محمدرضا قنبریان : کارشناس تغذیه و کارشناسی ارشد فیزیولوژی تغذیه ورزشی
تحریریه زندگی آنلاین : شیر مادر فوق‌العاده مغذی است. در واقع این ماده غذایی می‌تواند بخش عظیم نیازهای غذایی نوزاد را برای 6 ماهه اول زندگی تامین کند. در عین حال که ترکیب شیر مادر در بدن تنظیم می‌شود، پژوهش‌ها حاکی از آن هستند که خوراک مادر بر محتویات شیر او تاثیر می‌گذارد. به طور کلی، در دوران شیردهی محدودیت غذایی وجود ندارد، اما حفظ رژیم غذایی متنوع و متعادل توصیه می‌شود، البته غذاها و نوشیدنی‌هایی وجود دارد که بهتر است در دوران شیردهی به طور محدود مصرف شوند و بهتر است از مصرف این مواد در شیردهی خودداری کنید. در این مقاله پیرامون 5 نوع ماده غذایی که در دوران شیردهی منع یا محدودیت مصرف دارند، صحبت می‌کنیم و در مورد چگونگی تاثیر آنها بر شیر مادر به نکاتی اشاره خواهیم کرد.
بیشتربخوانید:
انواع ماهی‌ها با محتوی جیوه بالا
ماهی منبع بسیار مهمی از دو اسید چرب امگا 3 به نام اسید دکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) و اسید ایکوزاپنتانوئیک (EPA) است که در رشد مغزی نوزادان اهمیت بسیار دارند و در سایر غذاها به ندرت یافت می‌شوند. برخی از انواع ماهی‌ها و غذاهای دریایی محتوی جیوه فراوان هستند.
جیوه یک فلز سمی است و به ویژه در نوزادان و کودکان به عنوان گروه سنی حساس، مسمومیت جیوه ایجاد می‌کند.
قرار گرفتن در معرض مقادیر بالای جیوه به مرور زمان بر سیستم عصبی نوزاد اثر گذاشته و در نتیجه موجب تاخیر یا اختلال در موارد زیر خواهد شد:
شناخت
مهارت‌های حرکتی ظریف
رشد گفتار و زبان
هشیاری دیداری - فضایی
بنابراین از مصرف موارد زیر به عنوان انواع ماهی محتوی جیوه بالا باید در دوران بارداری خودداری کنید:
شاه‌ماهی خال مخالی
مارلین
کوسه
اره ماهی
برای اطمینان از مصرف کافی امگا 3، ضمن کاهش خطر مسمومیت با جیوه، به مادرانی که شیر می‌دهند توصیه می‌شود از مصرف ماهی با جیوه بالا خودداری کرده و به جای آن 225 تا 340 گرم ماهی کم جیوه در هفته مصرف کنند.
خلاصه: به دلیل نگرانی در مورد مسمومیت با جیوه در نوزادان، زنان شیرده باید از ماهی‌هایی که دارای جیوه بالایی هستند مانند کوسه، اره ماهی و ماهی تن پرهیز کنند.
بیشتربخوانید:
برخی مکمل‌های گیاهی
استفاده از گیاهان و ادویه‌جاتی مانند زیره یا ریحان برای چاشنی غذا در دوران شیردهی بی‌خطر تلقی می‌شود. وقتی صحبت از مکمل‌های گیاهی و دمنوش‌ها به میان می‌آید، در مورد ایمنی آنها نگرانی‌هایی مطرح می‌شود. پژوهش‌های کافی در این خصوص در دست نیست. علاوه بر این، اگر مکمل‌های گیاهی فاقد مجوزهای سازمان غذا و دارو باشند، احتمال آلودگی آنها به فلزات سنگین خطرناک وجود دارد. در حالی که بسیاری از خانم‌ها برای افزایش شیر از مکمل‌های گیاهی استفاده می‌کنند، پژوهش‌های علمی با استفاده از دارونماها نشان داده‌اند که این گیاهان تاثیری بر تولید شیر مادر ندارند. بهتر است قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک معالج خود مشورت کنید.
خلاصه: از آنجایی که بیشتر مکمل‌های گیاهی از نظر ایمنی در دوران شیردهی مورد ارزیابی قرار نگرفته‌اند، توصیه می‌شود قبل از استفاده از مکمل‌ها یا دمنوش‌های گیاهی با پزشک خود صحبت کنید.
