مقابله با ترش کردن معده

 دکتر پیام فرح‌بخش؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی

ترش کردن عبارت است از برگشت محتویات معده و گاهی دوازدهه به فضای مری و دهان که حتی در افراد سالم هم می‌‌تواند روی دهد و اکثر افراد سالم جامعه هم حداقل یک بار این تجربه را دارند. بین 5 تا 10 درصد مردم این مشکل را به صورت دائمی داشته و به عبارت دیگر مبتلا به بیماری ترش کردن (رفلاکس اسید معده) می‌‌باشند. علامت برگشت اسید به صورت سوزش سر دل و یا احساس طعم ناخوشایند ترشی در دهان پس از صرف غذا است. حداقل یک سوم بزرگسالان هفته ای یک بار با این وضعیت درگیر هستند. این مشکل در شیرخواران هم بخصوص در یکسال اول زندگی وجود دارد. تقریبا نیمی از شیر خواران با برگشت اسید معده روبرو هستند که با افزایش سن کم کم طی سال اول زندگی مشکل برطرف می‌‌گردد. اگرچه آمار دقیقی از ترش کردن کودکان دردسترس نیست ولی به نظر می‌‌رسد کمتر از بیست درصد کودکان به این بیماری مبتلا باشند. زمانی ما فرد را مبتلا به بیماری ترش کردن می‌‌دانیم که حداقل 2 بار در هفته این علائم را تجربه کند، علائم موجب اختلال در زندگی روزمره فرد شود و یا موجب تغییرات سلولی در دستگاه گوارش فرد شود. بسیاری از افراد با تغییر رژیم غذایی و رعایت نکات تغییر شیوه زندگی بر بیماری غلبه می‌‌کنند ولی در موارد شدید درمان دارویی و یا حتی درمان‌های جراحی مورد نیاز است.

علائم بیماری ترش کردن معده

سوزش سر دل که گاهی تا گلو گسترش می‌‌یابد، درد قفسه سینه، خشن شدن صدا به علت اینکه تارهای صوتی تحت تاثیر قرار می‌‌گیرند، اختلال در بلعیدن، سرفه‌‌های خشک و احساس توده در فضای حلق. بیماران ممکن است برخی و یا تمام علائم فوق را داشته باشند و جالب این است که بعضی بیماران علائم غیر اختصاصی‌تر را نشان می‌‌دهند و ممکن است تشخیص در این موارد به تعویق افتد. علائم بیماری در کودکان می‌‌تواند مقداری متفاوت باشد به عنوان مثال کودک ممکن است از دل درد و تهوع شکایت داشته باشد و یا به علت ترس از شروع درد بعد از غذا از خوردن غذا امتناع کند.

علل ترش کردن 

بیماری ترش کردن علل متعددی دارد ولی شایع‌ترین آنها کاهش فشار ماهیچه‌‌های حلقوی است که در نقطه اتصال مری به معده وجود دارد و اسفنگتر انتهای مری نامیده می‌‌شود. بنابراین اگر این ماهیچه به موقع شل نشود و یا به میزان مناسب منقبض نشود اسید معده می‌‌تواند وارد فضای مری و حتی حلق شود که در دراز مدت موجب آسیب به بافت مخاطی این ناحیه می‌‌شود که تنگی مری، زخم مری و تغییرات شبه سرطانی از عوارض این بیماری به حساب می‌‌آیند.

عوامل خطری که باعث ترش کردن می‌‌شوند

اضافه وزن و چاقی، فتق معده، حاملگی، سیگار کشیدن، خشکی دهان، آسم، دیابت، برخی بیماری‌های بافت همبندی و هر عاملی که موجب تاخیر در تخلیه معده شود.

مواد غذایی که موجب ترش کردن می‌‌شود 

چای و قهوه، نوشیدنی‌‌های حاوی کافئین مانند نوشابه‌‌های انرژی‌زا، نوشابه‌‌های گازدار، نوشیدنی‌‌های الکلی، مرکباتی مانند پرتقال و لیموترش، گوجه فرنگی و محصولات آن از قبیل رب گوجه‌فرنگی و سس گوجه‌فرنگی، نعناع، شکلات، سیر و پیاز، غذاهای چرب، غذاهای تند.

