دکتر مهسا امیدیان : پزشک عمومی ؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی ؛ از دانشگاه علوم پزشکی تهران
تحریریه زندگی آنلاین : وضعیت سلامتی در جهان در حال گذار است. به دلیل تغییر سبک زندگی شیوع بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی- عروقی و انواع سرطان افزایش یافته است. عادات و الگوهای غذایی تغییر یافته است و فعالیت فیزیکی به شدت محدود شده است. علاوه بر این موارد، آلودگی هوا افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است. همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا بیماری‌های قلبی- عروقی، به عنوان بیشترین عامل مرگ و میر در اغلب کشورهای جهان مطرح باشد. این مسئله نشان می‌دهد که با شناخت عوامل خطر بیماری‌های قلبی- عروقی و شناخت راه کارهایی برای پیشگیری و کنترل این عوامل خطر، می‌توان گام بزرگی در برقراری سلامت جامعه برداشت.
عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی- عروقی
از عوامل خطر برای ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی می‌توان به فاکتورهای مهم زیر اشاره کرد:
ابتلا به بیماری دیابت به خصوص اگر قند خون به خوبی کنترل نشود. بالا بودن فشار خون بالا بودن چربی خون مصرف دخانیات و آلودگی هوا چاقی و اضافه وزن جنسیت (این بیماری در آقایان شایع‌تر است که دلیل آن پایین‌تر بودن سطح چربی خوب خون یا همان HDL در آقایان نسبت به خانم‌ها است).
سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی- عروقی ابتلا به کم‌خونی (کم‌خونی سبب وارد شدن فشار زیاد به قلب برای پمپاژ خون می‌شود).
ابتلا به بیماری‌های غده تیروئید نداشتن رژیم غذایی مناسب و فعالیت فیزیکی منظم
بیشتر بخوانید:
چربی خون بالا یکی از عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی – عروقی
چربی‌های خون از نوع کلسترول یا تری‌گلیسرید هستند.
چربی کلسترول با رسوب و تجمع در دیواره عروق نقش مهمی در ایجاد بیماری‌های قلبی – عروقی ایفا می‌کند. چربی کلسترول در ساختار چربی LDL و چربی HDL قرار دارد، ولی HDL چربی خوب خون و LDL چربی بد خون محسوب می‌شود. دلیل اینکه چربی HDL با وجود کلسترول در ساختارش، چربی خوب خون محسوب می‌شود این است که HDL در واقع لیپوپروتئینی است که چربی کلسترول را از دیواره عروق پاک می‌کند و همراه خودش به سمت کبد می‌برد. کبد از این کلسترول در ساخت صفرا استفاده می‌کند. پس چربی HDL در اصل به پاکسازی رگ‌ها از کلسترول کمک می‌کند و مفید است، اما کلسترول متصل به چربی LDL در دیواره عروق رسوب می‌کند و باعث تنگی عروق می‌شود.
چربی تری‌گلیسرید چربی ذخیره‌ای است و در کبد و دیگر بافت‌ها تجمع پیدا می‌کند.
راه‌کارهایی برای افزایش HDL یا همان چربی خوب خون
انجام فعالیت بدنی منظم
ترک سیگار و دخانیات
افزایش مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان (اکسیدان‌ها ترکیبات مضری هستند که طی فعل و انفعالات در بدن تولید شده یا وارد بدن می‌شوند و ترکیبات آنتی‌اکسیدان اثرات مضر آن‌ها را خنثی می‌کنند) مانند زغال‌اخته، انواع توت، تمشک و سیر
بیشتربخوانید:
راه‌کارهایی برای کاهش چربی بد خون یا همان LDL
افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم هر وعده
خودداری از مصرف چربی گوشت، پوست مرغ و افزایش مصرف ماهی
استفاده از آب لیمو، آب نارنج، انواع ادویه‌ها و روغن زیتون در تهیه سس سالاد به جای سس سفید
غذاها کمتر سرخ شوند و بیشتر فرپز، بخارپز و کبابی باشند
قرار دادن انواع لوبیا، سیب و هویج در برنامه غذایی
مصرف جو دو سر و سبوس آن
کنترل و درمان بیماری تیروئید و دیابت (این بیماری‌ها باعث اختلال در پروفایل چربی خون می‌شوند).
افزایش فعالیت فیزیکی
محدود کردن مصرف مواد غذایی حاوی چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس
توصیه‌هایی برای کاهش چربی تری‌گلیسرید خون
کاهش وزن تدریجی
غذاها کمتر سرخ شوند و بیشتر فرپز، بخار پز و کبابی باشند.
خودداری از مصرف چربی گوشت، پوست مرغ و ماهی
کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین، مرباها و شیرینی‌ها (مصرف زیاد مواد غذایی شیرین در صورتی که برای تامین انرژی بدن مورد استفاده قرار نگیرد، به چربی تری‌گلیسرید تبدیل می‌شود).
