نشست پنج ساعته پوتین و مکرون

 ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه روز دوشنبه با امانوئل مکرون، رئیس‌‌جمهوری فرانسه دیدار کرد. این دیدار در بحبوحه نگرانی غربی‌‌ها از حمله روسیه به کشور همسایه یعنی صورت گرفت و با توجه به اینکه برخی پیش‌‌بینی‌‌ها حکایت از حمله روسیه به اوکراین در هفته‌های آتی دارد، گفت‌وگوها و فشارهای دیپلماتیک سریع و فشرده شده است. به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، رهبران دو کشور روسیه و فرانسه پس از پنج ساعت دیدار، عصر دوشنبه در کرملین، کنفرانس خبری مشترک برگزار کردند. مکرون به‌عنوان فعال‌‌ترین گفت‌وگوکننده اروپا با پوتین در بحران کنونی اوکراین ظاهر شده است و از دسامبر پنج‌بار با رئیس‌‌جمهوری روسیه تلفنی صحبت کرده است تا از حمله روسیه به اوکراین ممانعت به‌‌عمل آورد.

پوتین گفت که این دو پس از سفر برنامه‌‌ریزی‌شده مکرون به کی‌‌یف، پایتخت اوکراین که روز گذشته انجام شد، دوباره تلفنی صحبت خواهند کرد. پوتین درها را برای دیپلماسی بیشتر باز گذاشته است، حتی زمانی که انتقادات اخیر خود از دولت اوکراین را به‌دلیل نقض حقوق روسی‌‌زبانان در آنجا مطرح کرد. پوتین گفت: «تعدادی از ایده‌ها یا پیشنهادهای او -که احتمالا برای صحبت درباره آنها خیلی زود است-برای ایجاد پایه‌‌ای برای گام‌‌های بعدی بسیار مهم است.» رئیس‌‌جمهوری فرانسه روز سه‌‌شنبه برای ادامه دیپلماسی رفت و برگشت خود، به کی‌‌یف سفر کرد. همزمان اولاف شولتز، صدراعظم آلمان روز دوشنبه برای دیدار با جو بایدن، رئیس‌‌جمهوری آمریکا در واشنگتن بود و قرار است هفته آینده از مسکو و کی‌‌یف بازدید کند. مقامات روسی برنامه‌‌ریزی برای حمله به اوکراین را رد کرده‌‌اند؛ اما استقرار نظامی روسیه در اطراف مرزهای اوکراین ادامه دارد. مقامات آمریکایی هفته گذشته گفتند که ارتش روسیه 70درصد از نیروهای مورد نیاز خود را برای تهاجم کامل به اوکراین جمع‌‌آوری کرده است؛ اگرچه آنها گفتند نمی‌‌دانند که آیا پوتین تصمیم نهایی برای حمله به اوکراین گرفته است یا خیر؟ این امر باعث شد تا مقامات غربی، به رهبری مکرون در هفته‌های اخیر، تلاش کنند تا از ابتکار عمل دیپلماتیک برای جلوگیری از بدترین اتفاقات استفاده کنند. پوتین اواخر سال گذشته اعلام کرد که روسیه به «ضمانت‌‌های امنیتی» طولانی‌‌مدت از سوی غرب نیاز دارد: مانند یک توافق‌نامه الزام‌‌آور قانونی مبنی بر اینکه اوکراین هرگز اجازه نخواهد داشت به ائتلاف ناتو بپیوندد. مقامات غربی این درخواست را رد کردند؛ اما آنها سعی کرده‌‌اند راه‌های دیگری برای رسیدگی به نگرانی‌‌های کرملین بیابند.

