دکتر دردانه ابراهیمی؛ متخصص انکولوژی
سرطان یکی از عوامل اصلی بروز مرگ و میر در جهان امروز است. براین اساس آشنایی با پدیده سرطان و راههای مقابله با این بیماری از ضروری‌ترین اطلاعاتی است که جامعه امروز بشری به آن نیازمند است. سرطان سومین عامل مرگ‌ومیر در ایران است. براساس گزارش کشوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (سال 1386)، سالانه بیش از 40 هزار نفر در اثر سرطان جان خود را از دست می‌دهند.
تخمین زده می‌شود سالانه بیش از 70 هزار مورد جدید سرطانی در کشور اتفاق بیافتد که با افزایش امید به زندگی و درصد سالمندی در جمعیت کشور انتطار می‌رود بروز موارد سرطانی در دو دهه آینده به دوبرابر افزایش یابد. موسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان در نظر دارد.
مجموعه اطلاعاتی را در قالب مطالب آموزشی درباره سرطان و علل احتمالی، علائم هشدار دهنده، آزمون‌های غربالگری، تشخیص، درمان و راههای پیشگیری به شهروندان ارائه نماید.
عوامل عمده افزایش خطر ابتلا به سرطان چیست؟
در طول زمان چندین عامل ممکن است سبب تغییر سلول سالم به سلول سرطانی شوند زمانی‌که به خطر ابتلا به سرطان فکر می‌کنید این نکات را به خاطر داشته باشید:
هر عاملی سرطانزا نیست.
سرطان در اثر ضربه ایجاد نمی‌شود.
سرطان مسری نیست.
داشتن یک یا دو عامل خطر به این معنی نیست که شما به سرطان مبتلا خواهید شد.
بیشتر افرادی که در معرض عوامل خطر هستند مبتلا به سرطان نخواهند شد.
بعضی افراد نسبت به سایرین به عوامل خطر شناخته شده حساس‌تر هستند.
کهولت سن: کهولت سن مهم‌ترین عامل ایجاد سرطان است و بیشتر سرطان‌ها در افراد بالای 65 سال اتفاق می‌افتد؛ اما در عین حال افراد در هر سنی، حتی کودکی، نیز ممکن است به سرطان مبتلا شوند.
دخانیات: استفاده از محصولات تنباکو و یا قرار داشتن پیوسته در معرض دود آن خطر ابتلای به سرطان‌های ریه، حنجره دهان، مری، مثانه، کلیه، حلق، معده، لوزالمعده و دهانه رحم را افزایش می‌دهد.
کمبود فعالیت بدنی یا اضافه وزن: فعالیت بدنی کم و اضافه وزن نیز از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا به سرطان‌های سینه، روده بزرگ، مری، کلیه و رحم را افزایش می‌دهند.
رژیم غذایی نامناسب: رژیم غذایی می‌تواند در بروز بسیاری از سرطان‌ها از جمله روده، معده، دهان، سینه و مری موثر باشد. توصیه می‌شود رژیم غذایی شامل میوه، سبزی و فیبر بالا باشد و گوشت قرمز و گوشت فرآوری شده و نمک کمتر داشته باشد.
برخی مواد شیمیایی و مصنوعات خاص: کار و تماس با آزبست (پنبه نسوز)، بنزن، بنزیدین، کادمیوم، نیکل یا وینیل کلراید در محیط کار می‌تواند موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان شود.
پرتوی فرابنفش: از اشعه خورشیدی و دستگاههای برنزه کننده ساطع می‌شود. این اشعه موجب پیری زودرس پوست و آسیب‌دیدگی آن می‌شود و ممکن است به سرطان پوست منجر شود.
برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها: بطور مثال ویروس پاپیلوم انسانی از عوامل خطرزای سرطان دهانه رحم شناخته شده است. ارتباط و بررسی‌هایی مثل هپاتیت، ویروس ایدز، ویروس ابشتاین بار و. . . با برخی دیگر از سرطان‌ها شناخته شده است ارتباط باکتری هلیکوباکترپیلوری با زخم معده و افزایش خطر سرطان معده نیز مشخص شده است.
پرتو یونیزان: اینگونه تشعشعات، پرتوهایی هستند که از فضای خارج جو زمین، از غبار رادیواکتیو، گاز رادون، اشعله ایکس و منابع دیگر ایجاد می‌شوند و میتوانند موجب آسیب‌دیدگی سلول‌ها و افزایش خطر ابتلا به سرطان شوند.
برخی هورمون‌ها: هورمون درمانی مربوط به یائسگی ممکن است عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد. هورمون‌ها میتوانند خطر ابتلا به سرطان سینه، سکته قلبی، سکته مغزی یا لخته شدن خود را افزایش دهند.
سابقه ابتلا به سرطان در خانواده (توارث) نیز از عوامل افزایش خطر به ابتلا به سرطان می‌باشد.
علائم هشدار دهنده سرطان
. وجود توده یا ضخیم شدگی در هر قسمتی از بدن
. رشد خال جدید یا تغییراتی در خال قدیمی
. زخمی که التیام نمی‌یابد.
. تنگی نفس، خشونت در صدا یا سرفه‌ای که از بین نمی‌رود
. تغییراتی در اجابت مزاج (اسهال یا یبوست که بیشتر از 6-4 هفته طول بکشد)
. مشکل در دفع ادرار
. ناراحتی پس از خوردن غذا (سوء هاضمه مداوم)
. اشکال در بلع
. افزایش یا کاهش بی‌دلیل وزن
. ترشحات یا خونریزی‌های غیر منتظره
. احساس ضعف یا خستگی شدید
. تعریق شبانه بدون علت مشخص
. درد و ناراحتی با علت نامشخص که بیش از یک ماه ادامه یابد
در بیشتر مواقع این علائم، به معنی وجود سرطان نیستند. همچنین ممکن است به دلیل وجود تومور خوش‌خیم یا دلایل دیگر باشند و تنها پزشک می‌تواند در این مورد نظر دهد. شخصی که این علائم یا تغییرات دیگری در او مشاهده شود باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند تا مشکلاتش تشخیص داده شده و درمان شود.
