«تنها یک مدرسه استثنایی در سراوان وجود دارد که به‌دلیل کمبود امکانات جوابگوی نیازهای این بچه‌ها نیست. وقتی به اینجا آمدیم، متوجه شدیم بعضی از بچه‌های نابینای ساکن این شهرستان و روستاهای اطراف آن به‌دلیل نبود فضای آموزشی مناسب درس و مدرسه را رها می‌کنند.
به گزارش ، وقایع اتفاقیه نوشت: خیلی از آنها حتی عصا و عینک برای تردد در سطح شهر ندارند.» اینها روایت یک فعال مدنی از زندگی کودکان نابینای شهرستان سراوان در استان سیستان‌وبلوچستان است. برای بچه‌های این منطقه که در بخش بلوچستان استان واقع شده، محرومیت در چند مرحله اتفاق می‌افتد. محرومیت‌های جسمانی اولیه که ناشی از اختلالات ژنتیکی است و محرومیت‌هایی که ساختار اجتماعی بی‌توجه به حقوق معلولان به آنها تحمیل می‌کند. انجمن حامی از جمله نهادهای مدنی فعال در حوزه آموزش است که در سال‌های گذشته پروژه‌های موفقی را در راستای احیای حقوق آموزشی کودکان بازمانده از تحصیل در مناطق محروم به انجام رسانده است. حالا و در تازه‌ترین اقدام، قرار است با کمک حامی، تنها مدرسه استثنایی شهرستان سراوان در سیستان‌وبلوچستان مجهز به کتابخانه‌ای برای نابینایان شود. انگیزه بخشی به دانش‌آموزان نابینای بازمانده از تحصیل برای ورود به مدرسه، ارائه آموزش تخصصی به آموزشیاران استثنایی، تجهیز کتابخانه به ماشین بریل و حتی ایجاد فضایی برای تفریح کودکان نابینا این منطقه از جمله اهداف حامی برای به انجام رساندن این پروژه است. مسئول کارگروه کتابخانه‌های این انجمن می‌گوید: در طول مدت فعالیتمان متوجه شدیم که بچه‌های نابینای منطقه دیده نمی‌شوند و در تخصیص منابع کنار گذاشته شده‌اند.
روایت کودکانی که به‌خاطر نابینایی در خانه می‌مانند
چند ماه پیش بود که سرپرست اداره بهزیستی سراوان در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌ها گفته بود بیشترین آمار معلولان در سراوان عقب‌مانده ذهنی هستند که اغلب به‌دلیل ازدواج‌های فامیلی کودکانی با این مشکل در این شهرستان متولد می‌شوند. این مشکل در مورد کودکان و نوجوانان نابینا و کم‌بینای سراوانی هم که در تنها مدرسه استثنایی این شهر درس می‌خوانند هم وجود دارد. عبدالعزیز ارباب گفته بود، این افراد به‌دلیل ضعف‌هایی که در حوزه توانبخشی وجود دارد از دسترسی به امکانات بهینه محرومند. او یکی از دلایل این امر را کمبود امکانات جهت تردد این افراد در اماکن عمومی عنوان کرده بود. نکته‌ای که به گفته بتول سلیمانی، مسئول کارگروه کتابخانه‌های انجمن حامی، یکی از عمده‌ترین مشکلات کودکان نابینای این شهر است و اغلب منجر به ترک تحصیل یا بازماندگی از تحصیل این کودکان می‌شود.
سلیمانی می‌گوید: انجمن حامی سال‌هاست که در این مناطق اقدام به تأسیس و راه‌اندازی فضاهای آموزشی می‌کند. در حین تحقیقاتمان برای تأسیس فضاهای آموزشی و کتابخانه متوجه شدیم خیلی از بچه‌هایی نابینا یا کم‌بینا که در این منطقه هستند به‌دلیل نبود وسایل مناسب آموزشی انگیزه‌ای برای حضور در مدرسه استثنایی ندارند و به مدرسه نمی‌آیند. همین مسئله باعث می‌شود اغلب آنها از تحصیل بازبمانند. سلیمانی از کمبود امکانات برای بچه‌های نابینا و کم‌بینای این مناطق می‌گوید: بعضی از این بچه‌ها از داشتن عینک و عصا محرومند، طبیعتا در چنین شرایطی امکان استفاده از اماکن عمومی و مدارس را پیدا نمی‌کنند و خانه‌نشین می‌شوند.
