از احادیث و آیات قرآن کریم به دست می‌‌آید که اگر انسان پیش از مردن، نتواند از عهده حقّ الناس برآید و در همان حال بمیرد، در آن جهان سخت گرفتار خواهد شد. بعد از شرک، گناهی بدتر از ظلم در حق مردم نیست.
1- از احادیث و آیات قرآن کریم به دست می‌‌آید که اگر انسان پیش از مردن، نتواند از عهده حقّ الناس برآید و در همان حال بمیرد، در آن جهان سخت گرفتار خواهد شد. بعد از شرک، گناهی بدتر از ظلم در حق مردم نیست؛ زیرا ممکن است خداوند از حق خودش(حقّ الله) یعنی گناهانی که تنها تخلّف و معصیت الهی باشند، گذشت کند؛ ولی حق الناس که در دنیا ضایع شده است قابل بخشش نیست. مگر گذشت ازطرف صاحب حق باشد. یا ازاعمال حسنه بدهکار بردارند و به طلبکار میدهند.
2- ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ شفاعت این شفاﻋﺖ ﺑﻰ ﻗﻴﺪ ﻭ ﺷﺮﻁ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻭ ﺍﺫﻥ ﺧﺪﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺷﻮﻧﺪﻩ، ﺑﺎﻳﺪ ﻭﺍﺟﺪ ﺷﺮﺍﻳﻄﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻰ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﻤﺴﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻮﺭﺩ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﻰ ﮔﻴﺮﺩ. ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻧﻮﺡ ﻭ ﻟﻮﻁ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﺍﻟﺴﻠﺎم ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ ﻓﺴﻖ، ﻣﺸﻤﻮﻝ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﺸﺪﻧﺪ. ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺒّﺖ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﺕ ﻭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺍﺯ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ، ﻣﺸﻤﻮﻝ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ شفاعتی مورد قبول آنان قرار می گیرد که فرد کار نیکویی انجام داده ولی این کار خالص برای خدا نبوده همچنان که در سوره تغابن ذکر شده است و یا نسبت به نماز و روزه و... کوتاهی کرده باشد ولی کسی که حق فردی را ولو کوچک باشد پایمال کرده است، ظلم و ستم است و کسی هم که ظلم و ستمی کرده باشد به دلیل آیه ﻣﺎ ﻟﻠﻈّﺎﻟﻤﻴﻦ ﻣﻦ ﺣﻤﻴﻢ ﻭﻟﺎ ﺷﻔﻴﻊ (ﻏﺎﻓﺮ،18) مورد شفاعت قرار نخواهد گرفت. شفاعت، لیاقت می‌خواهد و معلوم است کسی که حقّ النّاس دارد، لیاقت بهره‌مندی از شفاعت اهل بیت را نخواهد داشت. ضمن اینکه در برخی روایات، از قول اهل بیت آمده است که شفاعت را برای قیامت بگذارید و در عالم برزخ، باید خود پاسخگوی اعمالتان باشید.بناربراین مواظبت از حقّ النّاس، ضروری است.
3- شفاعت امام حسین(ع) روز قیامت براساس قانون کلی شفاعت است، وباید دید شرایط شفاعت چیست؟ شرایط شفاعت: شفاعت اولیای الهی در روز قیامت برای گنه کاران و واسطه شدن آنان در رساندن رحمت مغفرت و آمرزش الهی بدون حساب نیست بلکه این که کسانی مورد شفاعت قرار گیرند متوقف بر شرایطی است که در آیات و روایات بیان شده است.
1. رضایت خداوند: باید توجه داشت که شفاعت از سوی خداوند آغاز می شود. شفاعت فیض مغفرت الهی است که مانند تمام فیوضات از جانب خدا اعطا می شود و شفیعان اسباب و وسائط ومجاری این فیض هستند. فیاض و اعطا کننده این رحمت خداوند است. به همین جهت در آیات و روایات شرط اصلی و اساسی شفاعت این است که مورد رضایت و پسند خداوند باشد. شفیعان کسانی هستند که خداوند آنان را برای این امر پسندیده و به آنان اجازه شفاعت داده است «یومئذ لا تنفع الشفاعة الا من اذن لهالرحمن و رضی له قولا؛ در آن روز شفاعت سودی ندارد مگر کسی که خدای رحمان به او اجازه دهد و سخن او را بپسندد» (طه آیه 109). شفاعت شوندگان نیز کسانی هستند که مورد رضایت و پسند خداوند باشند «ولا یشفعون الا لمن ارتضی؛ (شفیعان) شفاعت نمی کنند مگر برای کسی که مورد رضایت و پسند خداوند باشد» (انبیأ آیه 28). یعنی شفاعت شفیعان در حق کسی موءثر واقع می شود که به مقام ارتضای الهی نایل آمده باشد. یعنی هم اصل شفاعت از سوی خداوند و اعطای اوست و هم شفیعان را خداوند برای این مقام تعیین کرده و هم شفاعت شوندگان کسانی هستند که خداوند می خواهد.