الکل
طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، بهترین راه این است که به طور کلی از مصرف الکل در دوران شیردهی پرهیز کنید. پژوهش‌ها نشان می‌دهند میزان الکل موجود در شیر مادر 30 - 60 دقیقه پس از آخرین نوشیدنی به حداکثر مقدار خود می‌رسد و تا 2-3 ساعت در بدن باقی می‌ماند. این موارد فقط مربوط به یک بار نوشیدن است و اگر بیشتر از نوشیدنی‌های الکلی استفاده کنید، پاک شدن آن از بدن به زمان بیشتری نیاز دارد.
مصرف میزان بالای الکل تا 20 درصد باعث کاهش تولید شیر مادر می‌شود. علاوه بر این مصرف مکرر و بیش از حد الکل در دوران شیردهی با خطر ابتلا به اختلال الگوهای خواب، تأخیر در مهارت‌های روان حرکتی و حتی تاخیر شناختی در زندگی همراه است.
بیشتربخوانید:
کافئین
قهوه، نوشیدنی‌های گازدار، چای و شکلات مشهورترین منابع کافئین هستند. با مصرف این نوشیدنی‌ها کافئین وارد شیر مادر می‌شود و نوزادان برای شکستن و خلاص شدن از شر کافئین مشکل دارند. در نتیجه به مرور زمان، مقادیر زیاد کافئین در سیستم کودک تجمع کرده و باعث تحریک‌پذیری و مشکل در خواب می‌شود. بر اساس نظر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، به مادرانی که شیر می‌دهند توصیه می‌شود از مصرف بیش از 300 میلی‌گرم کافئین، معادل دو یا سه فنجان قهوه در روز خودداری کنند. از آنجا که نوشیدنی‌های انرژی‌زا علاوه بر کافئین زیاد غالبا حاوی ویتامین‌ها و گیاهان دارویی هستند، به مادران شیرده توصیه می‌شود از مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا پرهیز کنند، مگر اینکه توصیه پزشکی باشد.
خلاصه: در دوران شیردهی به خانم‌ها توصیه می‌شود میزان کافئین را به میزان 300 میلی‌گرم در روز یا کمتر تقلیل دهند تا از بروز تحریک‌پذیری و اختلال در خواب جلوگیری به عمل آید.
غذاهای بسیار فرآوری شده
برای تامین نیازهای غذایی بیشتر در کودکان، پیروی از رژیم غذایی سالم اهمیت زیادی دارد. غذاهای فرآوری شده به طور کلی حاوی کالری، چربی‌های ناسالم و قندها هستند و در عین حال فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی را ندارند، بنابراین توصیه می‌شود میزان مصرف آنها تا حد ممکن محدود گردد. پژوهش‌های اولیه نشان می‌دهند رژیم غذایی مادر در دوران شیردهی در تعیین عادات غذایی کودک در آینده تاثیر دارد.
خلاصه: از آنجایی که غذاهای بسیار فرآوری شده چندان مغذی نیستند و می‌توانند بر عادت‌های غذایی کودکان در آینده اثر بگذارند، بهتر است مادران شیرده از مصرف غذاهای شیرین و چرب خودداری کنند.
بیشتر بخوانید:
و در آخر مصرف این مواد را در شیردهی محدود کنید
از آنجا که طعم غذاها و نوشیدنی‌ها در شیر مادر باقی می‌ماند، برخی مادران دریافتند که غذاهای دارای طعم شدید مانند پیاز، سیر یا ادویه‌جات تند باعث می‌شوند نوزادشان از خوردن شیر اجتناب کند.
در عین حال که مدرک مستدلی وجود ندارد تا به مادران بگوییم از مصرف غذاهای خیلی طعم‌دار خودداری کنند، اما بهتر است در مورد مصرف یا حذف برخی غذاها و ادویه‌جات خاص، مشورت لازم با پزشک به عمل آید.
شیرگاو و محصولات به دست آمده از سویا، گروه‌های غذایی دیگری هستند که در دوران بارداری به طور بالقوه نباید مصرف شوند. تقریبا 0.5 تا 2 درصد شیرخواران به پروتئین شیر گاو و 25 درصد به پروتئین سویا حساسیت دارند.
اگر پزشک متخصص کودکان و نوزادان در خصوص حساسیت کودک به شیر یا سویا تردید دارد، می‌توانید شیر یا پروتئین سویا را به مدت 2 تا 4 هفته از رژیم غذایی خود حذف کنید. برخی از نوزادان ممکن است نسبت به غذاهای ادویه‌دار حساسیت نشان دهند یا به شیر گاو و پروتئین سویا آلرژی داشته باشند. در این موارد باید در مورد مصرف این مواد غذایی با پزشک مشورت کرد.
