل بروز پیری پوست است که در افراد با هم متفاوت است، اما عوامل محیطی نیز تأثیر جدی در این زمینه دارند، از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مواجهه خیلی زیاد با نور خورشید: چرا که 80 درصد پرتوهای فرابنفش خورشید کاملاً به پوست نفوذ کرده و نوعی پروتئین را فعال می‌کنند که بر حالت الاستیسیته یا کشسانی پوست تأثیر می‌گذارد. این پروتئین در واقع کلاژن را از بین می‌برد که یکی از وظایف آن پیشگیری از بروز چروکهای پوستی است. همچنین تولید مالنین و الستین پوست کاهش می‌یابد، در نتیجه پوست به خوبی نمی‌تواند با عوامل تهاجمی پرتوهای خورشید مقابله کند.
به جز پرتوهای فرابنفش باید به اشعه‌های مادون قرمز نیز اشاره کرد که کاملاً در هیپودرم پوست نفوذ می‌کنند و علاوه بر تولید انرژی زیاد باعث تولید رادیکال‌های آزاد نیز می‌شوند. همه این پرتوها علاوه بر تأثیر بر ساختار ژنتیکی پوست، مرگ سلول‌ها، ایجاد لکه‌های قهوهای و پیری پوست، می‌توانند زمینه بروز سرطان‌های پوست را نیز تسهیل کند. در واقع تماس مکرر با نور خورشید می‌تواند توانایی پوست را در تأمین و تقسیم الیاف کلاژن محدود کند و درنتیجه حالتی مانند افتادگی نوک بینی، افتادن پلک‌ها، نازک شدن پوست و... را در پی داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
استعمال سیگار و دیگر دخانیات علاوه بر آسیب‌های جدی بر اندام‌های داخلی بدن، عوارض جدی بر سلامت و زیبایی پوست دارد و چروکهای عمیق و واضح، تیرگی پوست و گودی‌های اطراف چشم به عنوان علائم پیری زودرس پوست در مصرف‌کنندگان توتون و تنباکو دیده می‌شود که در خانم‌ها این علائم جدی‌تر خواهد بود.
استرس مزمن نیز در واقع باعث کاهش ذخایر آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب ضروری و ویتامین‌ها می‌شود که به عنوان ترکیبات محافظ در برابر پیری پوست مطرح هستند. در نتیجه استرس می‌تواند بروز چروکهای پوستی، کاهش حالت کشسانی و شفافیت پوست را به عنوان علائم پیری زودهنگام تشدید کند. الکل هم یکی از موادی است که به عروق خونی آسیب می‌رساند، اختلالات انعقادی ایجاد می‌کند، متابولیسم سلول‌ها را تغییر داده و تولید رادیکال‌های آزاد را افزایش می‌دهد. به علاوه، الکل بر کبد تأثیر می‌گذارد و مانع نقش این اندام در دفع مواد زائد می‌شود. در نتیجه مواد سمی در اندام‌های مختلف و به خصوص پوست جمع می‌شوند و تیرگی، خشکی و شل شدن بافت‌های پوست را در پی خواهند داشت.
آیا تغذیه سالم به کند شدن روند پیری کمکی می‌کند؟
تغذیه ناسالم که ناشی از تغییر در جنبه‌های مختلف زندگی است، معمولاً با مصرف بیشتر غذاهای چرب و سرخ شده، تنقلات شور و شیرینی‌جات همراه است. مصرف خوراکی‌های بدون ارزش غذایی و کاهش میوه‌ها و سبزیجات در تغذیه امروز موجب کاهش دریافت ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌شود و در نتیجه تیرگی و خستگی پوست را نشان می‌دهد. یکی از بهترین روشهای حفظ سلامت و شادابی پوست توجه به تغذیه درست، گنجاندن مقدار فراوان میوه‌ها، سبزیجات و اسیدهای چرب ضروری و به حداقل رساندن غذاهای آماده و صنعتی است. علاوه بر عوامل ذکرشده باید اشاره کرد حالت بد خوابیدن، اخم کردن و خندیدن نیز زمینه ساز چروکهای پوستی می‌شود، به خصوص افرادی که زیاد اخم می‌کنند به دلیل انقباضات عضلات بیشتر دچار چروکهای پوستی خواهند شد.
بیشتر بخوانید:
چگونه می‌توان چین و چروکهای ایجاد شده در پوست را ترمیم کرد؟
ترمیم کامل چین و چروک با امکانات و علم امروز امری ناممکن است، ولی بر اساس تقسیم‌بندی شدت چین و چروک راهکارهای درمانی متفاوتی وجود دارد، معمولاً در چروکهای خفیف و متوسط تکنیک‌های موضعی و سایر تکنیک‌های محرک کارایی خواهند داشت، ولی در چروکهای عمیق علاوه بر این روش‌ها باید از تکنیک‌های جراحی نیز کمک گرفت.
چگونه می‌توان با مراقبت‌های پوستی از پیر شدن پوست جلوگیری کرد؟
اولین مرحله درمان‌های موضعی کرم‌های ضد چروک هستند که بر اساس مواد تشکیل‌دهنده انواع متفاوتی دارد. سردسته کرم‌های ضد‌چروک، کرم‌های اسید میوه است. ترکیبات اسید میوه سلول‌های زیر پوست را تحریک می‌کنند تا کلاژن‌سازی و ساخت الاستین زیاد شود. اسیدهای میوه از میوه‌های طبیعی گرفته می‌شوند و نوع دیگر این نوع کرم‌ها ترکیبات ترتینوئین هستند. ترتینوئین شکل تغییر یافته ویتامین A است. ترتینوئین درمان اصلی جوش‌های زیر پوستی است، اما می‌تواند در بهبود چروک‌ها نیز بسیار مؤثر باشد، چون در دراز مدت روی سنتز کلاژن تأثیر می‌گذارد. در واقع تأثیر ترتینوئین روی کلاژن‌سازی 9 ماه بعد از مصرفش اتفاق می‌افتد.
دسته دیگر از کرم‌های ضد‌چروک، کرم‌های حاوی اسید هیالورونیک است. هیالورونیک اسید ماده‌ای است که زیر پوست قرار دارد و کم شدن آن باعث به وجود آمدن چروک می‌شود و این نوع کرم‌ها ساخت این ماده را تحریک می‌کنند تا کلاژن‌سازی بیشتر شود، بنابراین تمام کرم‌های ضد‌چروک به‌دنبال تحریک کلاژن‌سازی پوست هستند تا تولید آن در پوست را افزایش دهند. نقش درمان این کرم‌ها از نقش پیشگیری‌کننده آنها کمتر است و بیشتر این کرم‌ها از به‌وجود آمدن چروک‌ها پیشگیری می‌کنند. برای چروکهای وسیع و عمیقی که اتفاق افتاده است باید از روشهای دیگر استفاده کرد، ولی برای جلوگیری از عمیق‌تر شدن چروک‌ها استفاده از این کرم‌ها می‌تواند مفید باشد.
بیشتربخوانید:
