دکتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق
درمان آمبولی ریه
افت ناگهانی فشار خون، شایع‌ترین مشکل‌ترین عارضه‌ای است که هنگام بروز آمبولی ریه رخ می‌دهد. در این حالت به دلیل ترشح موادی مانند هیستامین، سروتونین و ... فشار در عروق سیستمیک افت کرده و عروق ریه دچار اسپاسم می‌شود، این عوامل باعث افت فشار خون شده که متعاقب آن بیمار دچار شوک می‌شود. بنابراین، شوک و سقوط فشار خون، شایع‌ترین علت مرگ در مبتلایان به آمبولی ریه می‌باشد. هنگام بروز شوک، مشکل‌ترین کار پزشک، خارج کردن بیمار از حالت شوک می‌باشد.
مهمترین اقدام درمانی هنگام بروز شوک کدام است؟
هنگام بروز شوک در آمبولی ریه، اولین اقدام، بالابردن فشار خون بیمار، به کمک مایع درمانی و تجویزی دوپامین است تا فشار خون به صورت همودینامیک درآید.تجویز دوپامین با دوز 3-1 میکروگرم در دقیقه به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیمار، می‌باشد البته گاه ناچار می‌شویم دوز تجویز را تا حد 10 میکروگرم هم بالا ببریم، ولی ممکن است علی‌رغم اتخاذ این تدابیر فشار خون افزایش نیابد.
گاه با افزایش دوز دوپامین، ضربان قلب افزایش می‌یابد ولی فشار خون، همچنان پایین باقی می‌ماند.در این حالت، پس از تجویز دوپامین، هپارین نیز تجویز می‌شود، زیرا آمبولی که در عروق ریه به وجود آمده، پس از حرکت در عروق، ممکن است به دفعات آمبولی رخ دهد. هنگام بروز این مشکل، گاه پزشک ناچار می‌شود، با گذاشتن چتر در Inferior Vena Cava ، لخته‌ها را گرفته و با تمیزکردن چتر و کارگذاری مجدد آن، مانع از تکرار بروز آمبولی شود.بنابراین تجویز هپارین، دارویی بسیار مناسب جهت جلوگیری از تشکیل مجدد لخته است. اگر بیمار دچار کورپولموز حاد «Acute Cor Polmonar» باشد، در خطر ابتلا به آمبولی ریه قرار دارد. ولی در موارد ابتلا به کورپولموز مزمن «Chronic cor polmonar»، بیمار دچار علایمی مانند سرفه، می‌شود.در نارسایی حاد قلبی، مریض دچار برجستگی ورید‌های گردن و درد در ناحیه کبد می‌شود. هنگام بروز این مشکل با گرفتن نوار قلب، بزرگی قلب راست مشاهده می‌شود.
در حالی که بیمار هیچگونه علامتی را از بزرگی قلب راست نشان نمی‌دهد با تجویز «دیگوکسین»، قدرت انقباضی قلب راست کنترل می‌شود. اگر بیمار ظرف مدت هشت ساعت از شوک خارج شود، حال وی بهبود خواهد یافت. ولی اگر علی‌رغم این درمان‌ها پس از طی مدت هشت ساعت، بیمار در شوک باقی بماند، تشخیص آمبولی دوطرفه قطعی می‌شود، این حالت با آمبولی ریه که به لوب تحتانی ریه راست، منتقل می‌شود، متفاوت است.در این حالت آمبولی وسیع ریه رخ داده که در تنه اصلی، پولمونر را مبتلا کرده است. در این حالت ناچار به انجام عمل جراحی «آمبلکتومی» خواهیم بود. انجام این عمل جراحی با ریسک مرگ‌ومیر 70-60 درصد همراه خواهد بود، زیرا بیمار در حالتی که دارای فشار خون سیستولیک 20 میلیمتر جیوه است به بی‌هوشی می‌رود و شوک مضاعف دریافت می‌کند. در این حالت شانس زنده‌ماندن بیمار بسیار کم است. بنابراین باید توجه داشت که درمان اولیه آمبولی ریه، درمانی طبی است.
نکته
در مواردی که بیمار به ناچار بستری است (خصوصاً اگر در سنین میانسالی باشد) باید هپارین با دوز پایین تجویز شود. به این طریق می‌توان از ایجاد آمبولی پیشگیری نمود. در مواردی آنکسوپارین (هپارین جدید، با دوز پایین)، به صورت زیرپوستی هر 12 ساعت تزریق می‌شود که با آموزشی ساده، توسط بیمار، در منزل امکان‌پذیر می‌شود. معمولا این نوع تزریق برای بیمارانی که دچار سکته قلبی شده‌اند تجویز می‌شود، در این صورت نیازی به انجام آزمایش PTT و CT نمی‌باشد. پس از انجام تزریق، و جذب هپارین، زمان انعقاد به آرامی (ظرف مدت 12 ساعت) طولانی می‌شود، بدون آنکه خطر آمبولی وجود داشته باشد.مزیت تجویز آنکسوپارین این است که انجام آزمایش «PTT» و «CT» لزومی ندارد.