تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
مطالعات زیادی نشان داده است که استرس می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار دهد. در تحقیقی که بر روی 293 نفر طی چندین سال انجام شد، نتایج زیر به دست آمد:
استرس‌های طولانی مدت و مزمن، سیستم ایمنی بدن را ضعیف میکند. هر چقدر دوره استرس طولانی‌تر باشد، میزان اثرات منفی آن بر روی بدن نیز بیشتر است. این تأثیر منفی ابتدا در سطح سلول‌های سیستم ایمنی است، اما با طولانی‌تر شدن استرس، عملکرد سیستم ایمنی بدن نیز ضعیف می‌گردد. استرس‌های بسیار مزمن و طولانی مدت (استرس‌های نامحدود و یا استرس‌هایی که از کنترل فرد خارج است) حتی می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن را متوقف کند. سیستم ایمنی افراد مسن یا بیمار در مواجهه با استرس، بیشتر در معرض تأثیرات منفی قرار دارد.
پژوهشگران با بررسی واکنش‌های مختلف سیستم ایمنی بدن در مقابل انواع عوامل استرس‌زا دریافتند سیستم ایمنی بدن در مقابل عوامل استرس‌زا دو واکنش طبیعی و ویژه نشان می‌دهد. به هنگام واکنش طبیعی سیستم ایمنی بدن به سرعت شروع به ترشح موادی برای مبارزه با عوامل بیماری‌زا میکند که نتیجه آن بروز تب و التهاب است. پس از چند روز و در صورت ادامه بیماری، سیستم ایمنی بدن واکنش نشان می‌دهد تا به طور ویژه علیه عوامل بیماری‌زا و استرس‌زا مبارزه کند. اگر بدن مورد حمله ویروس‌ها قرار بگیرد، واکنش ویژه به صورت مبارزه درون سلولی است و اگر مورد حمله باکتری‌ها و انگل‌ها قرار گیرد، واکنش ویژه برون سلولی می‌باشد.
عوامل استرس‌زا را می‌توان به انواع مختلف تقسیم‌بندی کرد:
استرس‌های شدید اما زودگذر، مانند: اضطراب و نگرانی قبل از ایراد سخنرانی در یک جمع، و یا حل یک مسأله ریاضی.
استرس‌های طبیعی و زودگذر، مانند: تنش‌هایی که در زندگی روزمره پیش می‌آید؛ مثل آزمون‌های درسی در طول دوره تحصیلی
پیامدهای اتفاقات استرس‌زا (رخدادهای مهمی مانند مرگ یکی از نزدیکان یا بروز بلایای طبیعی مثل زلزله و...) می‌تواند موجب ایجاد استرس‌های طولانی‌مدت گردد.
عوامل استرس‌زای مزمن: اتفاقات ناخوشایندی که پی‌درپی پیش می‌آیند و پایان خوشی ندارند؛ مثل تصادفات و یا حادثه‌ای که منجر به معلولیت جسمی یک فرد شود، مراقبت از یکی از نزدیکان (همسر، پدر و مادر و یا فرزند) که دچار آلزایمر و فراموشی شده، یا پناهنده شدن به کشور دیگر در اثر بروز جنگ.
عوامل استرس‌زای درازمدت: اتفاقات تکان‌دهنده‌ای که در سالیان قبل رخ داده، در اثر آن فرد دچار شوک عاطفی و یا ضربه روحی و جسمی گردیده و اثرات منفی آن در زمان حال هنوز ادامه دارد، می‌تواند اثر مخربی بر روی عملکرد سیستم ایمنی بدن داشته باشد، مانند سوء استفاده جنسی در دوران کودکی، شوک‌های روحی روانی حاصل از جنگ در کشور و یا سال‌ها اسیر جنگی بودن.
پژوهشگران دریافتند از میان عوامل استرس‌زای بالا، عوامل استرس‌زای مزمن مانند عوامل و یا حوادثی که منجر به تغییر هویت و یا شخصیت فرد می‌گردد و به نوعی آبروی فرد از بین می‌رود و همچنین برخی قوانین اجتماعی که از کنترل افراد خارج است و تا مدت‌ها وجود دارد، تأثیر منفی بسیاری بر روی سیستم ایمنی بدن می‌گذارد؛ به حدی که می‌تواند فعالیت سیستم ایمنی را متوقف کند و در چنین موقعیت‌هایی تقریبا سیستم ایمنی بدن غیرفعال می‌شود. هر چقدر استرس طولانی‌تر باشد، تأثیرات منفی آن بر روی سیستم ایمنی بدن بیشتر است.
این پژوهش‌ها نشان می‌دهد عوامل استرس‌زایی که زندگی یک فرد را زیر و رو کرده و امید به آینده را از وی می‌گیرد، شدیدترین تأثیرات روحی، روانی و جسمی را بر فرد می‌گذارد. پژوهشگران همچنین معتقدند عواملی مانند سن و بیماری یک فرد می‌تواند بر میزان آسیب‌پذیری او در برابر عوامل استرس‌زا موثر باشد؛ بنابراین بیماری و سن بالا اثرات منفی عوامل استرس‌زا را بیشتر کرده و آن را ضعیف‌تر میکند.
آنها بر این باورند که ارتباط تنگاتنگ و پیچیده‌ای میان استرس و سیستم ایمنی بدن وجود دارد. پس اگر نمی‌توانید استرس را از زندگی خود حذف کنید، دست‌کم آن را کاهش دهید و با برنامه‌های ورزشی مانند یوگا و مدیتیشن به آرامش روح و روان خود کمک کنید تا جسمی سالم داشته باشید.