سلیمانی می‌گوید: در این مناطق بچه‌ها به‌خاطر ناتوانی‌هایی که دارند به یک عضو اضافه در خانواده تبدیل شده‌اند و اغلب به‌دلیل نابینایی، از خانه خارج نمی‌شوند. عمده‌ترین دلیلی که ما را متقاعد کرد تا در این منطقه اقدام به ساخت کتابخانه کنیم این است که با بهره‌گیری از ابزار و ادوات لازم شرایطی را ایجاد کنیم تا به این شکل کودکان نابینای منطقه سراوان جذب محیط بیرون از خانه شوند. به‌همین‌دلیل یکی از برنامه‌های جانبی که در کنار تجهیز کتابخانه به وسایل مخصوص نابینایان درصدد انجامش هستیم این است که وسایل بازی برای کودکان فراهم کنیم مثل تاب و سُرسره و امکانات تفریحی قابل‌استفاده برای نابینایان تا بچه‌ها انگیزه شان برای جمع‌شدن و حضور در مدرسه بیشتر شود. به گفته او، در شهر سراوان تنها یک مدرسه استثنایی وجود دارد که با کمبود امکانات آموزشی برای دانش‌آموزان نابینا مواجه است. او ادامه می‌دهد: در این منطقه تنها یک مدرسه استثنایی وجود دارد که با وجود امکانات محدود خود همه گروه‌های دارای شرایط خاص را پوشش می‌دهد. هریک از اتاق‌های این مدرسه متعلق به یک گروه چند نفره است که شامل معلولان ذهنی- حرکتی، ناشنوایان و نابینایان می‌شود. بااین‌حال، کمبود امکانات باعث شده برخی از دانش‌آموزان دارای شرایط خاص رغبتی برای ادامه تحصیل نداشته باشند.
کمبود وسایل گرمایشی و سرمایشی در مدارس
انجمن حامی درصدد است تا بخش ویژه نابینایان تنها مدرسه استثنایی سراوان را مجهز به کتابخانه کند تا به این شکل دانش‌آموزان از حداقل امکانات آموزشی برخوردار شود. سلیمانی ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر 9 دانش‌آموز در این مدرسه تحصیل می‌کنند که با روستاهای اطراف مجموعا تعداد دانش‌آموزان کم‌بینا و نابینا به 31 نفر می‌رسد.
مسئول کارگروه کتابخانه‌های انجمن حامی از کمبود تجهیزات آموزشی و رفاهی برای نابینایان در این مدرسه می‌گوید و ادامه می‌دهد: این مدرسه، فاقد تجهیزات آموزشی مخصوص نابینایان است. وسائل گرمایشی و سرمایشی در این مدرسه مناسب نیست. بخاری‌های نفتی و کولرهای آبی در این مدرسه وجود دارد که نامناسب است. به گفته سلیمانی، این دانش‌آموزان به‌دلیل دسترسی نداشتن به امکانات ویژه آموزشی مانند کتاب‌های برجسته‌نما و گویا، کامپیوتر و ... اغلب بی‌انگیزه هستند و در خانه می‌مانند. این درحالی است که به گفته او، یکی از مشکلات عمده نابینایان این است که برای کارکردن با بریل نباید دست‌هایشان سرد باشد. سلیمانی می‌گوید: به‌همین‌دلیل ما به‌دنبال این هستیم تا در آنجا کولر اسپیلت نصب کنیم تا بچه‌ها از حداقل برای حضور در فضای آموزشی درگیر این مشکلات نباشند. به گفته او، در این مدرسه استثنایی، گروه‌های مختلف دانش‌آموزان از پیش‌دبستانی تا دیپلم حضور دارند که با محرومیت‌های مختلفی مواجه هستند. «برخی از این دانش‌آموزان فاقد عصا هستند و با مشکلات زیادی مواجه‌اند و ما باید این امکانات حداقلی را برای این بچه‌ها فراهم کنیم. از طرفی فضای آموزشی هم استاندارد نیست. اتاقی که در این مدرسه استثنایی برای دانش‌آموزان نابینا و کم‌بینا وجود دارد، با موکت پوشیده شده درحالی‌که فضاهای آموزشی مختص کودکان نابینا و کم‌بینا باید مجهز به لمینت یا پارکت باشد تا دانش‌آموز با عصایش مسیر را تشخیص دهد.»