مواد غذایی که با ترش کردن مقابله می‌‌کنند

جو دوسر، زنجبیل، آلوئه ورا، سالاد (البته به جز پیاز، گوجه فرنگی و سس‌های پرچرب)، موز (در 99درصد بیماران موثر است ولی در 1درصد موارد ممکن است وضعیت را بدتر کند)، خربزه، طالبی، هندوانه، مرغ، بوقلمون، ماهی و سایر غذاهای دریایی، بروکلی، جعفری، رازیانه، برنج.

وزن خود را کاهش دهید

تجمع چربی در ناحیه شکم موجب افزایش فشار بر معده می‌‌شود که این فشار به ماهیچه حلقوی انتهای مری منتقل می‌‌شود و موجب افزایش احتمال بروز ترش کردن می‌‌گردد. لذا کاهش وزن علاوه بر تمامی مزایای سلامتی موجب کم شدن احتمال ترش کردن نیز می‌‌گردد.

هنگام خواب سر خود را بالاتر از تنه قرار دهید

در صورتی‌که هنگام خواب سر با زاویه 45 درجه نسبت به بدن قرار گیرد احتمال ترش کردن در فرد کاهش می‌‌یابد، بنابراین در صورتی‌که مشکل ترش کردن دارید با تغییر زاویه سر تخت می‌‌توانید مشکل خود را کاهش دهید.

راهکارهای ساده برای مقابله با ترش کردن

1- بین غذا آب ننوشید 

بسیاری از افراد عادت به مصرف آب و نوشابه با هر لقمه غذایی دارند و گمان می‌‌کنند که در غیر این صورت قادر به بلع غذا نیستند. نوشیدن آب بین غذا موجب افزایش احتمال ترش کردن می‌‌شود بنابراین بهتر است افرادی که دچار مشکل ترش کردن هستند نه تنها بین غذا مایعات ننوشند بلکه از نیم ساعت قبل از غذا تا نیم ساعت پس از غذا از مصرف مایعات خودداری کنند.

2-  مصرف نوشابه و چای را محدود کنید

چای و نوشابه‌‌های گازدار موجب شل شدن ماهیچه حلقوی انتهای مری می‌‌شود. بنابراین بهتر است آب و آبمیوه‌‌های طبیعی غیر ترش را جایگزین چای و نوشابه نمایید. ماءالشعیر هم به علت گاز فراوان مانند نوشابه می‌‌باشد و احتمال ترش کردن در افراد را افزایش می‌‌دهد.

3- بعد از صرف غذا دراز نکشید

دراز کشیدن پس از غذا موجب افزایش فشار محتویات معده بر ماهیچه حلقوی انتهای مری شده و احتمال ترش کردن را زیاد می‌‌کند، لذا بهتر است تا حدود یک ساعت پس از صرف غذا در وضعیت دراز کش قرار نگیرید. از پوشیدن لباس‌های تنگ پس از صرف غذا اجتناب نمایید: لباس‌های تنگ از قبیل گن‌‌های لاغری موجب افزایش فشار بر معده و بالا رفتن فشار بر ماهیچه حلقوی انتهای مری می‌‌شود، پس احتمال ترش کردن را افزایش می‌‌دهد. توصیه ما این است که اگر مبتلا به مشکل ترش کردن هستید، از پوشیدن گن‌‌های لاغری در مهمانی‌‌های ناهار و شام صرف‌نظر کنید.

4- فست فود‌‌ها را فراموش کنید

مصرف فست فود‌‌ها به علت ادویه زیاد و مصرف این غذاها همراه با سس گوجه فرنگی احتمال رفلاکس و ترش کردن را زیاد می‌‌کنند پس در صورتی که تمایل به صرف غذا در خارج از منزل دارید، رستوران‌های غیر فست فود گزینه بهتری برای شما محسوب می‌‌شوند.