2. گنه کارانی مورد شفاعت قرار می گیرند که گناهان آنان اصل ایمانشان را به خطر نیفکنده باشد. به همین جهت در منابع دینی آمده است که کافر و مشرک در روز قیامت شفاعت نمی شوند و شفاعت شفاعت کنندگان به حال آنان سودی نخواهد داشت. قال رسول الله(ص): «الشفاعة لاتکون لاهل الشک والشرک و لا لاهل الکفر والجحود بل یکون للموءمنین من اهل التوحید؛ شفاعت برای تردید کنندگان و مشرکین و کافرین نیست بلکه برای موءمن موحد است»
3. گنه کارانی مورد شفاعت قرار می گیرند که مطیع دستورات خدا و رسول و امامان باشند. در منابع دینی شرط این که شفاعت شامل حال بنده گنه کار بشود عمل کردن به احکام و دستورات دین ذکر شده است. کسی که روش و بنای عملی اش اطاعت از خدا و فرستادگان او بوده لکن گهگاهی دچار لغزش و خطا شده است قابلیت و استحقاق شمول رحمت مغفرت و آمرزش الهی را در روز قیامت از طریق وسائط و مجاری آن یعنی شفاعت شفیعان خواهد داشت. امام صادق(ع) می فرمایند: «هر کس دوست دارد شفاعت شافعین در مورد او سودمند واقع شود باید در صدد جلب رضایت خداوند برآید و بدانید هیچ کس رضایت خداوند را جلب نخواهد کرد مگر با اطاعت از خدا و پیامبر و اولیای الهی از آل محمد» (بحارالانوار ج 78ص 220). اهمیت عمل به احکام و وظایف دینی در شمول شفاعت به حدی است که حتی سبک شمردن و اهمیت ندادن به آن سبب محرومیت از شفاعت می شود. رسول اکرم(ص) می فرمایند: «لاینال شفاعتی من استخف بصلوته؛ شفاعت من به کسی که نمازش را سبک بشمارد نمی رسد» امام صادق(ع) می فرمایند: «لاتنال شفاعتنا من استخف بالصلوة؛ شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد نمی رسد»
4. وجود رابطه روحی و معنوی میان شافع و شفاعت شونده. اگر اولیای الهی در روز قیامت از عده ای شفاعت می کنند و در حقیقت واسطه فیض مغفرت و آمرزش الهی می شوند این شفاعت بی حساب و جزاف نیست. بلکه ناشی ازرابطه معنوی خاصی است که در دنیا میان شفاعت کننده و شفاعت شونده برقرار شده است. بر این اساس وقتی کسی در زندگی دنیوی با اولیای الهی هم عقیده و هم فکر و هم راه است و تحت جذبه هدایت گری آنان قرار گرفته وآنان را امام و پیشوای خود قرار داده است درجه ای از وحدت و هم سنخی و محبت میان آنان ایجاد شده است. این رابطه روحی و معنوی میان شفاعت کننده و شفاعت شونده در این دنیا پایه و اساس شفاعت در آخرت خواهد بود. بنابراین شفاعت اولیای الهی شامل حال کسانی که در دنیا چنین رابطه روحی و معنوی با انبیا و اوصیا و ائمه معصومین نداشته اند نخواهد شد.
برخی از ویژگی های شفاعت:
1. مراتب و درجات شفاعت. شفاعت اولیای الهی برای انسان خطاکار مراتبی دارد. این شفاعت همان گونه که در شرط چهارم شفاعت گذشت براساس رابطه معنوی میان شخص با اولیای الهی است و هراندازه که این رابطه بیشتر باشد تأثیر بیشتر خواهد گذاشت. شفاعت ممکن است در برزخ موجب نجات شود ممکن است در قیامت و مواقف متعدد آن وممکن است حتی پس از دخول در جهنم موءثر بیافتد. امام باقر(ع) می فرمایند: «گروهی از مردم پس از آن که در آتش جهنم می سوزند شفاعت به سراغشان می آید و آنها را نجات می دهد» این خصوصیت شفاعت مانع از جرأت افراد بر ارتکاب گناه می شود و در عین حال روزنه امید را بازمی گذارد و افراد را به سعی در تحصیل شرایط شمول شفاعت که در یک کلام در رضایت خدا و عمل به دستورات او خلاصه می شود وامی دارد.
2. خداوند تحت تأثیر شفیعان نیست. برخلاف شفاعت مرسوم درمیان مردم که حاکم به خاطر نفوذی که شفیع نزد او دارد و متأثر از نفوذ وی مجرم را مورد عفو قرار می دهد شفاعت فعل خداوند است. شفاعت از سوی خداوند آغاز می شود. فیضی است که او عطا می کند و شفیعان واسطه ایصال این فیض هستند. شفیعان تحت تأثیر خداوندند و نه بالعکس.
3. شفاعت پاداشی برای صالحان است. در کلام معصومین یکی از حکمت های شفاعت هدیه و جایزه به صالحین ذکر شده است. فرق است میان کسی که عمری را به مخالفت و عصیان و کفر نسبت به خداوند گذرانده و کسی که عقیده و عملش مورد پسند خداوند بوده است. هر چند دچار لغزش ها و خطاهایی نیز شده است. شفاعت در حقیقت هدیه و جایزه ای است به چنین انسان هایی به این صورت که به خاطر عقیده و اعمال خوب آنها اعمال بدشان بخشیده می شود. امام صادق(ع): «والشفاعة جائزة لهم اذا ارتضی الله عزوجل دینهم؛ شفاعت جایزه ای است برای موءمنین گنه کاری که دین آنان مورد رضایت و پسند خداوند است» با توجه به مطالب ذکر شده شفاعت امام حسین(ع) (که همان شفاعت الهی است) شامل افرادی می شود که ارتباط روحی و عملی با آن حضرت برقرار کرده و تلاش می کنند در راه آن امام بزرگ قدم بردارند هر چند در زندگی گاه دچار خطا و لغزش می شوند .شفاعت برای هیچ کس ضمانت شده نیست پس نه می توان جرات بر گناه شد و نه مأیوس از رحمت حق بلکه باید تلاش نمود و امید داشت که مشمول شفاعت ائمه اطهار(ع) خواهیم شد.
