٥٠٠ سال قبل سرزمینی که امروز آن را با نام «روسیه» می‌شناسیم محدوده‌ای از خان‌نشین‌ها بود و در پهنه آن حکام ریز و درشت بر قلمرو‌های مستقل خود از سواحل بالتیک تا شرق سیبری فرمان می‌راندند. در چنین عصری یا به عبارت بهتر ٤٩٠ سال پیش در چنین روزی، برابر بیست‌وپنجم آگوست ١٥٣٠ میلادی، در کاخ سلطنتی واسیلی سوم پادشاه روسیه پسری به دنیا آمد که او را ایوان نامیدند.
او که از پشت شخص پادشاه بود بعد‌ها با عنوان «ایوان چهارم» بر تخت سلطنت روسیه نشست و نقشی مهم در یکپارچه‌شدن خان‌نشین‌ها و نزدیک‌شدن سرزمین روسیه به حدود و ثغور امروزی از خود ایفا کرد.
ایوان چهارم که در تاریخ او را با لقب «ایوان مخوف» می‌شناسند، در ١٥٣٣ میلادی با عنوان شاهزاده مسکو بر اریکه قدرت تکیه زد و همه تلاش خود را صرف بزرگ‌ترین هدفش در زندگی یعنی گسترش نامحدود قلمرو حکومت کرد.
ایوان که در تاریخ پادشاهان روسیه با عنوان رسمی ایوان واسیلیویچ چهارم شناخته می‌شود، در سال ١٥٤٧ میلادی عنوان «تزار» را برای خویش برگزید و طی نزدیک به نیم‌قرن سلطنت قلمرو شاهزاده‌نشین مسکو را بعد از هزیمت‌کردن حاکم سیبری تا منتهی‌الیه شمال شرق کره زمین شامل اقیانوس منجمد شمالی و دریای اختسک گسترش داد.
ایوان در راه رسیدن به این هدف خشونت و بی‌رحمی زیادی از خود نشان داد و درست به همین دلیل در تاریخ روسیه به ایوان مخوف معروف شد.
درخصوص او شایعات هراس‌آور بسیاری وجود دارد؛ ازجمله اینکه مشهور است در جوانی دوست داشت حیوانات را از ارتفاع به پایین پرتاب کند یا اینکه می‌گویند به دستور او کودکان گرسنه را به زنجیر می‌بستند و والدین‌شان را مجبور می‌کردند مقابل دیدگان آن‌ها غذا بخورند یا مشهور است بیشتر زنانی که در زندگی‌اش بودند به دستور شخص او کشته شدند.
با وجود همه این شایعات حتی دشمنان او نیز اذعان دارند که همین سختگیری‌های او خصوصا در بحث اخراج مغولان از خاک روسیه و سرکوب تاتار‌ها باعث شد نخستین زمینه‌های تبدیل روسیه به یک ابرقدرت فراهم شود، هر چند که پس از مرگ ایوان روسیه بار دیگر در غرقاب ملوک‌الطوایفی گرفتار آمد.
ناگفته نماند ایوان چهارم در گسترش قلمرو خود به سمت غرب موفقیت چندانی به دست نیاورد و وظیفه تحقق این آرزو به جانشینان نامدار و قدرتمند او یعنی پتر یکم و کاترین کبیر سپرده شد.
درخصوص ایوان چهارم آثار فراوانی در عرصه ادبیات، شعر و هنر سینما خلق شده است، اما یکی از مشهورترین آن‌ها بی‌شک فیلم «ایوان مخوف» ساخته سرگئی آیزنشتاین است که با نقش آفرینی نیکلای چرکاسف در نقش ایوان در سال ١٩٤٣ میلادی به روی پرده رفت. این فیلم دهه ٧٠ خورشیدی در تلویزیون ایران و از برنامه پربیننده «هنر هفتم» پخش شد.