افزایش فعالیت فیزیکی
بیشتربخوانید:
فشار خون بالا یکی دیگر از عوامل خطر بیماری‌های قلبی- عروقی
فشار خون بالا یکی از علت‌های اصلی سکته‌های قلبی و نارسایی قلب می‌باشد. وقتی فشار خون به خصوص به صورت مزمن بالا باشد، قلب باید به طور مداوم با قدرت بیشتری خون را پمپاژ و وارد رگ‌ها کند.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای کاهش فشار خون
استفاده از رژیم غذایی کم سدیم، پر پتاسیم و پر فیبر در کاهش فشار خون نقش موثری دارد.
کاهش وزن تدریجی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا به کاهش فشار خون مینیمم و ماکزیمم کمک می‌کند.
بیماران مبتلا به پر فشاری خون بهتر است بیشتر از غذاهای خانگی استفاده کنند، چون غذاهای صنعتی و آماده دارای نمک فراوان هستند.
افراد هنگام طبخ غذا برای بهبود طعم غذاها می‌توانند از آب نارنج، آب لیمو و انواع ادویه‌ها مانند آویشن و پونه استفاده کنند و مصرف نمک هنگام طبخ غذا را محدود کنند.
جهت مصرف پنیر از نوع کم نمک پنیر انتخاب شود و پنیر مصرفی از قبل در آب گذاشته شود تا نمک آن کم شده و بعد مصرف شود.
روغن‌های مایع و گیاهی فاقد سدیم هستند، بنابراین توصیه می‌شود که برای طبخ غذا از این‌ها استفاده کنند.
مصرف مواد غذایی پر نمک مانند خیارشور، انواع کنسروها، زیتون پرورده، دوغ‌های صنعتی، آجیل‌های شور، ماهی‌های دودی، سس گوجه‌فرنگی و سوسیس و کالباس محدود شود.
توصیه می‌شود بر چسب‌های غذایی حتما مطالعه شوند. هر ماده غذایی که روی بر چسب آن ذکر شده است که بیشتر از 6/0 گرم سدیم یا 5/1 گرم نمک دارد، پر نمک محسوب می‌شود.
ابتلا به دیابت و قند خون بالا یکی دیگر از عوامل خطر بیماری‌های قلبی – عروقی
در بیماری دیابت یا به اصطلاح قند خون بالا، بدن قادر نیست که از قند موجود در رگ‌ها به عنوان منبع انرژی استفاده کند (به دلیل ترشح ناکافی انسولین یا مقاومت به انسولین یا هر دوی این موارد). قند بالا در رگ‌ها رسوب می‌کند و سبب بیماری‌های قلبی – عروقی و اختلال خونرسانی به ارگان‌ها و بافت‌های مختلف می‌شود.
توصیه‌هایی برای کنترل قند خون
به بیماران دیابتی توصیه می‌شود که در برنامه غذایی روزانه خود مقادیر زیادی سبزی دارای فیبر قرار دهند.
در صورتی که بیماران دیابتی اضافه وزن دارند و یا چاق هستند، کاهش تدریجی وزن بدن زیر نظر متخصص تغذیه به خصوص کاهش چربی شکمی به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند.
یک نکته مهم تغذیه‌ای در بیماران دیابتی آموزش شمارش کربوهیدرات و تنظیم درست میزان کربوهیدرات موجود در وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌ها می‌باشد تا قند خون به درستی تنظیم شود.
فعالیت فیزیکی خود را افزایش دهند (افزایش فعالیت فیزیکی سبب کاهش مقاومت به انسولین می‌شود).
پس به طور خلاصه می‌توان گفت با انجام موارد زیر می‌توان سیستم قلبی – عروقی سالم‌تری داشت:
استفاده از منابع غذایی حاوی فیبر تاثیر زیادی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی- عروقی دارد.
انجام فعالیت فیزیکی مداوم متناسب با سن و جنس نیز در پیشگیری از بیماری‌های قلبی – عروقی نقش دارد.
کنترل چربی خون، قند خون، فشار خون و وزن از عوامل بسیار مهم بعدی می‌باشد.
ترک دخانیات و سیگار بسیار کمک‌کننده می‌باشد و به ترمیم سیستم قلبی- عروقی کمک می‌کند.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند اختلال هورمون‌های تیروئید و کم‌خونی در سلامت قلب و عروق نقش دارد.
قرار دادن مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان مانند سیر، انواع کلم، انواع توت و تمشک و ... در برنامه غذایی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی – عروقی نقش دارد.
مصرف مواد غذایی حاوی گروه‌های ویتامین (B6, B9, B12) برای سلامتی قلب و عروق مهم است.
مصرف مواد غذایی حاوی کوآنزیم کیوتن را در برنامه غذایی خود قرار دهیم (ماهی، گردو، کنجد، تخم‌مرغ محلی، پرتقال و توت‌فرنگی)