راه‌اندازی کمپینی برای کمک به کودکان نابینای سراوان
این فعال مدنی تأکید می‌کند: از لحاظ تعریف جهانی برای نابیناها، مکان آموزش باید پارکت باشد و برای کم‌بیناها هم چارچوب درها و فضاها با رنگ‌های تند مشخص شود و پنجره‌ها هم نورگیر باشد. خیلی از این بچه‌ها دلشان می‌خواهد در چنین جایی حضور داشته باشند. آنها دلشان می‌خواهد یک ساعت یا چرتکه یا وسیله بازی برای نابینایان وجود داشته باشد اما چنین شرایطی متأسفانه وجود ندارد. او به کمپینی که در نتیجه همین طرح شکل گرفته اشاره می‌کند و می‌گوید: قرار است با راه‌اندازی کمپینی با عنوان «دستانی که می‌خوانند» از ظرفیت مردم و بخش خصوصی برای تجهیز کتابخانه و فضای فرهنگی - تفریحی و وسایل و بازی‌های فکری برای این بچه‌ها استفاده کنیم؛ در نتیجه این مشارکت‌ها تاکنون توانسته‌ایم، سه ماشین بریل دسته دوم برای این بچه‌ها تهیه کنیم چون تا قبل از این حتی ماشین بریل هم نداشتند. یکی از اهداف انجمن حامی برای ارتقای سطح آموزش به دانش‌آموزان نابینای منطقه سراوان، آموزش و تربیت آموزشیاران این مدرسه استثنایی است. سلیمانی می‌گوید: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما تربیت و آموزش معلم و مربیان این مرکز است تا بتوانند با درک شرایط این کودکان و خانواده‌هایشان آنها را جهت حضور در مدرسه ترغیب کنند؛ یعنی تلاشمان این است که صرفا سخت‌افزاری کار نکنیم و عملیات نرم‌افزاری که تربیت آموزشیاران استثنایی است در این منطقه اهمیت ویژه‌ای دارد. سلیمانی می‌گوید: تلاش ما این است که شرایطی را ایجاد کنیم که این افراد در درجه اول دیده شوند و مطالبات آنها در سیاست‌گذاری‌ها گنجانده شود. اگر شرایطی فراهم شود که این بچه‌ها از خانه‌ها بیرون بیایند، آن وقت می‌توانیم امیدوار باشیم که تغییری در وضعیت دانش‌آموزان نابینای این منطقه ایجاد شود. برنامه ما این است که کار احداث و راه‌اندازی این کتابخانه را تا اول مهر به اتمام برسانیم.
تلنگری به اجرا نشدن منشور حقوق نابینایان
انگیزه‌بخشی به کودکان نابینای بازمانده از تحصیل، به‌واسطه فعالیت یک نهاد مدنی در مناطق محروم گرچه بخش غیردولتی را در رصد و پپگیری مطالبات گروه‌های مختلف اجتماعی سربلند خواهد کرد اما نقدهایی را هم متوجه عدم اجرای سیاست‌گذاری‌ها در مورد حقوق نابینایان خواهد کرد. بر‌اساس قانون اساسی، توجه به کرامت انسانی و رعایت عدالت در جامعه از اصول پایه نظام جمهوری‌اسلامی ایران بوده و دولت موظف است خدمات عادلانه و مطلوبی را برای اقشار مختلف جامعه تأمین کند. در‌این‌راستا نابینایان که جز جامعه مستعد و دارای معلولیت و محدودیت خاص هستند، می‌بایست مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته و دولت وظیفه دارد زمینه رشد، بالندگی، نشاط، سلامت، تأمین اجتماعی و رفاه در زندگی را همانند سایر شهروندان کشور برای آنها نیز فراهم کند. بند چهارم منشور حقوق نابینایان و کم‌بینایان کشور می‌گوید: «نابینا حق دارد: آموزش او در تمامی سطوح مختلف آموزش (از مهدکودک تا دانشگاه) به‌صورت رایگان باشد و از متولیان امر بخواهد که امکانات لازم را برای تحصیل وی فراهم آورد.» همچنین در بند «12» این منشور با اشاره به ایجاد زمینه‌های تفریحی برای نابینایان آمده است: نابینا حق دارد تفریح کند و در این مسیر موانعی را نبیند و از متولیان امر بخواهد زمینه‌های تفریح وی را فراهم آورند. همچنین در قانون جامع حمایت از معلولان و در مواد متعدد آن لزوم ایجاد شرایط و تسهیلات خاص برای بهره‌مندی افراد دارای اختلالات جسمانی از امکانات آموزشی و عمومی تأکید شده است.
