عصر ایران - در 26 آوریل 1986، یک حادثه فاجعه بار در نیروگاه هسته ای چرنوبیل در اوکراین رخ داد. انفجار در راکتور شماره 4 این نیروگاه موجب انتشار مقادیر زیادی از مواد رادیواکتیو در محیط شد. این فاجعه ناشی از یک سری خطاهای انسانی و نقص فنی بود و تاثیر مخربی بر مناطق اطراف داشت که هنوز هم آثار آن احساس می شود.
یکی از بقایای این حادثه ماده ای گدازه مانند و بسیار رادیواکتیو است که با نام مستعار "پای فیل" شناخته می شود. این توده عظیمی از ماده ای کمیاب به نام کوریم (Curium) است که تقریبا 3 متر طول دارد. به دلیل سطوح بالای پرتوافشانی آن، تنها چند دقیقه قرار گرفتن در معرض پای فیل می تواند برای انسان مرگبار باشد.
به رغم گذشت بیش از سه دهه از فاجعه نیروگاه هسته ای چرنوبیل، پای فیل همچنان یکی از خطرناک ترین اشیا جهان محسوب می شود.
کشف پای فیل
چند ماه پس از انفجار نیروگاه هسته ای چرنوبیل، تیمی از مهندسان برای بررسی بقایای راکتور اعزام شدند. آنها توده عظیمی را در زیرزمین نیروگاه کشف کردند. بلافاصله نام پای فیل برای این توده انتخاب شد زیرا شکل ظاهری آن شبیه به پای این حیوان بود.
تیم پژوهشی اقدام به گرفتن یک سری عکس و جمع آوری نمونه کردند. نمونه ها برای تعیین میزان پرتوافشانی به کار گرفته شدند. بخش مهمی از پژوهش در مورد فاجعه نیروگاه چرنوبیل، کشف پای فیل بود. این به دانشمندان اجازه داد تا میزان کامل آسیب ناشی از انفجار را درک کنند.
شکل گیری و ترکیب پای فیل
پس از انفجار، مواد رادیواکتیو از راکتور به سمت پایین مخزن آن حرکت کرده و روی کف منطقه مهار فرو ریختند. مواد رادیواکتیو با بتن منطقه مهار واکنش نشان داده و ترکیب را تغییر دادند. این ترکیب به زیرزمین نفوذ کرده و در نهایت سرد و جامد می شود. تخمین زده می شود که دما طی انفجار راکتور شماره 4 چرنوبیل به 2600 درجه سلسیوس رسیده باشد.
پای فیل یک توده بزرگ از ماده ای بسیار رادیواکتیو به نام کوریم است. این ماده از مخلوطی از مواد بسیار رادیواکتیو از جمله اورانیم، پلوتونیم، و سایز محصولات ناشی از شکافت هسته ای شکل گرفته است. از دیگر ترکیبات آن می توان به بتن، شن و ماسه و دیگر مواد موجود در هسته راکتور و منطقه مهار بتنی اشاره کرد.
دیگر موارد شکل گیری کوریم به غیر از حادثه نیروگاه هسته ای چرنوبیل شامل یک بار در حادثه تری مایل آیلند در سال 1979 و سه بار در فاجعه راکتور فوکوشیما دایچی در سال 2011 می شوند.
ترکیب دقیق پای فیل در چرنوبیل به دلیل ماهیت بسیار رادیواکتیو آن به طور دقیق مشخص نیست. با این وجود، رنگ قهوه ای آن نشان می دهد که حاوی مقدار زیادی سیلیس است.
پیامدها
بین ماه های می و نوامبر 1986، پناهگاهی برای کمک به مهر و موم کردن مواد رادیواکتیو درون راکتور شماره 4 نیروگاه هسته ای چرنوبیل ساخته شد. این پناهگاه از فولاد و بتن ساخته شده بود. این پوشش تا 95 درصد مواد رادیواکتیو اولیه را درون خود نگه می داشت.
در سال 1996، ده سال پس از فاجعه چرنوبیل، آرتور کورنیف، متخصص پرتوافشانی، از این مکان و پای فیل بازدید کرد. وی چندین عکس از ساختار موجود گرفت.
این عکس ها به عنوان هشداری برای بقیه جهان در مورد وضعیت ضعیف ساختار پوششی بود. به دنبال آن، گروهی متشکل از هفت کشور تامین مالی پروژه حبس ایمن جدید را برای ساخت محفظه ای مطمئن تر و پوشش بقایای راکتور شماره 4 را بر عهده گرفتند. این ساختار در سال 2016 تکمیل شد و بخشی از یک پروژه بسیار بزرگتر محسوب می شود که هدف آن ایمن کردن منطقه اطراف نیروگاه هسته ای چرنوبیل برای 100 سال آینده است.