مکرون پیش از این نشست به خبرنگاران گفت که «فنلاندسازی اوکراین» یکی از مدل‌های روی میز است. این اصطلاح به این اشاره دارد که چگونه فنلاند، در مواجهه با اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد، توانست استقلال خود را از همسایه قدرتمندش حفظ کند و به‌عنوان یک دموکراسی به‌شرط بی‌‌طرفی مستقل باقی بماند. «فنلاندسازی اوکراین» به این معناست که این کشور هرگز به ناتو نخواهد پیوست و روسیه نفوذ قابل توجهی بر گزینه‌های سیاسی خود خواهد داشت. مکرون قبلا از این اصطلاح در بحث درباره بحران ناشی از تجمع گسترده نیروهای روسیه در نزدیکی مرز اوکراین استفاده نکرده بود. رئیس‌‌جمهوری فرانسه با اشاره به سفر روز سه‌‌شنبه خود به اوکراین گفت که درباره کل «مساله اوکراین» با زلنسکی گفت‌وگو خواهد کرد. مکرون به دنبال استفاده از فرمت نرماندی -گروهی متشکل از فرانسه، آلمان، اوکراین و روسیه- برای تقویت توافق‌نامه مینسک 2 در سال 2015 است؛ سندی مبهم که آتش‌‌بس را در شرق اوکراین تضمین کرد، اما تا حد زیادی غیرقابل اجرا بود، حداقل به این دلیل که هیچ‌کس با مفاد آن موافق نیست. بنابر برخی تفسیرها این مفاد به مناطق شرقی اوکراین اجازه سیاستگذاری‌‌های مستقل می‌‌دهد و به جهاتی هم بنابر تمایل پوتین، اجازه پیوستن اوکراین به ناتو را نمی‌‌دهد. علاوه بر این، فرانسه از نزدیک با واشنگتن هماهنگ است تا سیگنال مشخصی از تنش‌‌زدایی را به‌دست آورد که نشانی از معکوس کردن تقویت نظامی روسیه در خود داشته باشد. مکرون در مصاحبه‌‌ای که روز یکشنبه در روزنامه فرانسوی «ژورنال دو دیمانش» منتشر شد، گفت که او معتقد نیست که هدف روسیه تصرف اوکراین است، بلکه «روشن کردن قوانین زندگی مشترک» با ناتو و اتحادیه اروپا است. موضع اصلی مکرون گاهی اوقات در تضاد با دیدگاه آمریکا است که خواسته اصلی پوتین، مبنی بر ارائه تضمین‌‌های امنیتی را رد کرده است و حمله به اوکراین را قریب‌‌الوقوع می‌‌داند. هفته گذشته، جو بایدن دستور استقرار 3 هزار نیروی اضافی آمریکایی را برای کمک به تامین امنیت متحدان ناتو در شرق اروپا صادر کرد؛ اگرچه او تاکید کرده است که نیرو به اوکراین اعزام نخواهد کرد.

هماهنگی آلمان و آمریکا

همزمان با دیدار پوتین و مکرون یک دیدار مهم دیگر هم برای حل بحران اوکراین در غربی‌‌ترین نقطه دنیا اتفاق افتاد. به نوشته نیویورک‌‌تایمز، جو بایدن، رئیس‌‌جمهوری ایالات متحده پس از دیدار با رهبر آلمان روز دوشنبه گفت که اگر مسکو به اوکراین حمله کند، پروژه پرسود خط لوله گازی که روسیه و آلمان را به هم متصل می‌‌کند، پیش نخواهد رفت. با وجود نگرانی‌‌ها مبنی بر اینکه آلمان به اندازه کافی شریک قدرتمندی در رویارویی با روسیه نبوده است، بایدن قول داد که آلمان و ایالات متحده رویکردی «یکپارچه» برای کاهش تنش‌‌ها بین روسیه و اوکراین اتخاذ خواهند کرد. بایدن که در کنار اولاف شولتز، صدراعظم در کاخ سفید ایستاده بود، گفت: «اگر روسیه تصمیمی برای حمله به اوکراین بگیرد، ما به‌طور مشترک آماده هستیم و همه ناتو آماده است.» نشست آنها، اولین جلسه از زمان روی کار آمدن شولتز در ماه دسامبر است و این دیدار اصلا به این دلیل رخ داد تا نشان دهد رابطه بین آلمان و آمریکا در قدرتمندترین حالت خود است؛ زیرا این اتحاد با یکی از جدی‌‌ترین چالش‌های خود از زمان جنگ سرد مواجه است: «ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه 100هزار سرباز خود را در نزدیکی مرز با اوکراین مستقر کرده و ‌به زودی به آنجا حمله می‌کند.»پیش‌تر مشاوران بایدن گفته بودند، یکی از نگرانی‌‌های اصلی پیش از این نشست، عدم تمایل شولتز به امضای تحریم‌‌های تنبیهی اقتصادی در صورت تهاجم یا توقف پروژه خط لوله گاز نورد استریم2 بود. اما روز دوشنبه، بایدن که از انتقاد علنی از شولتز خودداری کرد، گفت که آلمانی‌ها از «بسته قوی» تحریم‌ها حمایت می‌کنند؛ اما جزئیاتی را ارائه نکرد. در هفته‌های اخیر، بایدن بخش مالی روسیه و اعضای حلقه نزدیک پوتین را تهدید به تحریم‌‌های شدید اقتصادی کرده است. در جریان نورد استریم2، بایدن گفت که در صورت حمله روسیه، این پروژه پیش نخواهد رفت. چیزی که در ذهن بایدن می‌‌گذرد، تهاجم به سنتی‌ترین شکل خودش است: حمله با سرباز و تانک و اشغال اوکراین اما از فلج کردن اوکراین به‌‌شیوه‌های دیگر مانند حملات سایبری شدید یا کودتا در اوکراین چیزی نگفته است. مشخص نیست در صورت این‌گونه اقدامات آیا تنبیهاتی برای روسیه در نظر گرفته است یا نه؟!