تحریریه پزشک امروز
بسیاری از ما کسی را در خانواده یا بستگان و دوستانمان می‌شناسیم که «فشار خون» دارد و مرتب دارو مصرف می‌کند. البته منظور از این دو کلمه، بیماری «پر فشاری خون» است که در آن فشار خون فرد به طور معمول و در حالت عادی در محدوده طبیعی قرار ندارد و برای درمان این بیماری مزمن باید همیشه دارو مصرف کند.
در واقع، تعریف علمی پر فشاری خون این است که فشار خون فرد در حالت عادی بالاتر از 14 روی 9 باشد. فشار خون با توجه به شرایط محیطی تفاوت می‌کند. استرس یا کار سنگین از جمله این عوامل هستند. به همین دلیل، فشار خون باید در حالت آرامش و چندین بار اندازه‌گیری شود.
پرفشاری خون خطرناک است؛ چرا که ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی، سکته‌های قلبی، نارسایی کلیه و سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد. بنابراین کنترل آن بسیار ضروری است.
میزان شیوع پرفشاری خون
تقریبا از هر شش نفر در دنیا، یک نفر به این بیماری مبتلاست و اکثر مبتلایان به پرفشاری خون نیز در رده سنی بالاتر از 35 سال قرار دارند؛ ولی حدود 6 درصد از نوجوانان و 1 درصد از کودکان نیز به این بیماری دچار هستند.
نشانه‌‌ها و تبعات پرفشاری خون
متاسفانه در اغلب موارد، پرفشاری خون علامت واضح و مشخصی ندارد؛ ولی فردی که پرفشاری خونش در مراحل میانی باشد، دچار سردرد خواهد شد. اگر پرفشاری خون جدی باشد، بیمار دچار خستگی، گیجی، تپش قلب و خون دماغ خواهد داشت و اگر در مرحله بسیار شدید باشد، از علایمی چون سردردهای صبحگاهی، تاری دید و تنگی نفس شکایت خواهد کرد و بعضی عناصر خونش مانند اوره و کراتینین بالا خواهد.
رفت. پرفشاری مزمن خون به رگ‌ها صدمه می‌زند و اگر شدید باشد، در عرض چند ماه یا چند سال می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به رگ‌ها و سیستم قلبی - عروقی وارد کند. رگ‌های آسیب دیده در جریان خون اشکال ایجاد می‌کند و گاهی اوقات دیواره آنها ترک می‌خورد و باعث خون‌ریزی در بدن می‌شود.
گاه نیز رگ‌ها با ایجاد یک لخته مسدود می‌شوند و با توقف جریان خون صدمات جدی به رگ‌ها وارد می‌آید. این اتفاق ممکن است در مغز بیفتد و باعث سکته مغزی شود یا در قلب روی داده، فرد سکته قلبی کند و یا با وقوع در کلیه، فرد به نارسایی دائمی کلیه دچار شود.مشکل این‌جاست، که نارسایی کلیه خود پرفشاری خون را تشدید می‌کند؛ چرا که در این حالت دیگر به خوبی نمی‌تواند آب و نمک اضافی موجود در بدن را خارج کند.
علت پرفشاری خون
یک یا چند عامل از عوامل زیر موجب بروز این بیماری می‌شود: افزایش کشیدگی دیواره رگ‌ها افزایش حجم خون به دلیل افزایش حجم نمک و چربی‌ها سخت شدن دیواره رگ‌ها به دلیل تصلب شرایین (آرترواسکلروزیس)، علل اصلی ایجاد این مکانیسم‌ها به درستی مشخص شده است؛ ولی عوامل زیر به ایجاد آنها کمک می‌کنند: مصرف بالای نمک مصرف بالای چربی استرس در شغل و زندگی روزانه مصرف سیگار چاقی بی‌تحرکی نارسایی کلیه تغییر سبک زندگی.
تغییر سبک زندگی بخش مهمی از درمان‌های پرفشاری خون است که مهمترین این تغییرات عبارتند از:
- کاهش مصرف نمک
- کاهش مصرف چربی؛ به خصوص چربی‌های اشباع
- کاهش وزن
- کاهش استرس روزانه و استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس و ریلکسیشن
- ورزش منظم
آن دسته از مواد غذایی که در کاهش فشار خون موثرند، به قرار زیر می‌باشند:
- روغن ماهی و چربی ماهی
- امگا 3
- چربی‌های اشباع نشده؛ مثل چربی‌های موجود در روغن زیتون و روغن نارگیل
غذاهای حاوی ویتامین ب 3، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، ویتامین c مثل میوه‌ها و سبزیجات، زردآلوی خشک و مغزها. البته آن دسته از بیمارانی که علاوه بر پرفشاری خون به بیماری نارسایی کلیه نیز مبتلا هستند، نباید غذاهای حاوی پتاسیم مصرف کنند؛ مانند موز. گیاهخواران کمتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به پرفشاری خون می‌باشند؛ زیرا میوه‌ها و سبزی‌ها که غذای اصلی آنهاست، سرشار از فیبر، پتاسیم، منیزیم، کلسیم و ویتامین c هستند و در کاهش میزان چربی بد خون و پایین آوردن فشار خون موثرند.
پژوهشگران معتقدند کسانی که در خانواده‌شان افراد مبتلا به پرفشاری خون دارند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند و عامل ارث نقش مهمی در مبتلا شدن به این بیماری دارد. ولی سبک زندگی و نوع تغذیه، عوامل بسیار مهم‌تری هستند که می‌توانند این افراد را از ابتلا به پرفشاری خون دور نگهدارند.
