دکتر ملایری؛ فوق تخصص مدیکال انکولوژی
سرطان روده بزرگ سومین سرطان شایع در مردان و دومین سرطان شایع در زنان می‌باشد و عمدتا در سنین 50 به بالا رخ می‌دهد. این سرطان دومین علت مرگ ناشی از سرطان است. عواملی که در ایجاد این سرطان نقش دارند عبارتند از:
1- سبک زندگی: عدم وجود تحرک و استرس زیاد، ریسک ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهد.
2- رژیم غذایی: میزان مرگ و میر ارتباط مستقیمی با مصرف سرانه کالری، پروتئین گوشت، چربی‌های غذایی و همچنین افزایش غلظت کلسترول و مرگ و میر ناشی از بیماری عروق کرونر دارد. فرضیه‌هایی که ارتباط غذا با سرطان کولون را مشخص می‌کند عبارتند از:
الف) مصرف چربی‌های حیوانی منجر به افزایش نسبت بی‌هوازی‌ها در فلور میکروبی روده و در نتیجه تبدیل اسیدهای صفراوی طبیعی به مواد سرطانزا می‌شود.
ب) شیوع بیشتر سرطان کولورکتال در جوامع غربی ناشی از کمبود فیبر در رژیم غذائی می‌باشد. فیبر با تسریع زمان تخلیه روده باعث کاهش زمان تماس مخاط کولون با سرطانزاهای بالقوه و کاهش غلظت این مواد به دلیل افزایش حجم مدفوع می‌شود.
3- سندرم‌های ارثی: در 25 درصد بیماران، یک سابقه خانوادگی وجود دارد که مطرح کننده استعداد ارثی است. سندروم‌های ارثی دو دسته هستند و به صورت اتوزومال غالب منتقل می‌شوند:
FAP یا پولیپوز خانوادگی کولون
بیماری نادری است که با ظهور هزاران پولیپ آدنوماتوز در سراسر روده بزرگ مشخص می‌گردد. پولیپ‌ها به ندرت پیش از بلوغ دیده می‌شوند ولی تا سن 25 سالگی به وجود می‌آیند و بدون درمان جراحی تقریبا در تمامی موارد تا 40 سالگی سرطان کولون بروز خواهد کرد برای تائید تشخیص کولکتومی کامل ضروری می‌باشد.
سرطان کولون ارثی غیرپولیپوز سندرم HNPCC
مشخصه آن وجود 3 مورد یا بیشتر لینچ (Lynch Syn) سرطان کولورکتال تائید شده (از نظر بافت شناختی) در افراد فامیل است که یکی از آنها از بستگان درجه اول فرد می‌باشد. یک یا چند مورد سرطان کولورکتال در افراد فامیل قبل از 50 سالگی تشخیص داده شده باشد و سرطان کولورکتال حداقل در دو نسل وجود داشته است.
4- پولیپ‌ها: از انواع پولیپ‌ها، تنها آدنوم‌ها ضایعات پیش بدخیم بوده و کمتر از 1 درصد بدخیم می‌شوند در حالی که در بیش از 30 درصد افراد میانسال و مسن یافت می‌شوند و شایع‌ترین منشاء سرطانی کولورکتال می‌باشند.
5- بیماری التهابی روده: میزان بروز در مبتلایان به بیماری التهابی مزمن روده افزایش می‌یابد که پس از 10 سال نخست بیماری، هر سال 5 درصد تا 1 درصد خطر آن افزایش می‌یابد و در کولیت اولسروز شایع‌تر است.
6- مصرف تنباکو: با تشکیل آدنوم‌های کولورکتال مرتبط است، بویژه اگر فرد بیش از 35 سال تنباکو مصرف کرده باشد.
پیشگیری
تصور می‌شود آسپرین و سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی با مهار سنتز پروستاگلاندین‌ها، تکثیر سلولی را سرکوب میکنند. در مطالعات کنترل شده مکمل اسید فولیک و کلسیم خوراکی باعث کاهش خطر پولیپ‌های آدنوماتو و سرطان‌های کولورکتال شده‌اند.
علائم
علائم بیماری به محل آناتومیک تومور بستگی دارند. اکثر ضایعات کولون راست زخمی شده، باعث از دست دادن مزمن و تدریجی خون بدون تغییر ظاهری مدفوع می‌شوند، در نتیجه بیماران واجد تومورهای کولون صعودی اغلب با نشانه‌های نظیر ضعف، تپش قلب و حتی آنژین صدری مراجعه میکنند و به کم خونی هیپوکروم میکروسیتیک به دلیل خونریزی و فقر آهن دچار می‌شوند. تومورهای کولون عرضی و نزولی باعث اشکال در عبور مدفوع و در نتیجه، کرامپ شکمی، گاه انسداد و حتی سوراخ شدگی می‌شوند.
تشخیص
در اکثر برنامه‌های طراحی شده برای ردیابی مراحل اولیه سرطان‌های کولورکتال، به معاینات انگشتی رکتوم و بررسی خون مخفی در مدفوع تاکید شده است. افراد واجد خون مخفی در مدفوع تحت ارزیابی‌های بیشتر، از جمله سیگموئیدوسکوپی، تنقیه باریوم و یا کولونوسکوپی قرار گیرند.
در مشاهده کم خونی فقر آهن بدون توجیه در هر فرد بزرگسال (احتمالا به استثنای زنان پیش از یائسگی و با سابقه زایمان‌های متعدد)، بررسی کل روده بزرگ به وسیله آندوسکوپی و یا رادیوگرافی الزامی خواهد بود.